………………………………………………………………………62
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………..63
1-روش تحقيق …………………………………………………………………………………………………………………63
2-جامعه آماري ………………………………………………………………………………………………………………..63
3-حجم نمونه و روش اندازه گيري …………………………………………………………………………………….63
4-ابزار جمع آوري اطلاعات ………………………………………………………………………………………………63
5-روش تجزيه و تحليل داده ها ………………………………………………………………………………………….63
فصل چهارم: تبيين نظام بين الملل پس از فروپاشي كمونيسم و پايان جنگ سرد ………………..64
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………65
1-استقرار نظام دوقطبي ……………………………………………………………………………………………………..65
1-1-خاورميانه و نظام دوقطبي …………………………………………………………………………………………..69
2-1-فروپاشي كمونيسم …………………………………………………………………………………………………….73
3-1-پايان جنگ سرد ………………………………………………………………………………………………………..75
2-فناوري هاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي و تاثير آن در فروپاشي نظام دوقطبي و پايان جنگ سرد..77
1-2-تاثير فروپاشي كمونيسم در خاورميانه …………………………………………………………………………..78
2-2-استقرار نظم نوين بين الملل ………………………………………………………………………………………..79
3-2-ويژگي هاي نظام بين الملل پس از جنگ سرد ………………………………………………………………79
4-2-كشورهاي كوچك پس از جنگ سرد …………………………………………………………………………..82
5-2-نهادهاي بين المللي ……………………………………………………………………………………………………87
6-2-ساختار نظام بين الملل ……………………………………………………………………………………………….89
7-2-پويش قدرت ……………………………………………………………………………………………………………89
8-2-جايگاه خاورميانه در نظام نوين بين الملل …………………………………………………………………….95
فصل پنجم : تاثيرپذيري و تاثيرگذاري واحدهاي سياسي / كشورهاي متشكله ژئوپلتيك شيعه در نسبت با منابع ملي آنان ……………………………………………………………………………………………..98
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………99
1-جمهوري اسلامي ايران و منافع ملي و اهدا ايدئولوژيك (تقدم و تاخر يكي بر ديگري) ………….99
1-1-ژئوپليتيك و سياست خارجي ايران ……………………………………………………………………………101
2-1-لبنان و منافع ملي و اهداف ايدئولوژيك ……………………………………………………………………..112
3-1-سوريه، منافع ملي و اهداف ايدئولوژيك …………………………………………………………………….114
4-1-عراق و منافع ملي و اهداف ايدئولوژيك …………………………………………………………………….118
فصل ششم : تجزيه و تحليل تحولات خاورميانه / بهارعربي، بويژه سوريه و تاثير آن به ژئوپليتيك شيعه و منافع ملي ايران …………………………………………………………………………….121
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………….122
1-تحولات خاورميانه / بهار عربي …………………………………………………………………………………….123
1-1-كالبد شكافي تحولات خاورميانه ……………………………………………………………………………….123
2-1-ويژگي هاي جنبش دموكراسي خواهي اعراب …………………………………………………………….124
3-1-انقلاب ارتباطات و گسترش شبكه هاي اجتماعي و تاثير آنها در شكل گيري تحولات منطقه خاورميانه ……………………………………………………………………………………………………………………….124
4-1-نقش قدرت هاي بزرگ در شكل گيري تحولات خاورميانه ………………………………………….126
5-1-نقش ج.ا.ايران در شكل گيري تحولات منطقه خاورميانه ………………………………………………127
6-1-نقش نظام هاي سنتي در شكل گيري تحولات منطقه خاورميانه …………………………………….130
7-1-آينده تحولات خاورميانه و تاثير آن بر ژئوپليتيك شيعه …………………………………………………132
2-تحولات سوريه و تاثير ان بر ژئوپليتيك شيعه و منافع ملي ايران ………………………………………..134
1-2-جايگاه سوريه در ژئوپليتيك شيعه ……………………………………………………………………………..134
2-2-دلايل تحولات سوريه ……………………………………………………………………………………………..137
3-2-تحولات سوريه و منافع قدرت هاي منطقه اي و جهان ………………………………………………..137
4-2-آثار تحولات سوريه بر تغيير ژئوپليتيك خاورميانه ……………………………………………………….139
3-عوامل دخيل چون پديده جهاني شدن، رشد و توسعه فناوري هاي نوين ارتباطات ………………141
1-3-جامعه اطلاعاتي محصول جهاني شدن ……………………………………………………………………….141
2-3-جهان شبكه اي و شبكه هاي اجتماعي ……………………………………………………………………….144
3-3-آثار شبكه هاي اجتماعي در شكل گيري و گسترش جنبش هاي دموكراسي خواهي …………147
4-3-شبكه هاي اجتماعي و بهار عربي ………………………………………………………………………………151
4-اتخاذ سياست سدبندي جديد ……………………………………………………………………………………….154
فصل هفتم : نتيجه گيري و پيشنهادات ……………………………………………………………………….158
1-نتيجه گيري ………………………………………………………………………………………………………………..159
2-پيشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………….161
1-2-پيشنهادات حاصل تحقيق …………………………………………………………………………………………161
2-2-پيشنهادات جانبي …………………………………………………………………………………………………….161
3-2-پيشنهادات براي محقيق بعدي …………………………………………………………………………………..162
منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………………………………………….163
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه:
یقیناً تحولات جاری در سوریه، مهمترین بخش از زنجیره تحولات شمال آفریقا و خاورمیانه موسوم به بهار عربی است. تاکید بر این معنا، از اهمیت تحولات در سایر کشورها و تاثیر آن بر مهندسی مجدد ژئوپلیتیک منطقه نميکاهد. چرا که دومینوی قدرت برای تغییر نظام بينالملل و استقرار نظم نوین جهانی با استفاده از ابزار سیاست سدبندی جدید، بازی قدرت را به زمین سوریه کشانده است. از طرفی جابجایی قدرت و تغییر رژیم در سوریه نه تنها برای اپوزیسیون غیرمتشکل این کشور مهم است، بلکه با انسداد مهمترین دروازه ورود ایران به کشورهای خاورمیانه، یعنی سوریه، موجب دگرگونی بنیادین در ساختار هلال شیعه و محاق آن و در نتیجه تغییر معادلات قدرت منطقهاي و بينالمللی خواهد شد.
بدیهی است دومینوی تغییرات قدرت به سوریه ختم نخواهد شد و پس لرزههای آن سایر کشورهای منطقه اعم از دوستان سنتی غرب، چون عربستان سعودی، بحرین، یمن، امارات متحده عربی و مخالفین غرب چون ایران و جنبشهای رادیکال منطقه، حماس و حزب الله و سرانجام روسیه را نیز در بر خواهد گرفت.
بر این اساس، کالبدشکافی و آینده پژوهی آنچه که در سوریه ميگذرد، به عنوان هدف اصلی این پژوهش در درک نخبگان سیاسی و اصلاح جهتگيريهاي اساسی آنها موثر خواهد بود.
1- بیان مسئله :
در ارتباط با تحولات اخیر سوریه ميبایست چند مولفه را مورد توجه و تحلیل قرار داد؛
1- تبیین نظام بينالملل پس از فروپاشی کمونیسم و پایان جنگ سرد .
دورهاى كه از سال 1945 آغاز و تا فروپاشى اتحاد شوروى ادامه پيدا مىكند، به دوره جنگ سرد معروف است. شاخص روابط بينالملل در اين دوره محور مسكو – واشنگتن است كه به عنوان سمبل روابط شرق و غرب در جهان دو قطبى، اساس تجزيه و تحليل رويدادهاى بينالمللى محسوب مىشود. على رغم پيچيدهتر شدن روابط و مسائل بينالمللى در سالهاى دهه 50 و پس از آن، ظهور قدرتهاى منطقهاى، پيدايش قدرتهاى نظامى چون چين و قدرتهاى اقتصادى مانند ژاپن و بازار مشترك و نقش فزاينده جهان سوم در امور بينالمللى، اين محور همچنان با وجود ناكافى بودن (بهعنوان تنها معيار) به مثابه شاخص مهم روابط بينالمللى، در اين دوره پا بر جا ماند.
جنگ سرد را مىتوان به نبردى اساسى بينمنافع و انديشهها تعريف كرد كه تاحد يك جنگ كلاسيك پيش نمىرود. عامل اصلى بروز چنين جنگى در سالهاى بعد از جنگ جهانى دوم، سلاح اتمى بود كه مانع بروز يك جنگ گرم مىشد. (نقيب زاده، 1377: 200)
از لحاظ پژوهش نظرى، مىتوان خصوصيات اصلى جنگ سرد را اين گونه جمعبندى كرد كه تضاد و درگيرى دو بلوك شرق و غرب در سه حوزه اساسى؛ سياسى، اقتصادى و ايدئولوژيك جريان داشته است. به عبارت ديگر، اين دو بلوك در اين سه حوزه عمده از يكديگر متمايز مىشدهاند.
در دوران جنگ سرد، كشورهاى جهان سوم، عرصه رقابتها و ستيزهاى قدرتهاى بزرگ بودند. در
