فهرست مطالب
مقدمه: 1
1- تبیین مسئله: 3
2- دلایل خاص انتخاب موضوع: 5
3- پرسش اصلی تحقیق: 6
4- پرسشهای فرعی: 6
5- فرضیه‌های تحقیق: 7
6- هدف تحقیق: 7
7- مزیت و رجحان تحقیق نسبت به پژوهشهای قبلی: 8
8- اهمیت تحقیق: 8
9- فایده تحقیق: 9
10- نوع تحقیق: 9
11- روش تحقیق: 9
12- روش گردآوری اطلاعات در تحقیق: 10
13- پیشینه تحقیق: 10
فصل اول:کلیات 21
مفاهیم اساسی تحقیق: 22
1- منزلت و وجاهت: 22
2- نظریه تثبیت و اجلال: 23
3- نظریه تنقیص: 24
4- نگاه تفریطی: 24
5-اهلبیت (علیهم السلام): 24
6-جایگاه احمد بن حنبل و کتاب المسند: 36
7-شخصیت شناسی ابن‌تیمیه: 48
فصل دوم: 55
منزلت اهلبیت (علیهم السلام) از منظر احمد بن حنبل 55
1-جایگاه ممتاز اهلبیت (علیهم السلام) و تثبیت تربیع: 56
2- فضل تقدم در علم و‌ایمان و اسلام: 61
3- برگزیدگان بشریت: 64
4-ولایت اهلبیت (علیهم السلام): 65
5- مرجعیت علمی: 70
6- موالات و محبوبیت اهلبیت (علیهم السلام): 74
7- تصریح به عدد ائمه اثنی عشر به‌عنوان خلفای بحق: 80
8- احترام ویژه به اهلبیت (علیهم السلام): 81
9- امام علی (علیه السلام) عضو ارشد اهلبیت (علیهم السلام) معیار سنجش‌ایمان و حقانیت: 84
10- پاکی و طهارت ویژه اهلبیت (علیهم السلام): 86
11- منجی جهانی در فرجام خوش تاریخ: 89
12- تجلیل از جهاد و فداکاری و شهادت اهلبیت (علیهم السلام): 90
13- شرافت نسبی انحصاری اهلبیت (علیهم السلام) به پیامبر (صلی الله علیه و آله): 92
14- مقام اهلبیت (علیهم السلام) مقام تنافس و غبطه صحابه: 94
15- تصریح به بطلان مواضع دشمنان و مخالفین اهلبیت (علیهم السلام): 96
16- تلفیق تکریم و تحیت اهلبیت (علیهم السلام) با ستون دین نماز: 101
17- علی (علیه السلام)موید بامداد الهی: 102
18- بت شکنی و مکاشفه رحمانی در دوش پیامبر (صلی الله علیه و آله): 103
19- اهلبیت (علیهم السلام) هم رتبه با قرآن: 104
20- ماموریت در تاویل حقانی در تکمیل تنزیل سبحانی: 106
21- تایید علم غیب اهلبیت (علیهم السلام): 107
22- نام گذاری و تسمیه فرزندان اهلبیت (علیهم السلام) به امر الهی: 108
23- حلم سیاسی برای حفظ وحدت امت اسلامی: 109
24- خاص الخواص پیامبر (صلی الله علیه و آله): 110
25- برادری و مواخاة با رسول خدا (صلی الله علیه و آله): 115
26- شباهت به رسول الله (صلی الله علیه و آله): 116
27- جلوه‌های رفتاری در مسیر الی الله: 117
28- دارندگان درجات برتر در بهشت: 118
29- جانبازی و‌ایثار برای تکمیل رسالت: 120
فصل سوم: 122
بازخوانی جایگاه اهلبیت(علیهم السلام) به قرائت ابن‌تیمیه 122
1-موضع ابن‌تیمیه در منزلت اهلبیت (علیهم السلام) از منظر علما و محققین: 123
2-ابن‌تیمیه و اهلبیت (علیهم السلام): 124
3-فضائل اهلبیت (علیهم السلام) در اندیشه ابن‌تیمیه: 124
1-3- وجوب شرعی حب اهلبیت (علیهم السلام): 125
2-3- طهارت اهلبیت با ضمانت الهی: 127
3-3- اکرام خاص اهلبیت (علیهم السلام): 128
4-3- تلفیق تکریم اهلبیت (علیهم السلام) با ستون دین نماز: 129
5-3- منزلت اهلبیت (علیهم السلام) در سنجه رفتار مخالفین: 130
6-3- اعتراض صریح به تفکر عثمانی و تثبیت تربیع: 137
7-3- جریان به‌حق ائمه اهلبیت (علیهم السلام): 141
8-3- شهادت سعادت بزرگ اهلبیت (علیهم السلام): 144
9-3- افضلیت در امت: 146
10-3- واجب الاکرام بودن اهلبیت (علیهم السلام) به‌عنوان ثقل اصغر: 152
11-3- پذیرش مرجعیت علمی‌اهل‌بیت (علیهم السلام): 153
12-3- تبجیل و تفخیم و تکریم خاص اهلبیت (علیهم السلام): 154
13-3-آینده جامعه جهانی با مدیریت مهدوی: 160
4- تفریط ابن‌تیمیه در خصوص منزلت اهلبیت (علیهم السلام): 161
1-4- تزلزل مواضع در برابر دشمنان تابلو دار اهلبیت (علیهم السلام): 166
2-4- خدشه در بیعت اکثریت مسلمین با علی (علیه السلام): 173
3-4- جنگ برای حکومت یا دیانت: 178
4-4- نسبت عجز در اعمال حکومت: 187
5-4- قضاوت گزینشی در مورد کارشکنان در حکومت علی (علیه السلام): 187
6-4- مصلحت بینی بالاتر از خلفای راشدین: 188
7-4- نسبت ندامت به علی (علیه السلام): 190
8-4- خدشه در دلالت یا تاویل ناروای تعدادی از‌آیات قرآنی مشیر به فضایل اهلبیت (علیهم السلام): 190
1-8-4-بررسی‌آیه ولایت: 191
2-8-4- بررسی‌آیه یطعمون الطعام علی حبَه. . . : 194
9-4- خدشه یا تاویل برخی روایات ناظر به فضائل اهلبیت (علیهم السلام): 197
10-4- ادعای اختلاف ائمه اهلبیت (علیهم السلام) در دانش و فتوا!: 211
11-4- مفضول بودن علی (علیه السلام) نسبت به خلفای قبل: 213
12-4- مقایسه‌ای نابجا و پاسخ آن: 222
13-4- نظر تفریطی نسبت به فاطمه (سلام الله علیها): 228
فصل چهارم 230
مقایسه تطبیقی آراء ابن‌حنبل و ابن‌تیمیه 230
در مورد منزلت اهلبیت(علیهم السلام) 230
محورهای مشترک ابن‌حنبل و ابن‌تیمیه در مورد منزلت اهلبیت (علیهم السلام): 237
1- تثبیت تربیع و شکستن فضای سنگین عثمانیه: 237
2- محبوبیت و موالات اهلبیت (علیهم السلام): 240
3- مرجعیت علمی اهلبیت (علیهم السلام): 242
4- طهارت اهلبیت (علیهم السلام): 246
5- تجلیل و تفخیم و تکریم ویژه اهلبیت (علیهم السلام): 248
6- تجلیل منزلت اهلبیت (علیهم السلام) در سنجه ارزیابی مخالفین: 252
7- لزوم تاسی به ثقل اصغر در کنار تمسک به ثقل اکبر: 254
8- فضیلت جهاد و شهادت: 255
9- افضلیت در امت: 257
10- جایگاه منحصر به‌فرد اهلبیت (علیهم السلام) در نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله): 258
محورهای اختلافی ابن‌حنبل و ابن‌تیمیه در مورد اهلبیت (علیهم السلام): 260
علل تفریط ابن‌تیمیه در مورد تعدادی از فضایل اهلبیت (علیهم السلام): 264
آیا نظر اجلالی با نظر تفریطی قابل جمع است؟ 267
جمع بندی و نتیجه گیری: 269
منابع: 273
مقدمه:
نقد نظرات اندیشمندان مذاهب اسلامی خارج از منطق تضارب آرای روشمند موجب چند دستگی، تفرقه،ایجاد کینه و جدل های بی‌حاصل در جوامع اسلامی و تضعیف جایگاه مسلمین به‌عنوان امت واحد می‌شود. منطق روشن قرآن در برخورد با مخالفین به‌ویژه اهل کتاب، 1دعوت به همگرایی در نقاط مشترک و در عین حال نقد جدی و محترمانه عقاید آنها است.این منطق نیاز به‌روز و جدی مذاهب مختلف اسلامی است. همگرایی حداکثری بر نقاط مشترک همانند خدای واحد، کتاب الله، پیامبر واحد، عترت، قبله واحد و منافع مشترک اسلامی و مرابطه از جهان اسلام در مقابل دارالکفر و تهاجم لجام گسیخته دشمنان و نقد مودبانه و جدی مبانی و اعتقادات مختص به هر مذهب در فضای دوستانه و علمی و مجادله به احسن2 برخاسته از شیوه قویم اسلامی و سنت پیشوایان است. اگر این منطق روشن فراموش شود تلاش مسلمین در پروژه ضروری وحدت اسلامی و پاسداری از عقاید و تبیین اندیشه‌های دین حنیف قرین توفیق نخواهد بود. پیش فرض منطق گفتگو، استماع و شنیدن هدفمند گفتار دیگران و تلقی کامل و همه جانبه ادعای طرف مقابل و تعقل پیرامون آن و گزینش احسن بر اساس آن است.3این منطق روشن و تعالی بخش قرآن است. به‌کارگیری‌این شیوه موجب رفتار عقلانی و انعطاف در برخورد با دیگران می‌گردد. برد باری و شنیدن سخن دیگران مورد توصیه اکید قرآن است.
در تحقیق پیش رو تلاش شده از این منطق قرآنی و پیشوایان دینی در نقد و تحلیل دیدگاه دو نفر از علمای حنابله در مورد منزلت اهلبیت (علیهم السلام) استفاده شود و از پیش داوری‌های خارج از روش گفتگوی علمی و نگاه‌های متصلب فرقه‌ای اجتناب گردد.این تحقیق دارای دو ویژگی اصالت و ابداع است.
اندیشه‌ها و نگاه خاص دو عالم حنبلی ابن‌حنبل (241-164) و ابن‌تیمیه (728-661) در مورد جایگاه و منزلت اهلبیت (علیهم السلام) در‌‌این پژوهش با روش تحلیل و تطبیق و انتقاد مورد بررسی قرار گرفته است.
احمد بن حنبل به‌عنوان یکی از ائمه چهارگانه اهل‌سنت مقبولیت خاص و ممتازی در بین اهل‌سنت و حنابله دارد و ابن‌تیمیه در بخشی از جهان اهل‌سنت و جریان سلفی دارای جایگاه ویژه‌ای است. بررسی نظرات علمی و منصفانه این دو عالم حنبلی سلفی در مورد اهلبیت (علیهم السلام) به‌ایجاد فضای گفتگوی علمی و همگرایی منطقی، کمک شایان توجهی می‌کند.
مواضع مثبت ابن‌حنبل در مورد اهلبیت (علیهم السلام) مورد وفاق است و مناقشه جدی پیرامون آن وجود ندارد، هر چند تاکنون کار علمی جدی توام با تحلیل و انتقاد، پیرامون آن نشده است. در این پژوهش، اهتمام جدی وجود دارد محورهای نگاه ابن‌حنبل به جایگاه و منزلت اهلبیت (علیهم السلام) با توجه به رویکرد معرفتی و الزامات و مقدورات مذهبی و کلامی او استخراج و دسته بندی شده و با روش تحلیل و انتقاد مورد بررسی قرار گیرد.
خلف ادعایی او ابن‌تیمیه دیدگاه خاص و چند بعدی به اهلبیت (علیهم السلام) دارد و به‌دلیل شیوه خاص و رویکردهایش مواضع متفاوتی را در جهان اسلام برانگیخته است. در جهان تشیع به‌دلیل مواضع تفریطی او در مورد اهلبیت (علیهم السلام) دیدگاه توام با نفرتی نسبت به او وجود دارد و به‌همین دلیل در اغلب آثار منتشر شده جنبه‌های اثباتی و بیان تکریم آمیز و پراجلال او مورد توجه واقع نشده است. به‌نظر می‌رسد عدم توجه به‌این جنبه نقص مهمی را در تحقیقات موجود رقم زده و این بعد از دیدگاه او مغفول مانده است. در پژوهش حاضر به هر دو بعد رویکردی او توجه شده و امکان جمع آنها بیان گردیده است. در بخش اجلال و تکریم هر دو عالم حنبلی همگرا هستند. برجسته نمودن این جنبه از نگاه احترام آمیز به اهلبیت (علیهم السلام)، ضمن حصول هدف توسعه‌ای از‌این پژوهش و نمایاندن نقاط مغفول مانده در این مورد، به‌هدف کاربردی تحقیق در تمرکز بر اهداف مشترک و ایجاد فضای سالم گفتگو برای شنیدن حرف طرف مقابل کمک شایان توجهی می‌کند. به‌طور مسلم همگرایی در مورد اهلبیت (علیهم السلام)، منجر به تقلیل فضای تقابل خصمانه و تلطیف روابط خواهد شد، زیرا داشتن علایق مشترک به همدلی و کم شدن فاصله‌ها منتهی می‌گردد.
1- تبیین مسئله:
اهلبیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به‌دلیل انتساب شرفی به آن حضرت (صلی الله علیه و آله)، وجود خصلتهای ممتاز و ادامه دهنده خط پیامبر(صلی الله علیه و آله) در اندیشه متفکرین مسلمان جایگاه ویژه‌ای دارند. نحوه برخورد و رویکرد به اهلبیت (علیهم السلام) پایگاه و جایگاه افراد را در اسلام مشخص می‌کند.
تفسیر روشن و پرده برداری از اندیشه‌های دو عالم تاثیر گذار حنبلی که بستر رشد سلفیگری است در مورد منزلت اهلبیت (علیهم السلام) ضرورت دارد. در خصوص ابن‌حنبل تاکنون غیر از نقل احادیث‌ایشان در مناقب آن حضرات کار تحقیقی جدی صورت نگرفته و بر مواضع وی، بخشی نگری و نگاه فرقه‌ای سایه افکنده است. موضع او با توجه به الزامات کلامی، فرقه‌ای و رویکرد معرفتی، کمتر مورد اهتمام محققین قرار گرفته است.
ابن‌حنبل یکی از ائمه چهار گانه فقهی و از محدثین مشهور اهل‌سنت و از قطبهای فکری آنها، در کتب خود همانند المسند و فضائل الصحابه و مطالب منقول در کتب تاریخ و سیر، نگاه اجلالی و تثبیتی و احترام آمیز به‌اهل‌بیت (علیهم السلام) دارد و فضایل و مناقب متعددی از آن حضرات نقل نموده است. از آنجائی که احادیث منقول وی خصوصا در المسند گزینش شده از صدها هزار حدیث است، می‌توان نتیجه گرفت تمام فضایل منقول مورد تایید ایشان است.
نقصان روش ابن‌حنبل در مورد منزلت اهلبیت (علیهم السلام)این است که او فراتر از نقل مفاد احادیث نمی‌رود و درایة الحدیث ایشان قابل اصطیاد نمی‌باشد. تمحض نظر در کتابهای حدیثی ایشان تا
