2-11-3- گزیده‌ای از پیشینه‌ها در قالب مقالات عبارت‌اند از 44
2-12- جمع بندی 45
فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق
3-1- مقدمه 48
3-2- سنجش بهره‌وری خدمات شهری 48
3-2-1- بازده به مقياس الگوي مورداستفاده 49
3-2-2- انتخاب مدل مناسب 49
3-3- سنجش سرمایه اجتماعی کارکنان شهرداری و شهروندان 50
3-3-1- تعیین حجم نمونه 51
3-3-2- ابزار گرداوری داده‌ها 52
3-3-3- سنجش روایی و پایایی ابزار تحقیق 52
3-4- بررسی اثر سرمایه اجتماعی بر بهره‌وری خدمات شهری 52
3-5- جمع بندی 53
فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل داده‌های تحقیق
۴-۱- مقدمه 55
۴-۲- عوامل ارتقاء سرمایه اجتماعی در جامعه موردبررسی (شهر قم) 55
۴-۲-۱- ارزش‌های درونی 56
۴-۲-۲- جریان اطلاعات 58
4-2-3- اعتماد + پاسخ مناسب 59
4-3- تحلیل سنجش بهره‌وری خدمات شهری 59
4-4- تحلیل سنجش سرمایه اجتماعی کارکنان شهرداری و شهروندان 63
4-4-1- آمار توصیفی ویژگی‌های جمعیت شناختی نمونه آماری 63
4-4-1-1- وضعیت تأهل نمونه‌های موردبررسی 63
4-4-1-2- وضعیت جنسیت نمونه‌های موردبررسی 63
4-4-1-3- وضعیت تحصیلات نمونه‌های موردبررسی 64
4-4-1-4- وضعیت درآمد نمونه‌های موردبررسی 65
4-4-1-5- وضعیت سن نمونه‌های موردبررسی 66
4-4-2- آمار توصیفی شاخص‌های سرمایه اجتماعی 66
4-4-2-1- آمار توصیفی شاخص‌های سرمایه اجتماعی کارمندان شهرداری 67
4-5- تحلیل بررسی اثر سرمایه اجتماعی بر بهره‌وری خدمات شهری 70
4-5-1- آنالیز واریانس فرضیه فرعی اول 70
۴-۵-۲- آنالیز واریانس فرضیه فرعی دوم 71
۴-۶- جمع‌بندی 72
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها
5-1- مقدمه 75
5-2- بررسی نتایج فرضیات و آزمون‌های آماری 76
5-3- ارائه پیشنهاد‌ها بر مبنای یافته‌های تحقیق 77
5-4- بیان محدودیت‌ها و ارائه پیشنهاد‌ها برای تحقیقات آتی 78
فهرست منابع و مأخذ 80
الف) منابع فارسی 80
ب) منابع انگلیس 83
پیوست 86
فهرست جداول
جدول 3-1- جمعیت جامعه آماری و حجم نمونه تعیین شده 51
جدول 4-1- اهم محور تماس ها به 137 در حوزه خدمات شهری شهرداری قم 58
جدول 4-2- ورودی ها و خروجی در نظر گرفته‌شده در مدل تحلیل پوششی داده‌ها 60
جدول 4-3- زیر بخش‌های عملکرد سالانه مدیریت پارک‌ها و فضای سبز خدمات شهری شهرداری قم 61
جدول 4-4- رده بندی بهره‌وری مدیریت پارک‌ها و فضای سبز شهری مناطق شهرداری قم 62
جدول 4-5- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس وضعیت تاهل 63
جدول 4-6- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس جنسیت 64
جدول 4-7- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس تحصیلات 64
جدول 4-8- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس درآمد 65
جدول 4-9- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس سن 66
جدول 4-10- آمار توصیفی شاخص اعتماد کارمندان شهرداری 67
جدول 4-11- آمار توصیفی شاخص مشارکت کارمندان شهرداری 67
جدول 4-12- آمار توصیفی شاخص اعتماد شهروندان 68
جدول 4-13- آمار توصیفی شاخص مشارکت شهروندان 69
فهرست نمودار
نمودار 3-1- بر آورد بهره‌وری خدمات شهری با مدل بازدهی به مقیاس ثابت 50
نمودار 3-2- بر آورد بهره‌وری خدمات شهری با مدل بازدهی به مقیاس غیر افزایشی و متغیر 50
نمودار 4-1- آمار جرم و جنایت در شهرهای منتخب در سال 1391 57
نمودار 4-2- آمار سرقت در شهرهای منتخب در سال 1389 57
نمودار 4-3- میزان تماس با سامانه 137 به نسبت جمعیت مناطق 59
نمودار 4-4- رتبه بندی بهره‌وری مدیریت پارک‌ها و فضای سبز شهری مناطق شهرداری قم 62
نمودار 4-5- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس وضعیت تاهل 63
نمودار 4-6- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس جنسیت 64
نمودار 4-7- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس تحصیلات 65
نمودار 4-8- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس درآمد 65
نمودار 4-9- توزیع فراوانی نمونه های موردبررسی بر اساس سن 66
نمودار 4-10- آمار توصیفی شاخص اعتماد کارمندان شهرداری 67
نمودار 4-11- توزیع فراوانی شاخص اعتماد کارمندان شهرداری منطقه 4 و منطقه 6 67
نمودار 4-12- آمار توصیفی شاخص مشارکت کارمندان شهرداری 68
نمودار 4-13- توزیع فراوانی شاخص مشارکت کارمندان شهرداری منطقه 4 و منطقه 6 68
نمودار 4-14- آمار توصیفی شاخص اعتماد شهروندان 68
نمودار 4-15- توزیع فراوانی شاخص اعتماد شهروندان منطقه 4 و منطقه 6 689
نمودار 4-16- آمار توصیفی شاخص مشارکت شهروندان 69
نمودار 4-17- توزیع فراوانی شاخص مشارکت شهروندان منطقه 4 و منطقه 6 70
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
سرمایه اجتماعی یک مفهوم پیچیده بین‌رشته‌ای است که در دو دهه اخیر خیلی سریع موردتوجه بسیاری از پژوهشگران علوم انسانی و به‌ویژه جامعه‌شناسی و اقتصاد – و ازجمله در دهه اخیر مدنظر جامعه‌شناسان و اقتصاددانان کشورمان – قرارگرفته است. ابهام مفهومی، تعاریف چندگانه و فقدان اطلاعات لازم درزمینه سرمایه اجتماعی، مانعی بر سر راه تحقیقات نظری و عملی در مورد نقش سرمایه اجتماعی بوده است. سرمایه اجتماعی، ازآنجاکه مکمل سایر منابعی است که تحت کنترل افراد و سازمان‌ها می‌باشند، منبع مهمی برای افراد و سازمان به شمار می‌رود. بسیاری از مطالعات به اثرات سرمایه اجتماعی در سطح یک شرکت یا صنعت بر عملکرد پرداخته‌اند. اما مطالعات کمتری سرمایه اجتماعی را به بهره‌وری مرتبط کرده‌اند. مطالعات محدود انجام‌شده در این زمینه، نشان‌دهنده تأثیر سرمایه اجتماعی بر کارایی و بهره‌وری نیروی انسانی است. باید توجه داشت که امروزه افزایش بهره‌وری به‌عنوان مهم‌ترین روش دستیابی به اهداف در هر سازمانی مطرح است و اندازه‌گیری میزان بهره‌وری نیز اساسی‌ترین گام جهت ارتقای کارایی و بهره‌وری است. بنابراین در این پژوهش به دنبال بیان ارتباط مابین سرمایه اجتماعی و بهره‌وری در جامعه و سازمان موردمطالعه (شهروندان و کارمندان شهرداری قم) هستیم که در ادامه بابیان کلیات تحقیق، بیشتر در رابطه با آن توضیح داده می‌شود.
1-2- تعريف مسئله
تحولات اقتصادی، گسترش مراکز صنعتی و بازرگانی و پدیده‌های ناشی از پیشرفت تکنولوژی در شهرها مسائل و مشکلات متعددی را برای زندگی شهری به وجود آورده است(طاهری، 1377 ). مهاجرت به شهرها، افزایش جمعیت شهری و درنتیجه، افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی و… سبب گسترش و تنوع نیازهای شهروندان ازجمله افزایش نیاز به خدمات پایه‌ای شهری شده است. نیازهایی که برآورده کردن آن‌ها رفاه جامعه را افزایش می‌دهد.
ایجاد سازمانی به نام شهرداری، عالی‌ترین تدبیری بود که از طرف دنیای متمدن برای پاسخ‌گویی به نیازمندی‌ها و توقعات بی‌شمار ساکنان شهرها به‌کاربرده شد (همان). شهرداری سازمانی عمومی و مستقل، با ماهیت حکومتی و موضوعیت محلی است که ازنظر قانونی در زمره نهادها و مؤسسات عمومی غیردولتی محسوب می‌شود(داودی، 1390). شهرداری‌ها به‌منظور افزایش رفاه شهروندان به دنبال افزایش کمی و کیفی خدمات‌رسانی خود هستند. شهرداری‌ها برای رسیدن به این مهم و با توجه به طیف گسترده خدماتی که می‌باید ارائه دهند، نیازمند صرف هزینه بالا هستند؛ که این هزینه از طریق کمک‌های دولت و عوارض دریافتی شهرداری تأمین می‌شود.
مصوبه خودکفایی کلان‌شهرها در سال 1368، شهرداری‌ها را بر این داشت تا به دنبال روش‌هایی برای کاهش تصدی‌گری بر فعالیت‌های شهری باشند؛ تا بدین‌صورت شهرداری‌ها هزینه خدمات‌رسانی به شهروندان را از خود آن‌ها دریافت کنند. یکی از این روش‌ها، واگذاری و مشارکت در امور شهری است. ضرورت عملیاتی شدن راهبرد گذر از تصدی‌گری به واگذاری امور و وظایف از جانب شهرداری‌ها در کلان‌شهرها، نگرش مشارکتی به فعالیت‌های عمرانی خدماتی را تقویت کرده است (صالحی فرد، 1390).
برای اینکه مشارکت مردم در امور شهری افزایش و بهبود یابد، لازم است که بر تعاملات میان مردم و شهرداری تمرکز بیشتری شود و در این خصوص می‌باید به سؤالاتی از قبیل اینکه: چه عواملی این تعاملات را ارتقاء می‌دهد؟ پیامدهای ناشی از ارتقای این تعاملات چیست؟ پاسخ داده شود. پاسخی که اغلب پژوهشگران به این قبیل سؤالات می¬دهند، اثرگذاری سرمایه اجتماعی1 است.
سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که در چند دهه اخیر در اکثر رشته‌های علوم انسانی به‌خصوص جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و اقتصاد در رابطه با موضوعات متعدد رواج یافته است. سرمایه اجتماعی مربوط به روابط و تعاملات بین اعضای جامعه می‌شود. از مطالعاتی که پیرامون سرمایه اجتماعی صورت گرفته است، می‌توان چنین برداشت کرد که سرمایه اجتماعی منبع کنش جمعی و کیفیت روابط اجتماعی است. در مطالعاتی که پیرامون سرمایه اجتماعی صورت گرفته است بسته به شرایط و ویژگی‌های موردمطالعه تعریف خاصی برای سرمایه اجتماعی در نظر گرفته‌شده است این موضوع سبب شده نتوان نتایج برگرفته از این مطالعات را به‌کل تعمیم داد و از آن استفاده عملیاتی کرد. علاوه بر این در این مطالعات به علت سنجش سرمایه اجتماعی با مؤلفه‌های کارکردیش مثل اعتماد، مشارکت و غیره، تمرکز اغلب بر میزان شبکه‌های ارتباط‌جمعی بوده است و نه اندازه‌های این ارتباطات.
ازآنجاکه همچنان بر سر عوامل به وجود آورنده سرمایه اجتماعی و حتی مؤلفه‌های کارکردیش اختلاف وجود دارد و برای رهایی از پیچیدگی‌های مطرح‌شده، بهتر است که چارچوبی برای سرمایه اجتماعی در نظر گرفته شود. ازآنجاکه سرمایه اجتماعی در رفتار افراد جامعه و انتخاب‌هایی که انجام می¬دهند، نمود پیدا می‌کند ما سرمایه اجتماعی را در فضای دوراهی اجتماعی2 موردبررسی قرار می‌دهیم. موقعیت دوراهی اجتماعی به‌خوبی می‌تواند بیان‌کننده شرایط شکل‌گیری و یا تخریب سرمایه اجتماعی باشد.
بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت چنانچه در جامعه‌ای سرمایه اجتماعی وجود داشته باشد فرد دارای جهت‌گیری‌های جمع گرایانه می‌شود و در موقعیت دوراهی اجتماعی گزینه‌هایی را انتخاب می‌کند که نفع جمعی را به همراه داشته باشد.
1-3- اهداف
بر اساس مطالبی که عنوان شد، چنانچه همکاری و عدم همکاری با شهرداری را به‌عنوان گزینه‌های پیش روی شهروندان در چارچوب دوراهی اجتماعی در نظر بگیریم، می‌توانیم با بررسی انتخاب شهروندان و عوامل مؤثر بر انتخاب آن‌ها، نه‌تنها با عوامل ارتقادهنده سرمایه اجتماعی با استفاده از خلق موقعیت دوراهی اجتماعی آشنا شویم بلکه با شناسایی این مؤلفه‌ها می‌توانیم راهکارهایی را برای افزایش تعاملات و مشارکت شهروندان با شهرداری ارائه دهیم. بدین‌صورت شهرداری می‌تواند به پشتوانه کمک و یاری شهروندان علاوه بر کاهش هزینه‌ها به افزایش کیفیت و بهره وری خدمات شهرداری نیز بپردازد. اهداف این پژوهش عبارت‌اند از:
1- بررسی عوامل ارتقاء دهنده سرمایه اجتماعی
2- بررسی اثر سرمایه اجتماعی بر بهره‌وری خدمات شهری شهرداری قم
1-4- سؤالات تحقيق
1- مؤلفه‌های ارتقاء دهنده سرمایه اجتماعی کدامند؟
2- آیا ارتقاء سرمایه اجتماعی، منجر به بهبود بهره‌وری خدمات شهری (شهرداری قم) می‌شود؟
1-5- فرضیه‌ها
فرضیه اصلی اول: نهادها به‌خصوص نهاد دین با تولید و بازتولید مؤلفه‌هایی همچون اعتماد و مشارکت سرمایه اجتماعی را ارتقاء می‌بخشند.
فرضیه اصلی دوم: ارتقاء سرمایه اجتماعی، بهره‌وری خدمات شهری شهرداری قم را افزایش می‌دهد.
فرضیه فرعی اول: بین سرمایه اجتماعی شهروندان و بهره‌وری خدمات شهری شهرداری قم رابطه معنادار و مثبت وجود دارد.
فرضیه فرعی دوم: بین سرمایه اجتماعی کارمندان شهرداری و بهره‌وری خدمات شهری شهرداری قم رابطه معنادار و مثبت وجود دارد.
1-6- مواد و روش تحقيق و جمع‌آوری داده‌ها
جمع‌آوری اطلاعات به دو روش اسنادی و پیمایشی صورت می‌پذیرد. ابتدا در قالب روش اسنادی
