1-9 تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق 11
1-10ساختار تحقیق 13
فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1 مقدمه 16
2-2 عملکرد مالی 17
2-2-1 معیارهای ارزيابي عملكرد مالي 17
2-2-1 ارتباط متقابل نقدینگی و فعالیت در تحصیل سود 22
2-3 پیشینه پژوهش 28
2-3-1 تحقیقات داخلی 28
2-3-2 تحقیقات خارجی 43
2-4 جمع‌بندی ادبیات تحقیق 53
2-5 مدل مفهومی تحقیق 55
فصل سوم:روش اجرای تحقیق
3-1 مقدمه 58
3-2 روش کلی تحقیق 58
3-3 جامعه آماری 59
3-4 حجم نمونه و کفایت آن 59
3-4-1 روش نمونه‌گیری و دلیل انتخاب 60
3-5 روش گردآوری داده‌ها 60
3-6 ابزار گردآوری داده‌ها 61
3-7 اعتبار ابزار تحقیق 61
3-8 روش‌ها و ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 61
3-8-1 مدل تحقیق 64
3-8-1-1 مدل تحلیلی تحقیق 64
3-8-1-2 نحوه اندازهگیری متغیرها 66
3-8-2 نرم‌افزارها 68
فصل چهارم:بیان یافته‌ها
4-1 مقدمه 70
4-2 توصیف جامعه آماری 70
4-3 توصیف نمونه آماری 71
4-4 توصیف یافته‌ها 72
جدول 4-3: توصیف یافته‌ها 73
4-5 تحلیل پیش‌فرض‌ها 76
4-6 تحلیل رابطه بین نسبت‌های مالی و عملکرد مالی (نسبت کیو توبین) 88
4-7 ارائه مدل پیش‌بینی بر اساس معیارهای عملکرد مالی و بررسی توانایی مدل جهت طبقه‌بندی شرکت‌ها به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی) 106
4-8 بررسی توانایی مدل برآوردی جهت طبقه‌بندی شرکت‌ها به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی) 109
4-9 جمع‌بندی 110
فصل پنجم:تلخیص،نتیجه‌گیری و پیشنهادها
5-1 مقدمه 121
5-2 خلاصه یافته‌ها 122
5-3 نتیجه‌گیری 132
5-4 پیشنهادها 141
5-4-1 پیشنهادهای کاربردی 141
5-4-2 پیشنهادها برای تحقیقات آتی 142
5-5 محدودیت‌های تحقیق 143
منابع:
منابع فارسي 146
منابع لاتین 150
پیوست‌ها:
پیوست الف: خروجی‌های نرم‌افزار Spss و Eviews 154
جدول (2-1): خلاصه تحقیقات صورت گرفته در زمینه تحقیق حاضر 53
جدول (3-1):شیوه‌ی محاسبه متغیرهای مستقل پژوهش 67
جدول (4-1): توزیع جامعه آماری 71
جدول (4-2): توزیع نمونه آماری 72
جدول (4-4): ضرایب چولگی و کشیدگی استاندارد 76
جدول (4-5): نتايج آزمون جارک-برابرای متغیر وابسته 78
جدول (4-6): آزمون جارک-برا برای متغیر وابسته پس از نرمال‌سازی 78
جدول (4-7): آزمون جارک-برا برای متغیرهای مستقل 79
جدول (4-8): آزمون جارک-برا برای متغیرهای مستقل پس از نرمال‌سازی 80
جدول (4-9): ارزیابی نرمال بودن توزیع خطاهای مدل برآوردی 82
جدول (4-10): نتایج ارزیابی استقلال خطی متغیرهای مستقل (پیرسون) 84
جدول (4-11): آزمون همسانی واریانس‌ها (وایت) 85
جدول (4-12): خلاصه نتایج آزمون چاو 86
جدول (4-13): آزمون‌هاسمن براي مدل رگرسیونی تحقیق 87
جدول (4-14): برآورد پارامترهای رابطه نسبت‌های مالی و عملکرد مالی (کیو توبین ) 90
جدول (4-15): اعتبار سنجي رابطه خطي بين متغيرها 104
جدول (4-16): تحلیل واریانس 105
جدول (4-17) : نتایج آزمون متغیرهای مستقل جهت تفکیک جامعه آماری 107
جدول (18-4) :ضرایب تابع تمایزی استاندارد نشده 108
جدول (4-19) :محاسبه دقت نتایج به‌دست‌آمده مدل 109
جدول (4-20): جمع‌بندی ارتباط بين متغيرها 119
جدول (5-1): خلاصه نتایج پژوهش 140
نمودار (3-1): مدل مفهومی تحقیق 64
نمودار(4-1): بررسی نرمال بودن توزیع خطاها 82
چکیده
هدف از اين تحقيق، تعيين رابطه بين سنجه‌های نسبت‌های مالی و نسبت کیو توبین (عملکرد مالی) در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در اين راستا از نسبت‌های نقدینگی، نسبت‌های بدهی، نسبت‌های فعالیت، نسبت‌های سودآوری و نسبت‌های بازار سرمایه به‌عنوان سنجه‌های نسبت‌های مالی به‌عنوان متغیرهای مستقل استفاده شده است.
تحقیق موردنظر از جهت هدف، یک تحقیق کاربردی است. ازلحاظ نوع طرح تحقیق به جهت تکیه‌بر اطلاعات تاریخی، پس رویدادی است و روش استنتاج آن استقرایی و از نوع همبستگی می‌باشد.تحقیق حاضر شامل دو فرضیه اصلی و پنج فرضیه فرعی می‌باشد. جامعه مطالعاتی پژوهش حاضر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی یک دوره پنج‌ساله (سال‌های 1392-1388) می‌باشد. .در نهایت با توجه به محدودیت های تحقیق اطلاعات مربوط به 125 شرکت جمع آوری گردید و سپس با استفاده از جدول مورگان تعداد 90 شرکت به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردید.جهت مستند سازی نتایج تجزیه و تحلیل آماری و ارائه راه حل های نهایی ،محقق از شیوه آماری با استفاده از نرم افزار Eviews اقدام به تجزیه و تحلیل سوالات و فرضیات نموده است.
فرضیه های تحقیق با استفاده از رگرسیون خطی مرکب و آزمون های F و t تحلیل شده اند نتايج برآورد رگرسيوني حاكي از این است که بین نسبت‌های مالی به‌عنوان متغیرهای مستقل با عملکرد مالی شرکت (نسبت کیو توبین) به‌عنوان متغیر تابعی (وابسته) رابطه خطی معناداری وجود داشته است. به‌علاوه امکان ارائه مدل پیش‌بینی بر اساس معیارهای عملکرد جهت طبقه‌بندی شرکت‌ها به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی ) وجود دارد.
واژه‌های کلیدی:نسبت‌های نقدینگی، نسبت‌های بدهی، نسبت‌های فعالیت، نسبت‌های سودآوری و نسبت‌های بازار سرمایه، نسبت کیو توبین
فصل اول:
كليات تحقیق
مقدمه
امروزه یکی از معضلاتی که شرکت‌های تجاری در سطوح داخلی و بین‌المللی با آن دست‌به‌گریبان می‌باشند، ورشکستگی است. میزان موفقیت یا ورشکستگی شرکت‌ها بستگی به عوامل داخلی (نحوه عملکرد شرکت) و عوامل بیرونی (وضعیت اقتصادی، رقبا، مشتریان و …) دارد. در سال‌های اخیر به دلیل وجود بحران مالی و پول در سطح بین‌المللی، مسئله ورشکستگی حادتر به نظر می‌رسد. تعداد شرکت‌های ورشکسته بیشتر شده و سرمایه‌گذاران انگیزه لازم را برای سرمایه‌گذاری نداشته و ترس از ورشکستگی باعث کاهش رشد سرمایه‌گذاری و نهایتاً افزایش بیکاری شده است. به همین دلیل بررسی عملکرد مالی شرکت‌ها برای پیش‌بینی روند آتی بسیار ضروری و حیاتی به نظر می‌رسد. مدل‌های بسیاری جهت پیش‌بینی عملکرد مالی توسط صاحب‌نظران مالی ارائه‌شده که عمدتاً با توجه به فرهنگ و وضعیت بازار در ایران نتوانسته کمک شایانی نماید.
از مهم‌ترین موضوع‌های مطرح‌شده در زمينه مديريت مالي و سرمايه‌گذاري، اطمينان به سرمايه‌گذاران (افراد حقيقي و حقوقي) برای سرمایه‌گذاری است. در کشورهاي پيشرفته صنعتي، تحقيقات بسياري در مورد فرآيند تصميم به سرمايه‌گذاري صورت گرفته است. يکي از مسائلي که مي‌تواند به نحوه‌ی تصميم‌گيري در زمینه سرمايه‌گذاري کمک کند، وجود ابزارها و مدل‌های مناسب براي ارزيابي شرايط مالي و وضعيت سازمان‌ها است، زيرا تا زماني که شخص سرمايه‌گذار نتواند ارزيابي دقيقي از سرمايه‌گذاري موردنظر خود داشته باشد، انتخاب وي بهينه نخواهد بود. يکي از ابزارهاي مورداستفاده براي تصميم به سرمايه‌گذاري در يک شرکت، مدل‌های پيش‌بيني ورشکستگي است.
سرمايه‌گذاران همواره مي‌خواهند با پيش‌بيني امکان ورشکستگي يک شرکت از ريسک سوخت شدن اصل‌وفرع سرمايه خود جلوگيري کنند. ازاین‌رو، آن‌ها در پي روش‌هایی هستند که بتوانند به‌وسيله آن ورشکستگي مالي شرکت‌ها را تخمين بزنند، زيرا در صورت ورشکستگي، قيمت سهام شرکت‌ها به‌شدت کاهش مي‌يابد.
پيش‌بيني ورشکستگي با استفاده از روش‌های مختلفي صورت مي‌پذيرد که از ميان روش‌های مزبور، روش تجزيه‌وتحليل نسبت‌های مالی و روش تجزيه‌وتحليل ريسک بازار از اعتبار بيشتري برخوردار است. درروش تجزيه‌وتحليل ريسک بازار، احتمال وقوع ورشکستگي شرکت از طریق تغييراتي که در ريسک بازار (مثل واريانس نرخ بازده يک سهم و ريسک سيستماتيک1) رخ مي‌دهد، تخمين زده مي‌شود. درروش تجزيه‌وتحليل نسبت‌ها، احتمال وقوع ورشکستگي به‌وسيله يک گروه از نسبت‌های مالي که باهم ترکیب‌شده‌اند تخمين زده مي‌شود. در این تحقیق سعی شده است تا با ترکیب نسبت‌های مالی به ارائه مدل برای پیش‌بینی عملکرد مالی شرکت‌ها، پرداخته شود.
در این فصل به بیان مسئله تحقیق، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف و سؤالات تحقیق، فرضیه‌های تحقیق، روش کلی تحقیق، قلمرو تحقیق و تعریف عملیاتی واژه‌ها پرداخته‌شده است.
بیان موضوع و مسئله تحقیق
ورشکستگی از مشکلات عمده مربوط به بنگاه‌های اقتصادی و کسب‌وکار است. شیوع ورشکستگی در بین شرکت‌های مختلف باعث شده است تا این واژه جایگاه خاصی در ادبیات مالی و سرمایه‌گذاری پیدا کند و به مصداق ” پیشگیری بهتر از درمان است ” مورد ارزیابی قرار گیرد. ارائه مدل‌های مختلف بر پایه علل و دلایل ورشکستگی ازجمله آن است. سرمایه‌گذاران بنگاه‌های اقتصادی و مدیران آن‌ها علاقه‌مند هستند قبل از وقوع ورشکستگی از آن آگاهی یابند و برای پیشگیری، برنامه‌ریزی و مدیریت نمایند.)رهنمای رودپشتی،1385 (.
با توجه به اهمیت ورشکستگی برای شرکت‌ها و سازمان‌ها در جهان، بررسی عملکرد مالی شرکت‌ها و همچنین پیش‌بینی روند مالی شرکت‌ها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. جهانی‌سازی و رقابت به‌عنوان مهم‌ترین عواملی هستند که شرکت‌ها را بیش‌ازپیش نسبت به عملکرد مالی خود حساس می‌کنند. تصمیم‌گیری‌های مالي يکي از مهم‌ترین حوزه‌هاي رقابتي شرکت‌ها به‌منظور تأمین بهينه منابع مالي براي بقا در محيط متلاطم تجاري است. رقابت در محيط تجاري مستلزم توانمندي شرکت‌هاي تجاري براي جذب بهينه منابع محدود محيطي اعم از مشتري، نيروي انساني شايسته و منابع بهينه مالي است. (نیوتن،1998).2
در این تحقیق سعی شده است تا با استفاده از یک سری نسبت‌های مالی و اطلاعات مستخرج از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار، مدلی ارائه گردد تا به‌وسیله آن بتوان عملکرد مالی شرکت‌ها را پیش‌بینی کرد. در این تحقیق چون از اطلاعات مالی شرکت‌های عضو بورس اوراق بهادار از سال‌های 1388 تا 1392 استفاده‌شده است، طبیعتاً ازنظر اقتصادی، سیاسی و مالی، با شرایط روز جامعه هماهنگ‌تر است.
این تحقیق، سه مسئله اصلی را دنبال می‌کند:
اول، ”آیا خلاصه‌های آماری قابل‌استخراج از گزارش‌های مالی، در بین شرکت‌های موفق و ناموفق تفاوت معنی‌داری دارند؟ “ شناخت نقاط تمایز این شرکت‌ها و درنتیجه، امکان پیش‌بینی عملکرد شرکت‌ها، می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری، یاری‌رسان کلیه افراد ذی‌نفع و استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی باشد.
دومین مسئله اصلی تحقیق این است که ”آیا می‌توان با استفاده از اطلاعات تاریخی منتشره در صورت‌های مالی، رتبه عملکرد مالی شرکت‌ها را پیش‌بینی و آن‌ها را بررسی کرد؟“و درنهایت سومین مسئله این است که ” آیا مدل پیشنهادی توانایی طبقه‌بندی شرکت‌ها را به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی) دارد؟“
ابعاد این موضوع، از دو بعد قابل‌بررسی است. بعد اول ایجاد مدلی بهینه برای بررسی شرکت‌های موفق و ناموفق (ازنظر عملکرد مالی) برای پیش‌بینی میزان موفقیت شرکت‌ها در آینده در بورس اوراق بهادار است.، بعد دوم مربوط به کاربرد این مدل به‌عنوان مبنایی برای تعیین عملکرد مالی شرکت‌ها است که با استفاده از این مدل بتوان میزان موفقیت شرکت‌ها را پیش‌بینی کرد که در حیطه موضوع فوق قرار نمی‌گیرد. (به آیین،1386). از دیگر جنبه‌های مبهم تحقیق، تعیین وضعیت نقدینگی شرکت‌های موفق و ناموفق با استفاده از نسبت‌های مالی. تعیین شاخص‌های مالی فعالیت در شرکت‌های موفق و ناموفق با استفاده از نسبت‌های مالی. تعیین وضعیت اهرم مالی (بدهی‌ها) شرکت‌های موفق و ناموفق؛ و ایجاد نمونه‌ای بهینه که قابلیت تعمیم به‌کل جامعه آماری را داشته باشد می‌باشد.
پيش‌بيني ورشکستگي با استفاده از روش‌های مختلفي صورت مي‌پذيرد که از ميان روش‌های مزبور، روش تجزيه‌وتحليل نسبت‌های مالی و روش تجزيه‌وتحليل ريسک بازار از اعتبار بيشتري برخوردار است. درروش تجزيه‌وتحليل ريسک بازار، احتمال وقوع ورشکستگي شرکت از طریق تغييراتي که در ريسک بازار (مثل
