منابع پایان نامه درباره توسعه شهر، بافت فرسوده، مشارکت مردم، راهبرد مناسب

تقدیم به:
پدر و مادر و همسرم

فهرست مطالب
فصل اول: طرح تحقيق

1-1- مقدمه 3
1-2- بيان مسأله 3
1-3- اهميت و ضرورت انجام تحقيق 7
1-4- اهداف پژوهش 9
1-5- مرور ادبيات و سوابق پژوهش 9
1-6- جنبه جديد بودن و نوآوري در تحقيق 13
1-7- نام بهره‏وران (سازمان‏ها، صنايع و يا گروه ذينفعان) 13
1-8- سؤالات تحقيق 13
1-9- فرضيه‏هاي تحقيق 14
1-10- مشکلات تحقيق 14
فصل دوم: ادبيات و چارچوب نظري تحقيق
2-1- مقدمه 16
2-2- تحقق‏پذيري 17
2-3- سير تحولات برنامه‏ريزي شهري در تحقق‏پذيري طرح‎ها 18
2-4- دلايل اصلي ناکارآمدي طرح‎ها 20
2-5- عوامل تحقق طرح 24
2-6- تحقق‏پذيري طرح 24
2-7- بررسي امکان‏پذيري اجرايي و واقع‏نگري طرح 24
2-8- برنامه‏ريزي مشارکتي طرح و مشارکت‏پذيري اجرايي آن 25
2-9- آسيب شناسي طرح‎هاي توسعه شهري در بافت‏هاي فرسوده 26
2-10- رويكردهاي طرح‎هاي بهسازي و نوسازي بافت هاي قديمي و فرسوده شهري 27
2-11- مراجع قانوني مداخله کننده دربافت قديم شهرها 28
2-12- سطوح برنامه‏ريزي در برنامه‏ريزي نوسازي 30
2-13- سطوح مداخله 30
2-14- نظام اجرايي طرح 30
2-15- اجرا 30
2-16- نظام جامع مديريت اجرايي طرح 31
2-17- نظام اداري و تشکيلاتي اجرايي 32
2-18- نظارت بر اجراي طرح 32
2-19- برنامه‏ريزي عملي 33
2-20- برنامه‏ريزي به مثابه فرايند 33
2-21- طرح‎هاي ويژه ساماندهي و احياء بافت هاي مرکزي و فرسوده 34
2-22- مديران شهري و تحقق‏پذيري طرح 34
2-23- مشارکت مردم ضامن تحقق طرح‎هاي توسعه شهري 34
2-24- مشارکت هاي مردمي، شرط اصلي تحقق نوسازي 35
2-25- عوامل و الزامات تحقق‏پذيري طرح 37
ظرفيت سازي نهادي 38
2-26- ظرفيت سازي در محله 41
2-27- الزامات حقوقي 41
2-28-1- مشارکت 46
2-28-2- ديدگاههاي فلسفي در زمينه مشاركت 47
2-29- جايگاه مشارکت مردم در طرح‎هاي بهسازي و نوسازي بافت شهري 48
2-30- طرفين مشارکت 49
2-31- موانع و مشکلات نوسازي بافت فرسوده 55
2-32- اصول نوسازي بافت فرسوده 58
2-33- فرايند تحقق‏پذيري طرح 59
3-34- راهبردهاي بهسازي و نوسازي بافت‏هاي فرسوده 59
2-35- الزامات و مقتضيات اجرايي تحقق طرح 61
2-36- الزامات تحقق‏پذيري طرح بهسازي و نوسازي 63
فصل سوم: روش تحقيق محدوده مورد مطالعه
3-1- مقدمه 67
3-2- روش تحقيق 67
3-3- جامعه آماري 68
3-4- ابزار گردآوري اطلاعات و روايي و پايايي آن 68
3-4-1- ابزار گردآوري اطلاعات 68
3-4-2- روايي و پايايي پرسشنامه 70
3-5-متغيرهاي تحقيق 70
3-6- روش تجزيه و تحليل داده‏ها 71
3-7- محدوده مورد مطالعه 71
3-8- ويژگيهاي جمعيتي (ترکيب و ساختمان جمعيت بافت قديم) 75
3-9- خلاصه مطالعات وضع موجود بافت فرسوده مرکزي كرمانشاه 76
3-9-1- مطالعات کالبدي 76
3-9-2- مطالعات سازمان فضايي 77
3-9-3- مطالعات حمل و نقل 77
3-9-4- مطالعات جمعيتي 77
3-9-5- مطالعات اجتماعي 78
3-9-6- مطالعات اقتصادي 79
3-9-7- مطالعات سيما و منظر شهري 79
فصل چهارم: تجزيه و تحليل ويافته‏هاي تحقيق
4-1- مقدمه 82
4-2- يافته‏هاي پژوهش 82
4-2-1- بررسي طرح ساماندهي و احياء بافت فرسوده مرکزي شهر کرمانشاه 82
4-2-2- الزامات تحقق‏پذيري طرح ساماندهي و احياء بافت فرسوده مرکزي شهر کرمانشاه 88
4-2-2-1- مقايسه معيارها به صورت زوجي با توجه به هدف مطالعه 93
4-2-2-2- رابطه عوامل طرح و تحقق‏پذيري آن 96
4-2-3- راهبرد و استراتژي مناسب جهت تحقق‏پذيري طرح 99
فصل پنجم: آزمون فرضيه‏ها،نتايج و پيشنهادات تحقيق
5-1- مقدمه 110
5-2- بررسي و تفسير يافته هاي پژوهش و آزمون فرضيات 110
5-2-1- مهندسين مشاور راه درست و فرايند منطقي مسئله‏گشايي را در مطالعات و پيشنهادات طرح ساماندهي بافت فرسوده مرکزي شهر کرمانشاه طي نکرده است. 110
5-2-2- مهمترين عوامل تحقق‏پذيري طرح ساماندهي و احياء بافت مرکزي شهر کرمانشاه عوامل اقتصادي – اجتماعي، تخصص اجرايي و فناوري‏هاي تکنولوژيکي نوين شهرسازي مي‏باشد. 113
5-2-3- راهبرد مناسب جهت تحقق‏پذيري طرح، برنامه‏ريزي سيستماتيک، مشارکتي و مديريت يکپارچه شهري است. 114
5-3- نتايج پژوهش 116
5-4- پيشنهادات پژوهش 116
5-5- منابع و مأخذ 122

چکيده
يک برنامه و طرح خوب مي‏تواند شهر را تغيير دهد. امروزه رويکرد جهاني به طرح‎هاي توسعه شهري، رويکرد مسئله محور براي حل مسايل شهري است و بدون شک بافت‏هاي فرسوده شهري و بهسازي و نوسازي آنها يکي از مسايل اساسي و مهم مي‏باشد و شناخت و تحليل اين مسئله و ارائه راهکار در اين زمينه، اصولاً از نتايج مورد انتظار طرح‎هاي توسعه شهري است. با توجه به تحقق‏پذيري پايين و عدم موفقيت مداخلات نوسازي در اکثر طرح‎هاي شهري در کشور ما نياز به واکاوي دلايل اين مسأله احساس مي شود. آخرين بخش از شرح خدمات يک برنامه شهري، بخش تحقق‏پذيري آن است. با گذشت چندين دهه از تصويب و اجراي طرح‎هاي توسعه شهري در بافت‏هاي فرسوده، اين طرح‏ها به اهداف خود دست نيافته‏اند که هدف اين پژوهش بررسي عوامل و الزامات تحقق‏پذيري طرح‎هاي توسعه شهري در بهسازي و نوسازي بافت‏هاي فرسوده مي‏باشد. پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردي- توسعه‏اي و به لحاظ روش توصيفي – تحليلي (پيمايشي) مي‏باشد. جامعه آماري پژوهش شامل کارشناسان شهرداري، سازمان بهسازي و نوسازي، مسکن سازان غرب، ميراث فرهنگي و شوراي شهر و يا رؤساي ادارات و نهادهاي ذيربط و همچنين مطلعان محلي و کارشناسان طرح‏هاي توسعه شهري و بهسازي و نوسازي شهري و مهندسين مشاور که 20 پرسشنامه در بين آنها توزيع گرديد. براي تجزيه و تحليل اطلاعات از روش تحليل محتوا و از نرم‏افزارهاي expert choice براي وزندهي به عوامل و مقايسه دودويي آنها و از مدل SWOTبراي راهبرد مناسب پژوهش و از SPSS نيز براي تحليل عوامل و رابطه بين متغيرهاي مستقل و وابسته استفاده شده است. مهندسين مشاور تدبير شهر(1386) در اثري به عنوان “طرح ساماندهي بافت مرکزي شهر کرمانشاه” به مطالعه، شناخت و ساماندهي بافت مرکزي شهرکرمانشاه پرداخته‏ که کارفرماي طرح (شهـــرداري كرمانشـــاه)، مشـاور (مهندسان مشاور تدبير شهر) و مجري طرح شهرداري کرمانشاه و سازمان بهسازي و نوسازي شهر کرمانشاه بوده است. يافته‏هاي تحقيق نشان می‏دهد الزامات مديريتي- نهادي(0.299)، الزامات اجتماعي- مشارکتي (0.270)، الزامات اقتصادي و مالي(0.157)، الزامات حقوقي – قانوني (0.091)، الزامات فني و تکنولوژيکي (0.058)، الزامات کالبدي- فضايي (0.056)، الزامات محيط زيستي (0.040) و الزامات فرايندي طرح (0.030) اوزان کارشناسي متخصصان در جهت تحقق‏پذيري طرح بوده‏اند و استراتژيک بهينه و راهبردي تحقق‏پذيري طرح ساماندهي بافت فرسوده مرکزي شهر کرمانشاه راهبرد تدافعي مي‏باشد که برنامه‏ريزي سيستماتيک، مشارکتي و مديريت يکپارچه شهري بوده است در نهايت تاکيد اساسي پژوهش بر توانمندسازي ساکنين و شهروندان بافت فرسوده و توجه به ارتقاء کيفيت زندگي آنها و ساماندهي بافت توسط خود آنها با حمايت‏هاي مديريت شهري مي‏باشد و تحقق‏پذيري طرح‏هاي ساماندهي و بهسازي و نوسازي بافتهاي فرسوده عزم ملي و مديريت جهادي مديريت شهري را مي‏طلبد.

واژگان کليدي: تحقق‏پذيري، طرح ساماندهي بافت فرسوده، بافت مرکزي شهر کرمانشاه

فصل اول: کليات پژوهش

1-1- مقدمه
يک برنامه خوب مي‏تواند شهر را تغيير دهد (HABITAT, 2012). تهيه يک طرح دقيق و کارشناسانه، شرط لازم موفقيت يک طرح است ولي شرط کافي تحقق طرح، به دقت نظر مشاور در شيوه تحليل‏هاي فني- اقتصادي و هدايت آن طرح باز مي‏گردد (عباس‏زادگان و بدري،1392: 91). ابزار و راه‏حل منطقي و عملي بسياري از کشورها براي فائق آمدن بر مسائل و مشکلات شهرها و نواحي شهري و بهبود شرايط زيستي و کالبدي آنها؛ انجام مطالعات شهري و تهيه و اجراي طرح‎هاي توسعه شهري بوده است. به موجب قوانين موضوعه در ايران، اين طرح‎ها مهمترين ابزار ساماندهي کالبدي شهرها است و انجام انواع اقدامات و صدور انواع مجوزهاي عمراني براساس آنها انجام مي شود. اما موفقيت اين طرح‎ها، همواره مورد سوال و ترديد بوده است. زيرا اين طرح‎ها نه تنها در تحقق اهداف‏شان ناکام بوده‏اند بلکه، در مواردي خود مشکلات جديدي را نيز ايجاد نموده‏اند. دلايل ناکامي و ناکارآمدي آنها در دو عنوان کلي عبارتند از (علي اکبري و همکاران، 1392: 98 ):
1. مشکلات محتوايي و روش‏شناسي2. مشکلات اجرايي
يکي از معضلات کنوني شهرسازي کشور جدايي ميان روند تهيه وتصويب طرح‎هاي توسعه شهري و روند اجرا و مديريت آنهاست.
بررسي سياست‌هاي احياء و نوسازي مراکز شهري در ايران بيانگر دولتي بودن طرح‎ها، يکجانبه‏گرايي قوانين و مقررات ( مانند ماده 8 و 9 تملک املاک در مسير طرح‎هاي عمراني شهر)، انعطاف‏ناپذيري طرح‎ها با شرايط محلي و غيرمشارکتي بودن آنها و دخالت بيشتر دستگاه‌هاي دولتي در تخريب مراکز شهري، کم توجهي به شرايط اجتماعي و اقتصادي ساکنان محلات مرکزي شهرها و تصاحب اجباري املاک شهروندان است. لذا باعث ايجاد نارضايتي عمومي و افزايش مقاومت ساکنان محلي شده و فرايند احياء مراکز شهري را با چالش جدي مواجه کرده است. (رهنما، 1388: 314). امروزه رويکرد جهاني به طرح‎هاي توسعه شهري، رويکرد مسئله محور براي حل مسايل شهري است و بدون شک بافت‏هاي فرسوده شهري و بهسازي و نوسازي آنها يکي از مسايل اساسي و مهم مي‏باشد و شناخت و تحليل اين مسئله و ارائه راهکار در اين زمينه، اصولاً از نتايج مورد انتظار طرح‎هاي توسعه شهري است(شفيعي دستجردي،91،1392).

1-2- بيان مسأله
با توجه به تحقق‏پذيري پايين و عدم موفقيت مداخلات نوسازي در اکثر طرح‎هاي شهري در کشور ما (عندليب، 1386) نياز به واکاوي دلايل اين مسأله احساس مي شود مي‏توان گفت از ميان ديدگاه‏هاي مطرح شده در مورد نقش دولت در طرح‎هاي شهري از سال 1950به بعد، دو نگرش به عنوان مرز تغيير اين ديدگاه‏ها و نقش دولت در زمينه مسائل شهري همواره در ادبيات شهرسازي داراي اهميت است اين دو نگرش يکي سياست فراهم کننده1 (keare,douglash and seott parries, 1982)که تا ساليان اخير همواره مجراي مداخله در بافت‏هاي فرسوده بوده است ليکن به علت بروز مشکلاتي ناشي از اين نوع سياست در زمينه‏هاي اجتماعي، فرهنگي، ميزان رضايت مردم و نيز رويکرد رايج جهت کاهش تصدي‏گري دولت در چند سال گذشته توجه به ديدگاه ها و سياست‏هاي توانمند کننده2 افزايش پيدا کرده است که همگام با ادبيات روز شهرسازي دنيا (world bank 1993 , housing : enablig markets to work) و نيز در راستاي سياست هاي نظام مبني بر مشارکت مردم در همه زمينه‏ها وارد فرهنگ شهرسازي کشور شد.
يکي از مفاهيم کليدي در الگوي طرح‎هاي ساختاري-راهبردي موضوع تحقق‏پذيري3 است، يعني مطالعات و پيشنهادات طرح مي‏بايد در راستا و چارچوب موضوعات و محورهايي صورت گيرد که در عمل بيشترين قابليت و امکان را براي اجرا و تحقق داشته باشد (اديب زاده و حسيني، 1387: 2).
از اين نظر بخشي از مطالعات پايه در تهيه طرح‎هاي توسعه و عمران به مطالعات امکان سنجي4 اختصاص مي‏يابد. به طور کلي سنجش تحقق پذيري طرح‎ها و برنامه هاي پيشنهادي بر اساس دو شاخص تأثيرگذاري5 و کفايت6 انجام مي‏شود. منظور از «تأثيرگذاري» اين است که اقدامات انجام شده تا چه ميزان در جهت اهداف مورد نظر عمل مي کند و مفهوم «کفايت» براي آن است که ميزان تأثيرگذاري در حد لازم و کافي در نظر گرفته شود (مهديزاده، 1386).
سازمان ملل “مرکز سازمان ملل متحد براي سکونتگاه‏هاي انساني7” در سال 1995 در توصيه هاي خود براي اصلاح نظام برنامه‏ريزي شهري ايجاد تغييرات در موارد متعددي را