صادی
18
نمودار(2- 3): تعادل عرضه و تقاضای اوراق بهادار در بازار
47
نمودار(2-5): رابطه بین قیمت سهام و تعداد سهام معاملاتی با عرض و عمق بازار
49
نمودار(4-1): آمار توصیفی(هیستوگرام) نرخ کمیسیون
93
نمودار(4-2): آمار توصیفی(هیستوگرام) شکاف بین پیشنهاد خرید و فروش
94
نمودار(4-3): آمار توصیفی(هیستوگرام) حجم معاملات
94
نمودار(4-4): آمار توصیفی(هیستوگرام) بازده سهام
94
چكيده:
یکی از مباحث مهم و اساسی در فرآیند سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار، شناخت نقدشوندگی و تأثیر آن بر بازده سهام است. سرمایهگذاران و تحلیلگران مالی از بازده به عنوان یک معیار مهم برای ارزیابی نقدشوندگی سهام شرکتها استفاده میکنند، بنابراین آنها به شناخت عوامل مؤثر بر نقدشوندگی و شاخصهای اندازهگیری نقدشوندگی بازده آتی تمایل دارند تا از طریق آن بتوان نسبت به نگهداری یا فروش سهام خود تصمیم بگیرند؛ پس لازم است عوامل مؤثر بر نقدشوندگی را شناسایی کرده و در تصمیمگیریهای سرمایهگذاری از آنها استفاده کرد. عوامل متعددی بر نقدشوندگی سهام شرکتها تأثیر میگذارند. طبق تحقیقات انجام شده مهمترین این عوامل تعداد سهام معامله شده، تعداد شرکتهای معامله شده، ارزش سهام معامله شده، درصد حجم کل معامله به کل ارزش بازار، تعداد خریداران و دفعات خرید میباشند. تحقیق حاضر به بررسی رابطهی بین شاخص های اندازه گیری نقدشوندگی شامل (نرخ کمیسیون، اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام، حجم معاملات) با بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو زمانی 1387 تا 1391 پرداخته و از میان 551 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، با روش حذف سیستماتیک 90 شرکت انتخاب شده‌اند. در این پژوهش با استفاده از آزمون F لیمر، آزمون هاسمن، مدل اثرات ثابت و مدل اثرات تصادفی به بررسی وجود رابطه بین متغیرها پرداخته شده است. نتایج بدستآمده از تحقیق نشان میدهد که بین نرخ کمیسیون، حجم معاملات با بازده سهام شرکت رابطه مثبت و معنادار و بین اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام با بازده سهام شرکت رابطه منفی و معنادار وجود دارد.
کلمات کلیدی: نقدشوندگی سهام، نرخ کمیسیون، اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام، حجم معاملات، بازده سهام
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
نقدشوندگی1 یكی از ابعاد مهم فرآیند تخصیص بهینه منابع به شمار میآید. قابلیت نقدشوندگی میزان نزدیكی دارایی مالی به پول نقد را بیان میكند. قابلیت نقدشوندگی یك دارایی مالی از طریق قابلیت تبدیل آن دارایی به وجه نقد در هر زمان و بدون تحمل زیان ارزیابی میشود. اوراق بهادار قابل معامله را میتوان از طریق فروش كافی در بازار در هر زمان به وجه نقد تبدیل، با وجود آنکه تضمینی در قبال زیان وجود ندارد. یكی از مهمترین كاركردهای بازارهای مالی به ویژه بازارسرمایه، تبدیل انواع داراییها به اوراق بهادار و سپس افزایش قابلیت نقدشوندگی اوراق بهادار و كاهش صرف ریسك مربوط به نقدشوندگی است. بازارهای مالی از یك سو، از طریق فراهم آوردن امكان تركیب ابزارهای بازار پول و سرمایه ضمن تخصیص بهینه، دسترسی به پول نقد را تسهیل مینمایند و از سوی دیگر، از طریق بهبود ساز و كارها و وضع مقررات، فضای بازار اوراق بهادار را به محیطی امن و جذاب برای آحاد جامعه تا از این طریق وجوه مردم به صحنه تولید راه یافته و صحنه تولید آبیاری شده و از طرف دیگر، آحاد مردم از سود فعالیت‌های تولیدی منتفع گردند.
نقدشوندگي در کشف قيمت داراييها، توزيع ريسک مالي و کاهش هزينه معاملات نقش داشته و لذا شناخت عوامل مؤثر بر آن نيز اهميت دارد. با توجه به اهميت روزافزون نقدشوندگي، شناخت عوامل مؤثر بر آن ميتواند در بهبود آن ياريبخش باشد .يکي از عوامل مهم و مؤثر در وضعيت نقدشوندگي، وجود بازار سرمايه کارا است .يکي از ويژگي‌هاي مهم بازارهاي کارا، نبود هزينههاي معاملاتي و در نتيجه قابليت نقدشوندگي بالای سهام است. هزينههاي معاملاتي طيف وسيعي از هزينههاي آشکار شامل؛ هزينه ماليات و کارگزاري و هزينههاي غيرآشکار ناشي از ناکارايي اطلاعاتي را در بر ميگيرد .بنابراين، نقدشوندگي سهام ميتواند معياري براي کارايي بازار باشد. علاوه بر جنبه تئوريک مسأله، به لحاظ عملي و با توجه به واقعيت‌هاي موجود مانند پديده صفهاي خريد و فروش و مشکلات بسيار ديگر، توجه به نقدشوندگي و تلاش براي حل اين مشکل ضروري به نظر ميرسد .افزايش نقدشوندگي ميتواند موجب توزيع هر چه بيشتر ريسک مالي از طريق کاهش هزينههاي پوتفويگرداني و انگيزش بيشتر سرمايه‌گذاران در تصميمگيريهاي معاملاتي گردد )رحماني و همکاران 1389، 40).
1-2 بیان مسأله
يكي از موضوعهاي اساسي در سرمايهگذاري ميزان نقدشوندگي داراييهاست. نقش عامل نقدشوندگي در ارزشگذاري داراييها بسيار مهم است. زيرا سرمايه‌گذاران به اين موضوع توجه دارند كه، اگر بخواهند دارايي خود را به فروش برسانند، آيا بازار مناسبي براي آنها وجود دارد يا خير؟ در هر بازار مالي با توجه به گستردگي و عمق بازار، ابزارهاي متنوعي جهت سرمايهگذاري وجود دارند و سرمايه‌گذاران با عنايت به بازده و ريسك سرمايهگذاري داراييهاي مورد نظر خود را برميگزينند. نرخ بازده مورد انتظار2 هر دارايي، نشانگر بازده از دست رفته تحت شرايط ريسك3 مساوي ناشي از تحصيل آن دارايي است. يكي از عوامل مؤثر بر ريسك داراييها، قابليت نقدشوندگي آنها است. نقش عامل نقدشوندگي در ارزشگذاري داراييها ناشي از تبلور مفهوم ريسك عدم نقدشوندگي دارايي در ذهن خريدار است كه ميتواند باعث انصراف سرمايهگذار از سرمايهگذاري شود. هر چه ريسك ناشي از يك دارايي افزايش يابد، سرمايهگذار انتظار دريافت بازده بيشتري خواهد داشت و يكي از عوامل مؤثر بر ريسك دارايي، قابليت نقدشوندگي آن است. با آنكه اين عامل در تصميمگيريها نقش مهمي را ايفا ميكند، ولي با وجود اين تبديل آن به عاملي عيني و كمي و اندازهگيري آن قدمت چنداني ندارد. موضوع نقدشوندگي به عنوان يك عامل تعيينكننده بازده سهام از اواسط دهه 1980 مطرح شده است (صفرپور 1386، 14).
برخي از سرمايه‌گذاران که به سرعت به منابع مالي سرمايهگذاري خود نيازمند شده‌اند؛ در چنين مواردي قدرت نقدشوندگي داراييها از اهميت بالایی برخوردار است. اوراق بهاداری كه در بورس اوراق بهادار با استقبال انجام معامله روبهرو شده‌اند، بيانگر سرعت نقدشوندگي این اوراق بهادارمیباشد (ابزاري، صمدي و صفري 1386، 48).
رابطه بين بازده سهام و نقدشوندگي را برخي از پژوهشگران نظير بيكر4 و استين5 را مثبت يافتهاند و برخي ديگر نظير عمري6، زياني7 و لوكيل8 منفي اعلام نمودهاند. البته با اين حال مطالعه‌ها در اين زمينه متوقف نشده است. زیرا نتايج اين پژوهشها بيانگر آن است كه عامل نقدشوندگي بر بازده دارايي مؤثر است و همواره مورد توجه سرمايه‌گذاران بوده است.
با اين حال ابهاماتي در اين زمينه وجود دارد (مارتينز9، نيتو10 و تاپيا11 2005، 14) بنابراين؛ اين پژوهش به بررسي رابطه ميان شاخصهای نقدشوندگي و بازده سهام را در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. نقدشوندگی به چگونگی سهولت خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار قابل معامله در بورس اوراق بهادار، بدون نیاز به تغییر قیمت داراییهای مالی اشاره داشته است. برای ملموس شدن بحث در اینجا مثالی نموده است. با فرض اینکه یک سرمایهگذار بازار مالی، سهمی را در بازار به قیمت 100ریال خریداری نماید در صورتی که بلافاصله آن را بتواند به همان قیمت 100ریال به فروش برساند، بازار آن از نقدشوندگی بالایی برخوردار است، برعکس اگر هرگز نتواند آن را به فروش برساند، بازار آن کاملاً با عدم نقدشوندگی مواجه است این دو حالت به ندرت اتفاق افتاده است. به طور معمول بازار در بین این دو حالت قرار دارد. در شمار زیادی از بازارهای اوراق بهادار جهان، بیشتر سهام شرکت در اختیار دولت و شرکتهای تابعه، صاحبان عمده سهام مانند اعضای هئیت مدیره است. بنابراین درصد پایینی از سهام در دسترس سرمایهگذاران بازار جهت معامله قرار دارد در بررسی وضعیت نقدشوندگی بازارهای بورس طبیعی است که، اولین قدم بررسی نحوه عرضه سهام در این بازارها است. در این راستا، سازمان بورس اوراق بهادار در بند ششم آییننامهی شرایط و ضوابط پذیرش سهام در بورس اوراق بهادار قید کرده است که در زمان پذیرش نباید بیشتر از80 درصد از سهام شرکت در اختیار کمتر از 10درصد سهامدار باشد. این نسبت باید در پایان دومین سال پس از پذیرش به 75 درصد کاهش یابد. به علاوه، ظرف مدت 6ماه از تاریخ درج و تا زمانی که نام شرکت در تابلو دوم بورس اوراق بهادار درج میباشد، میبایستی حداقل 500 سهامدار داشته باشد (خدارحمی 1384، 18).
نقدشوندگي يكي از دغدغه‌هاي كساني است كه، اقدام به معامله سهام ميكنند يا زيرساختهاي معاملاتي را مديريت مينمايند. يكي از مهمترين شاخصها در بررسي وضعيت بازار، شاخص قابليت نقدشوندگي اوراق بهادار موجود در آن است. بالا بودن ميزان نقدشوندگي در يك بورس اوراق بهادار نشاندهنده موفقيت آن بازار در شفافسازي اطلاعات و نزديكي قيمت اوراق بهادار به ارزش ذاتي آنها است. صندوق‌هاي سرمايهگذاري مشترك كه از آغاز به كار آنها در بازار سرمايه كشور، بيش از 2 سال نگذاشته است، داراي ويژگي‌هاي منحصر به فردي هستند كه پس از تصويب قانون مالياتي مربوطه، تبعاً بخش عمده‌اي از بازار اوراق بهادار را به خود نسبت خواهند داد، اين صندوق‌ها ابزاري بسيار ساده و امن براي سرمايهگذاري فردي است. از مهمترين ويژگي‌هاي آنها اين است كه، دارندگان واحد سرمايهگذاري اين صندوق‌ها در پايان هر روز ميتوانند به مدير صندوق مراجعه و واحد سرمايهگذاري را ابطال و وجه نقد خود را دريافت كنند. اين ويژگي باعث شده است صندوق‌هاي سرمايهگذاري در تشكيل سبد سرمايهگذاري خود به نقدشوندگي سهام در كنار ريسك و بازده آن توجه خاصي داشتهاند. بنابراين صندوق‌هاي سرمايهگذاري به دنبال شاخصي براي پيشبيني نقدشوندگي سهام به اين منظور بودهاند. بانكها معمولاً به كارگزاران خط اعتباري داده و كارگزاران به پشتوانه آن، به مشتريان خود اعتبار خريد سهام ميدهند. بانكها سهام خريداري شده را به وثيقه نگهداري ميكنند و مشتري براساس نوسانات قيمت سهام وثيقه، بايد حساب خود را به روز كند. در صورت عدم به روز رساني حساب وثيقه سرمايهگذار نزد بانك، بانك سهام وثيقه را به فروش ميرساند. به اين منظور بانكها معمولاً ليستي از سهام را اعلام ميكنند كه حاضرند براي خريد آن اعتبار دهند. بنابراين بانكها به دنبال شاخصي براي پيشبيني نقدشوندگي سهام به اين منظور هستند .سهام داراي قابليت نقدشوندگي بالا، طبيعتاً ريسك نگهداري كمتري دارد، زيرا سرعت تبديل به نقد آن بالا است. بنابراين سرمايه‌گذاران به دليل داشتن ماهيت ريسك‌گريزي سعي در انتخاب سهامي دارند كه قابليت نقدشوندگي بالايي داشته باشد تا در مواقع لزوم، فروش سهم را با سرعت بالا و در زمان كم و با كمترين تغيير قيمت انجام دهند. نقدشوندگي سهام در بورس اوراق بهادار تهران كه به دليل فقدان ساز و كارهاي فراهم آورنده نقدشوندگي، در رديف بورس‌هاي اوراق بهادار غير نقد جهان قرار گرفته است، يكي از دغدغه‌هاي اصلي سرمايه‌گذاران است. در نهایت هدف این تحقیـق بررسی این موضوع بوده است که، آیا بین شاخصهای اندازه گیری نقدشوندگی و بازده سهام شرکتها رابطه معناداری وجود دارد یا خیر ؟
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
شرکتهای سرمایهگذاری موسسأت مالی هستند که از طریق فروش سهام وجوه بسیاری از سرمایهگذاران را جمعآوری میکنند. سهام این شرکتها به منظور استفاده از سود شرکت توسط سرمایهگذاران خریداری میشود. در نتیجه پژوهش حاضر را میتوان با توجه به کاربردی بودن نتایج موضوع برای فعالانه سهگانه موجود در بازار سرمایه کشور یعنی؛
