امید آنکه این پایان نامه بگشاید گره‌ای از گره‌ی منتظران
سپاسگزاری
حمد و سپاس خدای مهربانی را که زمین، آسمان، جهان و جهانیان را بیافرید و از جمله مخلوق، انسان را برگزید و به او نیروی بیان و توان کسب دانش و بینش عطا فرمود.
بر خود لازم می‌دانم که صمیمانه‌ترین سپاس‌ها و تشکرهایم را به استاد بزرگوارم دکتر علی یار احمدی تقدیم بدارم، چرا که بدون صبر و حوصله، سعه صدر، عنایات بی‌دریغ و راهنمایی‌های سودمند آن استاد فرهیخته، کار پایان‌نامه بدین سرعت و با این کیفیت به سامان نمی‌رسید. امیدوارم که توفیق الهی هماره رفیق راه آن استاد فرزانه باشد.
همچنین از استاد فاضل و دانشمند، دکتر محمد تقی ایمان که مشاوره این پایان نامه را بر عهده داشته و با صبر و حوصله پایان‌نامه را از ابتدا تا انتها خوانده و دلسوزانه مرا در این کار ارشاد و راهنمایی نمودند تشکر و سپاسگزاری می‌کنم.
و در پایان از پدر و مادر عزیزم، از همسر مهربان و صبورم که به تلاش در راه علم‌آموزی و دانش‌اندوزی من از هیچ کوششی فروگذار نکرده و از فرزندان دلبندم تشکر و قدردانی می‌نمایم.
چکیده
بررسی عوامل مؤثر بر فرهنگ‌پذیری دانش‌آموزان مهاجر افغانی،
مطالعۀ موردی دانش‌آموزان مهاجر افغانی 19-13 سالۀ شهر شیراز
به کوشش
راضیه بهادری
فرهنگ‌پذیری جریانی است که فرد را از هر لحاظ با فرهنگ جامعه هماهنگ می‌کند و مدرسه به عنوان عرصۀ اصلی تماس میان گروه‌ها و برقراری آشنایی متقابل و استقرار در فرهنگ‌پذیری، در زندگی جوانان مهاجر حائز اهمیت است. هدف این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر فرهنگ‌پذیری دانش آموزان مهاجر افغانی است. حجم نمونه 380 نفر که با روش نمونه گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شده است. با استفاده از روش پیمایشی و پرسشنامۀ ساخت‌یافته اطلاعات لازم از نواحی انتخاب‌شدۀ شهر شیراز جمع‌آوری شده و در دوسطح توصیفی و استنباطی با نرم‌افزار spss تجزیه و تحلیل شده است. مطالعه بر پایۀ مدل بری و بوریس انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد بین فرهنگ‌پذیری و سطح تحصیلات، تبعیض، رضایتمندی، احساس تعلق به ایران ، پذیرش جامعۀ میزبان، تاکید والدین بر فرهنگ بومی و محل تولد مادر رابطۀ معنی‌داری وجود دارد. ولی بین جنس، محل تولد، مذهب، قومیت، پیشرفت تحصیلی، مدت اقامت، بعد خانوار، سن و درآمد والدین دانش‌‌آموز رابطه‌ای وجود ندارد. نتایج مدل رگرسیونی نیز نشان داد سه متغیر تأکید والدین بر فرهنگ بومی، رضایتمندی و پذیرش جامعه تعیین کننده‌های اصلی فرهنگ‌پذیری هستند که در این میان تأکید والدین بر فرهنگ بومی مؤثرترین متغیر است.
واژگان کلیدی: فرهنگ‌پذیری، دانش‌آموزان افغانی، رضایتمندی، تبعیض، پذیرش جامعۀ میزبان
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه 2
1-2 – بيان مسئله 6
1-3- اهميت و ضرورت 10
1-4- اهداف تحقيق 12
1-4-1- هدف کلی 12
1-4-2- اهداف جزئی 12
فصل دوم: پيشينه تحقيق
2-1- تحقیقات داخلی 14
2-2- تحقیقات خارجی 20
فصل سوم: مباني نظري
3-1 نظریه های مرتبط با موضوع سازگاری و فرهنگ‌پذیری 34
3-1-1 – مدل کنش پارسونز 35
3-1-2 – مدل همبستگی اجتماعی دورکیم 35
3-1-3 – مدل صلح و سازش پارک 35
3-1-4 – نظریه همانند گردی گوردون 36
3-1-5 – مدل ادغام قومی گیدنز 37
3-1-6 – مدل سازگاری فرهنگی تفت 39
3-1-7 – مدل استراتژی فرهنگ‌پذیری بری 40
3-1-8- مدل تلفیق سازگاری اجتماعی – فرهنگی و روان‌شناختی وارد 43
3-1-9 – مدل فرهنگ‌پذیری تعاملی بوریس 44
3-2- چارچوب نظری 48
3-3- مدل تجربی تحقيق 50
3-4 – فرضيه‌ها 52
فصل چهارم: روش تحقیق
4-1- روش و تکنیک تحقيق 54
4-2- ابزار جمع آوری اطلاعات 55
4-3-جامعه آماري و واحد تحلیل 55
4-4- حجم نمونه و شیوۀ نمونه‌گیری 56
4-5- پایایی ابزار سنجش 57
4-6-تکنیک‌های آماری تحلیل داده‌ها 62
4-7- تعاریف متغیرها 63
4-7-1- متغیرهای جمعیتی 63
4-7-2- متغیرهای اجتماعی فرهنگی 63
4-7-3- متغیرهای بینابین 64
4-7-4- متغیر وابسته 65
فصل پنجم: یافته‌ها
5-1- آمار توصیفی 67
5-1-1- ویژگی‌های جمعیتی نمونه 67
5-2- آمار استنباطی 76
5-2-1- بررسی فرضیه‌ها 77
5-3-تحلیل های چند متغیره 95
5-3-1- نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره 95
5-3-2- مدل نهایی تبیین فرهنگ‌پذیری 96
5-3-3- مدل تحلیل مسیر 97
فصل ششم: بحث و نتیجه‌گیری
6-2-پیشنهادات 109
6-3-محدودیت 109
منابع
منابع فارسي 110
منابع انگليسي 114
پیوست 119
چکیده و صفحه عنوان به انگلیسی
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول4-1 نتایج تحلیل عامل و ضریب آلفای‌کرونباخ گویه‌های فرهنگ‌پذیری 57
جدول4-2 نتایج تحلیل عامل و ضریب آلفای‌کرونباخ گویه‌های احساس تعلق
به افغانستان 58
جدول4-3 نتایج تحلیل عامل و ضریب آلفای‌کرونباخ گویه‌های احساس تعلق
به ایران 58
جدول4-4 نتایج تحلیل عامل و ضریب آلفای‌کرونباخ گویه‌های میزان تاکید
والدین بر فرهنگ بومی(افغانستان) 59
جدول4-5 نتایج تحلیل عامل و ضریب آلفای‌کرونباخ گویه‌های میزان
تاکید والدین بر فرهنگ ایرانی 59
جدول4-6 نتایج تحلیل عامل و ضریب آلفای‌کرونباخ گویه‌های رضایتمندی 60
جدول4-7 نتایج تحلیل عامل و ضریب آلفای‌کرونباخ گویه‌های احساس تبعیض
در مدرسه 61
جدول4-8 نتایج تحلیل عامل و ضریب آلفای‌کرونباخ گویه‌های احساس تبعیض
در محیط 61
جدول4-9 نتایج تحلیل عامل و ضریب آلفای‌کرونباخ گویه‌های پذیرش جامعه
میزبان 62
جدول 5-1- توزیع فراوانی و درصدی سن پاسخگویان 68
جدول 5-2- توزیع فراوانی و درصدی جنس پاسخگویان 68
جدول 5-3- توزیع فراوانی و درصدی تحصیلات پاسخگویان 69
جدول 5-4 – توزیع فراوانی و درصدی محل تولد پاسخگویان 70
جدول 5-5 – توزیع فراوانی و درصدی معدل سال قبل پاسخگویان 70
جدول 5-6- آماره‌های توصیفی مدت اقامت در ایران و شیراز 71
جدول 5-7-توزیع فراوانی و درصدی مذهب پاسخگویان 71
جدول 5-8-توزیع فراوانی و درصدی قومیت پاسخگویان 72
جدول5-9-توزیع فراوانی و درصدی بعد خانوار پاسخگویان 73
جدول 5-10-آماره‌های توصیفی تعداد فرزندان خانوار 73
جدول 5-1-11 آماره‌های توصیفی سن پدر و مادر پاسخ 74
جدول 5-12-توزیع فراوانی و درصدی محل تولد پدر و مادر پاسخگویان 75
جدول5-13-توزیع فراوانی و درصدی سطح سواد پدر پاسخگویان 75
جدول 5-14-توزیع فراوانی و درصدی سطح سواد مادر پاسخگویان 76
جدول5-15- نتایج آماری آزمون T بین جنسیت و فرهنگ‌پذیری و ابعاد
فرهنگ‌پذیری 77
جدول5-16- نتایج آماری آزمون T بین محل تولد و فرهنگ‌پذیری و ابعاد
فرهنگ‌پذیری 78
جدول5-17 نتایج آماری آزمون T بین مذهب و فرهنگ‌پذیری و ابعاد
فرهنگ‌پذیری 79
جدول5-18- نتایج آماری آزمون F بین قومیت و فرهنگ‌پذیری و ابعاد
فرهنگ‌پذیری 80
جدول5-19- نتایج آماری آزمون F بین سطح تحصیلات و فرهنگ‌پذیری و
ابعاد فرهنگ‌پذیری 81
جدول5-20- نتایج آماری آزمون F بین سطح تحصیلات پدر و فرهنگ‌پذیری
و ابعاد فرهنگ‌پذیری 82
جدول5-21- نتایج آماری آزمون F بین سطح تحصیلات مادر و فرهنگ‌پذیری
و ابعاد فرهنگ‌پذیری 82
جدول5-22- نتایج آماری آزمون همبستگی بین پیشرفت تحصیلی و
فرهنگ‌پذیری و ابعاد فرهنگ‌پذیری 83
جدول5-23- نتایج آماری آزمون همبستگی بین مدت اقامت و فرهنگ‌پذیری
و ابعاد فرهنگ‌پذیری 84
جدول5-24- نتایج آماری آزمون همبستگی بعد خانوار و فرهنگ‌پذیری و ابعاد
فرهنگ‌پذیری 85
جدول5-25- نتایج آماری آزمون همبستگی بین سن و فرهنگ‌پذیری و ابعاد
فرهنگ‌پذیری 86
جدول5-26- نتایج آماری آزمون همبستگی بین تبعیض در مدرسه و
فرهنگ‌پذیری و ابعاد فرهنگ‌پذیری 87
جدول5-27- نتایج آماری آزمون همبستگی بین تبعیض در محیط و
فرهنگ‌پذیری و ابعاد فرهنگ‌پذیری 88
جدول5-28- نتایج آماری آزمون همبستگی بین رضایتمندی و فرهنگ‌پذیری
و ابعاد فرهنگ‌پذیری 89
جدول5-29- نتایج آماری آزمون همبستگی بین احساس تعلق به ایران و
فرهنگ‌پذیری 90
جدول5-30- نتایج آماری آزمون همبستگی بین پذیرش جامعه میزبان و
فرهنگ‌پذیری 91
جدول5-31- نتایج آماری آزمون همبستگی بین تاکید والدین برفرهنگ
بومی و فرهنگ‌پذیری 92
جدول5-32- نتایج آماری آزمون T بین محل تولد مادرو فرهنگ‌پذیری و ابعاد
فرهنگ‌پذیری 94
جدول5-33-نتایج رگرسیون مرحله به مرحله عوامل موثربر فرهنگ‌پذیری 96
جدول5-35-میزان تاثیر مستقیم، غیر مستقیم و کل متغیرهای مستقل
برمتغیر وابسته فرهنگ‌پذیری 100
فهرست نمودار
عنوان صفحه
نمودار5-1- مدل تحلیل مسیر – عوامل جمعیتی، اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر
فرهنگ‌پذیری 99
فصل اول
کلیات
1-1- مقدمه
يكي از مسائل اساسي و بنيادي، بخصوص در جهان امروز مسئله فرهنگ1 و فرهنگ‌پذيری2 است. اين موضوع نه تنها به دليل اين‌كه اصالت و هويت ملت‌ها و انسان‌ها، بر اساس فرهنگي كه دارا هستند قابل تعريف و بيان مي‌باشد، بلكه به دليل اهميت و نقش فرهنگ و فرهنگ‌پذيري در بقاء و چگونگي زيست انسان‌ها و تعامل جوامع انساني نيز داراي اهميت هستند. شايد يكي از دلايل اساسي كه جامعه‌شناسان، مردم‌شناسان و فرهنگ‌شناسان به اين موضوع روي آورده‌اند همين نكات باشد.
روابط فرهنگي زمينه‌ساز گفتگوی فرهنگ‌هاست. بررسی‌ها نشان داده‌است كه جامعه‌اي يكنواخت و يك‌دست اصلاٌ وجود ندارد .جوامع بشري شامل زيرگروه‌هاي مختلف فرهنگي است كه به تناوب، الگوهاي يك سر متضادي را عرضه مي كنند و اين مسأله بازتاب تنش‌هاي مربوط به فرهنگ‌پذيري است (کمال دراني، 1375 :9).
مفهوم فرهنگ‌پذيري در سال ۱۸۸۰ ، از سوي جي، دبليو، پاول3 آمريكايي ابداع شده است. وي تغييراتي را كه در شيوه‌هاي زندگي و تفكر مهاجران در نتيجه تماس با جامعه رخ مي‌داد، اين گونه نامگذاري مي‌كرد (دني كوش،1381 :91). اين مفهوم بر ارتباط مستمر و مداوم گروه‌هاي مختلف بر يكديگر تأكيد داشته و همچنين تحولات فرهنگي گروه‌ها را شامل مي‌شود. به علاوه حتي اگر تماس ميان دو قوم مستمر نباشد، فرهنگ‌پذيري وجود دارد. يك برخورد فرهنگي كوتاه ميان دو جامعه كافي است كه فرايندي را آغاز كند كه قادر به تأثيرگذاري بر ترکيبات فرهنگ ابتدايي باشد (ميشل دو كوستر ،۱۳۵۲ : ٦٧ و 68).
فرهنگ‌پذيري فرايندي از دگرگوني است كه طي آن دو فرهنگ به همگرايي بيشتر دست مي‌يابند. اين همگرايي ماحصل تماس مداوم آن‌هاست، تماسي كه مي‌تواند به صورت گوناگون ميسر گردد (رابرت اچ لاور ، ۱۳۷۳: 208).
برخورد فرهنگی بین اقوام و ملل و فرهنگ‌پذیری آنان از یکدیگر ، پدیده دیرین و پرسابقه‌ای است که همواره در تاریخ فرهنگ‌ها حضور داشته است؛ اما زمینه‌های تلاقی فرهنگی و بستری که فرهنگ‌پذیری در آن روی می‌داده است در گذر اعصار و قرون دگرگون شده است. مهم‌ترین این زمینه‌ها عبارتند از: برخورد و اشغال نظامی، استعمار، نظام های اجتماعی- سیاسی (استعمار نو)، مهاجرت های بین المللی، محتوای نظام آموزشی و رسانه های فرامرزی. همچنین سازمان‌ها و بنیادهای منطقه‌ای وفرامنطقه‌ای، مسابقات ورزشی، صنعت توریسم، روابط بازرگانی، سیاسی و فرهنگی کشورها، همجواری، اشاعه و … از دیگر زمینه‌های برخورد فرهنگی و فرهنگ‌پذیری به شمار می‌روند (پهلوان ، 1378: 106ـ 108).
یکی از انواع مهاجرت‌ها، مهاجرت‌های بین‌المللی که تحت نفوذ کنترل‌های سیاسی و اداری است (وحیدی، 1364: 11). مهاجرت‌های بین المللی از این رو مهم است که برای کشورهای مهاجر فرصت پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی متعدد در بر دارد. مهاجرت در این شکل، واجد سه عنصر و مولفۀ عمده است: اول مهاجر، دوم کشوری که خاستگاه اصلی وی است و نهایتاً کشور مقصد (استال34:1988). در این‌گونه از مهاجرت فرد یا گروهی از افراد به علت شرایط خاصی که مربوط به کشور
