نگارنده:
زهرا ولی
خردادماه 1394
سپاسگزاری:
نخستین سپاس و ستایش از آن خداوندی است که بنده کوچکش را در دریای بیکران اندیشه، قطره‌ای ساخت
تا وسعت آن را از دریچه اندیشه‌های ناب آموزگارانی بزرگ به تماشا نشیند.
لذا اکنون‌که در سایه‌سار بنده‌نوازی‌هایش پایان‌نامه حاضر به انجام رسیده است، بر خود لازم می‌دانم تا مراتب سپاس را از بزرگوارانی به‌جا آورم که اگر دست یاریگرشان نبود، هرگز این پایان‌نامه به انجام نمی‌رسید.
ابتدا از استاد گران‌قدرم جناب آقای دکتر حسین پناهیان که زحمت راهنمایی این پایان‌نامه را بر عهده داشتند، کمال سپاس را دارم.
سپاس آخر را به مهربان‌ترین همراهان زندگی‌ام، به پدر و مادرم تقدیم می‌کنم که حضورشان در
فضای زندگی‌ام مصداق بی‌ریای سخاوت بوده است.
تقدیم به:
ماحصل آموخته‌هایم را تقدیم می‌کنم به آنان که مهر آسمانی‌شان آرام‌بخش آلام زمینی‌ام است
به استوارترین تکیه‌گاهم، دستان پرمهر پدرم
به سبزترین نگاه زندگی‌ام، چشمان سبز مادرم
که هرچه آموختم در مکتب عشق شما آموختم و هرچه بکوشم قطره‌ای از دریای بیکران مهربانی‌تان را سپاس نتوانم بگویم.
امروز هستی‌ام به امید شماست و فردا کلید باغ بهشتم رضای شما
ره‌آوردی گران‌سنگ‌تر از این ارزان نداشتم تا به خاک‌پایتان نثار کنم، باشد که حاصل تلاشم نسیم گونه غبار خستگی‌تان را بزداید.
بوسه بر دستان پرمهرتان
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 مقدمه 3
1-2 بیان موضوع و مسئله تحقیق 4
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق 5
1-4 اهداف تحقیق 7
1-5 سؤالات تحقیق 8
1-6 فرضیه‌های تحقیق 8
1-7 روش پژوهش 9
1-8 قلمرو پژوهش 9
1-8-1 قلمرو موضوعی 10
1-8-2 قلمرو مکانی 10
1-8-3 قلمرو زمانی 10
1-9 تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق 10
1-10ساختار تحقیق 11
فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1 مقدمه 14
2-2 سرمایه در گردش 15
2-2-1 تعریف و ماهیت سرمایه در گردش 15
2-2-2 مدیریت سرمایه در گردش 16
2-2-3 عوامل مؤثر در تعیین میزان سرمایه در گردش 17
2-3 ارزيابي عملكرد 19
2-3-1 طبقه‌بندی معيارهاي ارزيابي عملكرد 21
2-3-1-1 معيارهاي دروني ارزيابي عملكرد 21
2-3-1-2 معيارهاي خارجي ارزيابي عملكرد 23
2-4 محدودیت تأمین مالی 25
2-4-1 شیوه اندازهگیری محدودیت مالی 26
2-4-2 محدودیت مالی و کارایی سرمایه‌گذاری 28
2-5 پیشینه تحقیق 30
2-5-1 تحقیقات داخلی 30
2-5-2 تحقیقات خارجی 42
2-6 جمع‌بندی ادبیات تحقیق 47
2-7 مدل مفهومی تحقیق 66
فصل سوم:روش اجرای تحقیق
3-1 مقدمه 68
3-2 روش کلی تحقیق 68
3-3 جامعه آماری 69
3-4 حجم نمونه و کفایت آن 69
3-4-1 روش نمونه‌گیری و دلیل انتخاب 70
3-5 روش گردآوری داده‌ها 70
3-6 ابزار گردآوری داده‌ها 70
3-7 پایایی و اعتبار ابزار تحقیق 71
3-8 روش‌ها و ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 71
3-8-1 مدل تحقیق 73
3-8-1-1 مدل ریاضی تحقیق 74
3-8-1-2 تعریف متغیرها و نحوه اندازهگیری آن‌ها 74
3-8-1-3 نحوه اندازهگیری متغیرها 75
3-8-1-4 دسته‌بندی متغیرها 76
3-8-1-5 رابطه بین متغیرها 77
3-8-1-6 اندازهگیری رابطه 77
3-8-2 نرم‌افزارها 77
فصل چهارم:بیان یافته‌ها
4-1 مقدمه 79
4-2 توصیف جامعه آماری 79
4-3 توصیف نمونه آماری 80
4-4 توصیف یافته‌ها 81
4-5 تحلیل پیش‌فرض‌ها 83
4-6 تحلیل رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در سطح کل نمونه 95
4-7 تحلیل رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در سطح شرکت‌های با محدودیت مالی 103
4-8 تحلیل رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در سطح شرکت‌های با عدم محدودیت مالی 112
4-9 جمع‌بندی 121
فصل پنجم:تلخیص،نتیجه‌گیری و پیشنهادها
5-1 مقدمه 130
5-2 خلاصه یافته‌ها 131
5-3 نتیجه‌گیری 138
5-4 پیشنهادهای کاربردی 141
5-5 پیشنهادها برای تحقیقات آتی 142
5-6 محدودیت‌های تحقیق 143
منابع و مأخذ:
منابع فارسي 146
منابع لاتین 150
منابع اینترنتی 151
پیوست‌ها:
پیوست الف: خروجی‌های نرم‌افزار Eviews 153
جدول (2-1): نحوه تفکیک شرکت‌ها ازلحاظ محدودیت مالی 27
جدول (2-2): خلاصه تحقیقات انجام‌شده در داخل کشور 48
جدول (2-3): خلاصه تحقیقات انجام‌شده در خارج از کشور 57
جدول(3-1): نحوه تفکیک شرکت ها از لحاظ محدودیت مالی 76
جدول (4-1): توزیع جامعه آماری 80
جدول (4-2): توزیع نمونه آماری 81
جدول (4-3): توصیف یافته‌های تحقیق 82
جدول (4-4): ضرایب چولگی و کشیدگی استاندارد 84
جدول (4-5): نتايج آزمون جارک-برا متغیر وابسته 85
جدول (4-6): آزمون جارک-برا برای متغیر وابسته پس از نرمال‌سازی 85
جدول (4-7): آزمون جارک-برا برای متغیرهای مستقل 86
جدول (4-8): آزمون جارک-برا برای متغیرهای مستقل پس از نرمال‌سازی 87
جدول (4-9): ارزیابی نرمال بودن توزیع خطاهای مدل برآوردی 88
جدول (4-10): نتایج ارزیابی استقلال خطی متغیرهای مستقل (پیرسون) 90
جدول (4-11): آزمون همسانی واریانس‌ها (آرچ) 91
جدول (4-12): خلاصه نتایج آزمون چاو 92
جدول (4-13): آزمون‌هاسمن براي مدل رگرسیونی تحقیق 94
جدول (4-14): برآورد پارامترهای رابطه مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در سطح کل نمونه 96
جدول (4-15): اعتبار سنجي رابطه خطي بين متغيرها 101
جدول (4-16): تحلیل واریانس 102
جدول (4-17): برآورد پارامترهای رابطه مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در سطح شرکت‌های با محدودیت مالی 105
جدول (4-18): اعتبار سنجي رابطه خطي بين متغيرها 110
جدول (4-19): تحلیل واریانس 111
جدول (4-20): برآورد پارامترهای رابطه مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در سطح شرکت‌های با عدم محدودیت مالی 114
جدول (4-21): اعتبار سنجي رابطه خطي بين متغيرها 119
جدول (4-22): تحلیل واریانس 120
جدول (4-23): جمع‌بندی ارتباط بين متغيرها 128
جدول( 5-1): خلاصه نتایج پژوهش-در سطح کل نمونه 140
جدول( 5-2): خلاصه نتایج پژوهش-در سطح شرکت‌های با محدودیت مالی 140
جدول( 5-3): خلاصه نتایج پژوهش-در سطح شرکت‌های با عدم محدودیت مالی 140
نمودار 4-1: بررسی نرمال بودن توزیع خطاها 88
چکیده
هدف از اين تحقيق، تعيين رابطه بين مدیریت سرمایه در گردش، اندازه شرکت، اهرم مالی، فرصت رشد و بازده دارایی بر عملکرد شرکت؛ در سه سطح کل نمونه، در سطح شرکت‌های با محدودیت مالی و شرکت‌های با عدم محدودیت مالی بوده است. در اين راستا از مدیریت سرمایه در گردش، به‌عنوان متغیر مستقل اصلی و از اندازه شرکت، اهرم مالی، فرصت رشد و بازده دارایی به‌عنوان سایر متغیرهای مستقل استفاده شده است. . تحقیق موردنظر از جهت هدف، یک تحقیق کاربردی است. ازلحاظ نوع طرح تحقیق به جهت تکیه‌بر اطلاعات تاریخی، پس رویدادی است و روش استنتاج آن استقرایی و از نوع همبستگی می‌باشد.تحقیق حاضر شامل یک فرضیه اصلی و دو فرضیه فرعی می‌باشد. جامعه مطالعاتی پژوهش حاضر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی یک دوره پنج‌ساله (سال‌های 1392-1388) می‌باشد. .در نهایت با توجه به محدودیت های تحقیق اطلاعات مربوط به 145 شرکت جمع آوری گردید و سپس با استفاده از جدول مورگان تعداد 106 شرکت به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردید.جهت مستند سازی نتایج تجزیه و تحلیل آماری و ارائه راه حل های نهایی ،محقق از شیوه آماری با استفاده از نرم افزار Eviews اقدام به تجزیه و تحلیل سوالات و فرضیات نموده است.
فرضیه های تحقیق با استفاده از رگرسیون خطی مرکب و آزمون های F و t تحلیل شده اند.نتايج برآورد رگرسيوني حاكي از این است که بين مدیریت سرمایه در گردش با عملکرد در سطح کل نمونه و در سطح شرکت‌های با محدودیت مالی رابطه معنادار وجود داشته است.
واژه‌های کلیدی:مدیریت سرمایه در گردش، اندازه شرکت، اهرم مالی، فرصت رشد ، عملکرد شرکت،محدودیت مالی
فصل اول:
كليات تحقیق
مقدمه
در شرایط کنونی یکی از مسائل مهم در مدیریت مالی، بحث مدیریت سرمایه در گردش است که بیشتر روی مدیریت انواع دارایی‌ها و بدهی‌ها جاری تأکید دارد. برای مدیریت سرمایه در گردش کارا و مؤثر در یک شرکت، پیش‌بینی و تأمین وجه نقد موردنیاز شرکت به‌عنوان یک هدف است. به‌طورکلی، مدیریت سرمایه در گردش بدین معنی است که وجوه نقد، حساب‌های دریافتنی و موجودی کالا در سطحی حفظ شوند که بتوانند برای پرداخت صورت‌حساب‌های کوتاه‌مدت و تعهدات جاری حرکت مناسب و کافی باشند. با استفاده از سرمایه در گردش خالص می‌توان توانایی مالی شرکت را در مقابل بازپرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت پیش‌بینی نمود.
بیشتر مسائل و تصمیمات مالی بلندمدت شرکت‌ها بر مواردی مانند سرمایه‌گذاری1 ساختار سرمایه2، تقسیم سود3 یا ارزشیابی شرکت‌ها4 متمرکزشده‌اند و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت شرکت‌ها در دارایی‌های جاری و یا منابع تأمین مالی شده آن‌ها با سررسیدهای کمتر از یک سال که سهم عمده‌ای از اقلام صورت‌وضعیت مالی را به خود نسبت می‌دهند، کمتر موردتوجه قرارگرفته‌اند. درصورتی‌که این اقلام از عوامل اصلی صورت‌وضعیت مالی هستند. (تروئل و سولانو،2006، ص 1)5
سرمایه در گردش عبارت است از دارایی جاری شرکت و سرمایه در گردش خالص، عبارت است از دارایی جاری منهای بدهی جاری. آن به‌عنوان معیاری برای اندازهگیری توان نقدینگی شرکت به کار می‌رود. هرقدر مقدار آن در شرکت بالاتر باشد، توان نقدینگی بالاتر است.
با توجه به اینکه مدیریت دارایی‌ها و بدهی‌های موجود در شرکت‌های کوچک و متوسط از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است بیشتر دارایی‌های این شرکت‌ها به شکل دارایی‌های جاری است؛ و همچنین نظر به مشکلات آن‌ها درزمینه تأمین مالی، پژوهشگر درصدد برآمد این موضوع را بررسی نماید. هدف پژوهشگر در انجام این پژوهش ارزیابی رابطه مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.
در این فصل، کلیات تحقیق شامل مقدمه، تبیین مسئله تحقیق، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف و سؤالات تحقیق، فرضیه‌های تحقیق، روش کلی تحقیق، قلمرو تحقیق و تعریف عملیاتی واژه‌ها ارائه‌شده است.
بیان موضوع و مسئله تحقیق
ﺷﺎﻟﻮﺩﺓ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ می‌دهد ﻭ می‌توان ﺍﺩﻋﺎ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ فعالیت‌های ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ سرمایه‌اند، ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺼﺮﻑ ﺷﺮﻛﺖ ﻗﺮﺍﺭ می‌گیرد ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺳﺘﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﭼﺎﺭﭼﻮﺏ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﺷﺮﻛﺖ ﺭﺍ ﻣﺸﺨﺺ می‌کند با ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﻱ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ می‌باشد. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺵ به‌طورکلی ﺩﺭ ﻫﻤﻪ سازمان‌ها ﻭ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺩﺭ سازمان‌های ﺑﺎ اندازه‌های کوچک‌تر، ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺍﺯ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ می‌دهد، ﻭ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺁﻥ بر اساس ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻡﻫﺎﻱ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺯﻧﺠﻴﺮﻩ تأمین ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﺰﺍﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ.
ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺵ ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻣﺒﺎﻟﻐﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ دارایی‌های ﺟﺎﺭﻱ سرمایه‌گذاری می‌شود ﻭ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺵ ﻧﻴﺰ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﻭ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻣﺼﺎﺭﻑ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺵ به‌نحوی‌که ﺛﺮﻭﺕ ﺳﻬﺎﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ. باوجود ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺯﻳﺎﺩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺵ ﺑﺮﺍﻱ سازمان‌ها، ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ به‌طور ﺳﻨﺘﻲ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ ﻣﺎﻟﻲ بلندمدت ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در زمینۀ تجزیه‌وتحلیل سرمایه‌گذاری، ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ، ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺳﻮﺩ، ﺍﺭﺯﺷﻴﺎﺑﻲ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﺸﺎﺑﻪ پرداخته‌اند. ﺍﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ سرمایه‌گذاری ﻛﻪ شرکت‌ها ﺑﺮ ﺭﻭﻱ دارایی‌های کوتاه‌مدت ﺍﻧﺠﺎﻡ می‌دهند ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ سررسید ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ به‌کاربرده می‌شود، ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﺓ ﺍﻗﻼﻡ ﺗﺮﺍﺯﻧﺎﻣﺔ ﺷﺮﻛﺖ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ می‌دهد ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﻀﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﭼﺎﻟﺸﻲ ﻛﻪ سازمان‌های بین‌المللی راه‌های جدیدی ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﻛﺎﻫﺶ ﺭﻳﺴﻚ ﺟﺴﺘﺠﻮ می‌کنند، ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺵ به‌عنوان ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻣﻬﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ می‌آید. ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺻﺎﻑ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺵ ﻓﻌﺎﻝ ﻳﻚ ﻧﻴﺎﺯ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ پر چالش ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺪﻑ ﺁﻥ
