و همچنین انتخاب روشهادر انجام وظایف و خدماتدهی به مشتریانشان یاری رساند.
1-5 مدلهای مفهومی پژوهش
نمودارشماره1-1) چارچوب مفهومی تأثیر حسابرسی سیستمهای کامپیوتری بر متغیرهای کیفیت حسابرسی
نمودارشماره1-2) مدل مفهومی مؤلفههای منابع
در شرح مدلهای مفهومی باید ذکر کرد که حسابرس در اجراء وظايف حسابرسي خود با مواردى مواجه مى‌شود که صاحبکار براى پردازش اطلاعات جاري ازروشهای سیستمهای کامپیوتری استفاده کرده است در اين‌گونه موارد حسابرس بايد قادر باشد سيستم‌هاى کامپيوترى را مطالعه و ارزيابى و ميزان اتکاء خود را به نتايج عمليات سيستم‌هاى مزبور مشخص نمايد.بنابراین استفاده حسابرس از حسابرسی سیستمهای کامپیوتری میتواند به بهبود خدماتدهی به مشتریان، صرفه جویی در منابع و در نهایت بهبود کیفیت حسابرسی تأثیر مثبت داشته باشد.مؤلفههای منابع در این پژوهش شامل وقت، هزینه و نیروی انسانی میباشد که تأثیر بکارگیری حسابرسی سیستمهای کامپیوتری بر منابع به تفکیک در قالب سوالات پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت.
1-6 فرضیههای پژوهش
1-6-1 فرضیه اصلی
حسابرسی سیستمهای کامپیوتری بر کیفیت حسابرسی تأثیر مثبت و معناداری دارد.
1-6-2 فرضیههای فرعی
1- حسابرسی سیستمهای کامپیوتری بر بهبود کیفیت حسابرسی تأثیر مثبت و معناداری دارد.
2- حسابرسی سیستمهای کامپیوتری بر بهبود خدماتدهی به مشتریان تأثیر مثبت و معناداری دارد.
3- حسابرسی سیستمهای کامپیوتری و صرفهجویی در منابع تأثیر مثبت و معناداری دارد.
1-7 تعریف واژههاو اصطلاحات اصلی پژوهش
1-7-1 تعریف مفهومی
حسابرسی سیستمهای کامپیوتری
یکی از مهمترین عواملی که در حین بحث در مورد استفاده از حسابرسی سیستمهای کامپیوتری باید در نظر گرفت آن است که اصطلاح حسابرسی کامپیوتری را می توان به چیز های مختلفی نسبت به افراد مختلف تعریف کرد. چیزی که ممکن است به عنوان حسابرسی کامپیوتری در یک سازمان اطلاق شود و به صورت محدودتر به عنوان حسابرس کامپیوتری متخصص ،ممکن است بوسیله حسابرس تجاری در ساز مان های مشابه دیگر اطلاق شود. برای مثال، حسابرس کامپیوتری ممکن است محدود به سیستمهای نرم افزاری حسابرسی در یک سازمان باشد .در صورتی که حیطههایی مانند سیستمهای حسابرسی در حالت پیشرفته ممکن است وظیفه حسابرس تجاری باشد به طور مشابه ،در مقداری از سازمان ها، پیشروی حسابرسی کامپیوتری به سمت بررسی شیوه های کار بر اساس برنامههای کار حسابرسی برای حسابرسان امری غیر معمول نیست.
قانونهای سخت و شدیدی در حیطه حسابرسی کامپیوتری موجود نیست . در اغلب موارد، سازمانهایی با اندازه یکسانی که در بخش مشابهی فعالیت می کنند ، ممکن است شیوههای متفاوتی در حسابرسی کامپیوتری داشتهباشند. حتی سازمان هایی که ظاهراٌ در حیطههای حسابرسی مشابهی فعالیت میکنند ، تفاوتهایی مشخص در عمق فعالیتهای آن در زمینه حسابرسی مشاهده می شود.
حسابرسی سیستم عامل در یک سازمان ممکن است نیاز به 5 تا10 روز داشته باشد، در حالی که ، در سازمان دیگر باسیستم عامل مشابه نیاز به مرور بیشتر داشته باشد که ممکن است سالها به طول بیانجامد (سازمان حسابرسی، حسابرسی سیستمهای کامپیوتری، خلاصه نشریه 83 سازمان).
کامپيوتر از دو جنبه بر حسابرسى تأثير داشته است:
۱. حسابرسى سيستم‌هاى کامپيوترى
۲. استفاده از کامپيوتر براى انجام حسابرسى.
حسابرس در اجراء وظايف حسابرسي، خود يا مواردى مواجه مى‌شود که صاحبکار براى پردازش اطلاعات جاري، يا شامل پردازش کامل تمام اطلاعات مالى باشد. در اين‌گونه موارد حسابرس بايد قادر باشد سيستم‌هاى کامپيوترى را مطالعه و ارزيابى و ميزان اتکاء خود را به نتايج عمليات سيستم‌هاى مزبور مشخص نمايد. اصول و هدف‌هاى رسيدگى در سيستم‌هاى کامپيوترى همان اصول و هدف‌هاى رسيدگى‌هاى متداول است اما در روش‌هاى رسيدگى تفاوت‌هائى وجود دارد. روش رسيدگى همواره بر حسب نوع کامپيوتر و پردازش کامپيوترى مورد استفاده، تفاوت‌هائى جزئى خواهد داشت. به‌طور مثال، اگر کامپيوتر مورد استفاده يک کامپيوتر شخصى باشد، روش‌هاى رسيدگى يا مواردى‌که از کامپيوترهاى بزرگ با نوع پردازش سيستم‌هاى اشتراک زمان1استفاده مى‌شود. تفاوت خواهد داشت. در حال حاضر، در ايران در بيشتر کاربردهاى مالى از انواع کامپيوترهاى متوسط و بزرگ و روش پردازش دسته‌اى2 اطلاعات استفاده مى‌شود، گرچه افزايش تعداد کامپيوترهاى کوچک، روش‌هاى پردازش ديگرى را در آتيه نزديکى متداول خواهد کرد(سازمان حسابرسی،حسابرسی شبکه های کامپیوتری،نشریه 152).
کیفیت حسابرسی
اگرکیفیت را به‌عنوان ویژگیهای کلی یک محصول و یا خدمت ارائه‌شده با ویژگیهای مطلوب به مشتری جهت دستیابی به رضایتمندی مشتری تعریف کنیم، خدمات حرفه حسابرسی چیزی جدا از آن نیست. در خصوص کیفیت حسابرسی، تعریفهای مختلفی وجود دارد. دی آنجلو 3 (1981) کیفیت حسابرسی را به‌صورت احتمال مشترک اینکه یک حسابرس معین، تحریفهای بااهمیت موجود در گزارشهای مالی را هم کشف و هم گزارش کند، تعریف می‌نماید. «ارزیابی (استنباط) بازار» از احتمال اینکه حسابرس 1-موارد تحریفهای بااهمیت در صورتهای مالی و یا سیستم حسابداری صاحب کار را کشف کند، و 2- تحریف بااهمیت کشف‌شده را گزارش کند. احتمال این که حسابرس موارد تحریفهای بااهمیت را کشف کند به شایستگی حسابرس، و احتمال اینکه حسابرس موارد تحریفهای بااهمیت کشف‌شده را گزارش کند، به استقلال حسابرس بستگی دارد. تعریف دی‌آنجلو از کیفیت واقعی حسابرسی مبتنی بر برداشت استفاده‌کنندگان یا به اصطلاح استنباط بازار از کیفیت حسابرسی است. ( دیویدسون و نئو4، 1993) در تعریفی جامعتر، کیفیت حسابرسی را توانایی حسابرس در کشف و برطرف نمودن تحریفهای بااهمیت و دستکاریهای انجام‌شده در سود گزارش‌شده عنوان می‌نمایند. بنابراین توانایی حسابرس موضوعی مهم در کیفیت حسابرسی است که از دیدگاههای مختلفی تفسیر شده و به‌طور گسترده‌ای با عوامل داخلی و خارجی، خصوصیات حسابرسان (همانند تجربه، شایستگی، رعایت اخلاق و…)، مستقل بودن حسابرسان(استقلال از کارفرما، رقابت در بازار و…) و محیط قانونگذاری (تعویض اجباری، خدمات حسابرسی و غیرحسابرسی و…) در ارتباط است. با توجه به چندبعدی بودن کیفیت حسابرسی، مشخص نیست که از بین عوامل ذکرشده، کدامیک در تعیین توانایی حسابرسان تاثیرگذارتر بوده و بنابراین نمی‌توان کیفیت حسابرسی را به طور مستقیم مشاهده و اندازه‌گیری نمود.
پالمروس5 کیفیت حسابرسی را بر حسب میزان اعتباردهی حسابرس تعریف می‌کند. از آنجا که هدف حسابرس ایجاد اطمینان نسبت به صورتهای مالی است، لذا کیفیت حسابرسی به معنی عاری بودن صورتهای مالی حسابرسی‌شده از تحریفهای بااهمیت است. در واقع، این تعریف بر نتایج حسابرسی تاکید می‌ورزد؛ یعنی قابل اعتماد بودن صورتهای مالی حسابرسی‌شده، کیفیت بالای حسابرسی را منعکس می‌کند (حساس‌یگانه و جعفری، 1386)
استفاده از کامپيوتر براى انجام حسابرسي، مانند استفاده از آن براى انجام ساير امور، به نوع و ميزان استفاده بستگى دارد و به آشنائى و تخصص ويژه نيازمند است.
1-7-2 تعاریف عملیاتی
حسابرسی سیستمهای کامپیوتری: استفاده از کامپیوتردر تمام مراحل فرایند کار حسابرسی به منظور تأمین نیازهاي استفاده کننده در زمینه پردازش اطلاعات، طراحی گردیده است و در آن ازکامپیوتر براي نگهداري وپردازش اطلاعات استفاده میشود.
کیفیت حسابرسی: توانایی حسابرس در کشف و برطرف نمودن تحریفهای بااهمیت و دستکاریهای انجام‌شده در سود گزارش‌شده و ارايه خدمات رضایتبخش به مشتریان و انجام وظایف حسابرسی به نحو مطلوب مورد بررسی قرار گرفت.
منابع(وقت، هزینه و نیروی انسانی):تأثیر استفاده از سیستمهای کامپیوتری درکاهش زمان و هزینه فرایند حسابرسی و بکارگیری سیستم هاو نرم افزارهای حسابرسی جهت صرفه جویی در وقت واثر این سیستمها در تعدیل(کاهش) تعداد کارمندان یک مؤسسه حسابرسی و در نهایت کسب سود بیشترآنها از طریق کاهش هزینه منابع و بهبود کیفیت خدمات دهی به مشتریان مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.
1-8 قلمرو پژوهش
1-8-1 قلمرو موضوعی
موضوع این پژوهش بررسی میزان تأثیر بکارگیری حسابرسی سیستمهای کامپیوتری بر کیفیت حسابرسی در ایران بوده و به این ترتیب سؤال اصلی بدین صورت بیان شد: کاربرد حسابرسی سیستمهای کامپیوتری چه تأثیری در بهبود کیفیت حسابرسی داشته است؟ با توجه به این که تحقیق شامل دومتغیر حسابرسی سیستمهای کامپیوتری(متغیر مستقل)و کیفیت حسابرسی(متغیر وابسته)میباشد اطلاعات مربوط به آنها به وسیله پرسشنامه به دست آمده است. جامعه آماری شامل 250 نفر از حسابداران رسمی و کارکنان مؤسسات حسابرسی در ایران میباشد که اثربخش بودن حسابرسی سیستمهای کامپیوتری برکیفیت حسابرسی در ایران مشخص شد.
1-8-2 قلمرو مکانی: قلمرو مکانی این پژوهش دربرگیرنده مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی معتمد بورس اوراق بهادار میباشد.
1-8-3 قلمرو زمانی: دوره زمانی این پژوهش از تیر ماه 1394 لغایت دی ماه 1394 میباشد که در این بازهی زمانی پژوهش و تدوین پرسشنامه و …انجام شده است.
فصل دوم:
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2-1 مقدمه :
حسابرسان کامپیوتری تا اواخر دهه1970 ، بسیاری از سازمانها در انگلیس قابلیت حسابرسی کامپیوتری را بدست آوردند. اصولا نیاز به ایجاد حسابرسان تجاری با دادههای ویژه از سیستم آی تی ارائه شد و در عوض این امر باعث پیشرفت به سمت مرور و بررسی وسیعتر از کاربردهای آی تی و زیر ساختها شد تا اطمینان حاصل شود که داراییهای سازمان حفاظت شدند و مکانیسم های کنترل و امنیت مناسبی لحاظ شدند. سطح بالایی از دانش فنی بکار گرفته شده منجر به ایجاد حسابرسی کامپیوتری شد.
2-2 مبانی نظری
2-2-1 تاریخچه حسابرسی:
حسابرسي به عنوان يك حرفه، يك تخصص و يك رشته نوين ، عمر نسبتاً كوتاهي دارد و پيشينه ي آن در جهان به كمتر از يكصد سال مي رسد. اما همزمان و همراه با تحولات شتابآميز يكصد سال گذشته، حرفه حسابرسي نيز به سرعت خود را با شرايط و اوضاع و احوال زمان تطبيق داده و به عنوان يك دانش تخصصي مطرح شدهاست. علاوه بر نشريات مراجع و جوامع حرفه اي مؤلفان و پژوهشگران متعددي رسالات، مقالات و كتابهاي گوناگوني را تهيه كرده اند كه به بيان اصول، روشها و عملكرد اين رشته از فعاليت مي پردازد. در عين حال فرآيند تكاملي حسابرسي با بكارگيري علوم و فنون ديگري مانند آمار و رياضيات، مديريت و سيستمهاي اطلاعاتي در حسابداري و حسابرسي همراه بوده و تغييرات وسيع در فناوري اطلاعات كه به گسترش فزاينده سيستم هاي كامپيوتري پردازش اطلاعات مالي انجاميد حسابداري را متحول و تغييرات و تحولات سريع حسابرسي را الزامي كرده است. وضع قوانين و مقررات تازه حاكم بر واحدها و فعاليتهاي اقتصادي، تدوين اصول و ضوابط حسابداري، حسابرسي و قوانين مالياتي و نيز حسابرسي را به رشتهاي پيچيده و پويا تبديل كرده است كه دامنه آن به سرعت گسترده مي شود و چشم انداز آتي آن حسابرسي مديريت و رسيدگي به آثار اجتماعي اقتصادي فعاليت واحدها يا حسابرسي اجتماعي را در بر مي گيرد.
نخستين باري كه در قوانين ايران به موضوع حسابرسي اشاره شد در قانون تجارت مصوب سال 1311 است كه طي آن مقرر شد مجمع عمومي هر شركت سهامي يك يا چند بازرس را از بين صاحبان سهام يا از خارج از آن انتخاب كند تا با رسيدگي به حساب ها و اسناد و مدارك شركت، درباره اوضاع عمومي شركت و صورتهاي مالي كه توسط مديريت تهيه مي شود گزارشي به مجمع عمومي صاحبان سهام در سال بعد بدهد. اگر چه مجامع عمومي شركتهايي كه پس از اين قانون ظاهراً به شكل سهامي تشكيل گرديدند، بنابر الزام مزبور بازرس يا بازرساني را انتخاب مي كردند و اين بازرسان گاه به حسابهاي شركت نيز رسيدگي مي كردند ، اما انجام حسابرسي در معناي متعارف امروزي آن توسط بازرسان در كار نبود.استفاده از خدمات حسابداران خبره در امر حسابرسي مالياتي نخستين بار در قانون ماليات بر درآمد
