استاد مشاور
دکتر سيد علی علويان
بهمن 1390
تقديم به:
همسرم؛
به خاطر تشويق من براي تحصيل در دوره‌ي كارشناسي ارشد
و
پسرم؛
به خاطر تحمل كم‌توجهي‌هاي من در طول تحصيل
سپاسگزاری:
ن و القلم و مايسطرون
پروردگارا؛
تو راست، حشمت لايزال و عزت بي زوال؛
قلم زبان خدا است، قلم امانت آدم است، قلم وديعه‌ی عشق است، قلم توتم من است.
قلم، سوگند عشق توست، مهربانا؛ تو را به پاس عطاي موهبت گرفتن قلم در دست، حمد بي پايان؛
گرچه آب هفت بحر بر ملك هفت آسمان، اثري از حمد و ثناي تو نتوان نگاشت. تو را سپاس كه طريق دانش‌آموزي و نعمت كسب فيض از محضر رهروان طريقت معرفت را بر من ارزاني داشتي.
آنچه در پي مي‌آيد؛ گزیده‌یی است به رسم ادب، نه آن‌چنان كه بايد، بلكه چنان كه از عهده برآيد. گرچه بيش‌تر رسم چنان است كه از افرادي كه در انجام پژوهش، پژوهشگر را ياري كرده‌اند نامي و يادي به نيكي به ميان آيد اما حقيقت آن است كه اين برگ سبزي كه تحفه‌ی درويش است، هميشه بر شاخسار زندگي نمي‌رويد. پس تا دمي در اختيار است بايد از همه‌ی آنانی كه به گونه‌یي سپاس اين كم‌ترين را برانگيخته‌اند، نامي به ميان آيد و از زحمات ايشان تشكر شود:
• استاد راهنماي گرامي، آقاي دكتر محسن رضایی، به خاطر راهنمايي در انجام مراحل اين پايان‌نامه علی‌رغم همه‌ی گرفتاری‌های کاری که داشتند.
• استاد مشاور محترم، آقاي دكتر سيد علی علویان، به خاطر راهنمايي‌هاي ارزنده‌یي که در طي مراحل مختلف انجام اين پژوهش داشتند.
• استاد ارجمند جناب آقای دکتر ابوالقاسم عربیون به خاطر راهنمایی‌ها و مشاوره‌های فراوانی که در طول پژوهش از ایشان گرفتم.
• استاد ارجمند، آقاي دكتر سيدرضا حجازي به خاطر اين كه داوری این پژوهش را پذیرفتند.
• دوست، همكار و همكلاسي عزيزم، آقاي مهندس حسن جند به خاطر همكاري‌هاي بي‌دريغ‌شان.
• کلیه‌ی اعضاي هيأت علمي دانشکده‌ی کارآفرینی دانشگاه تهران؛ چه آناني كه افتخار شاگردي‌شان را داشته‌ام و چه آن‌هایی که افتخار شاگردی نداشته‌ام؛ به خاطر کمک به نشر دانش کارآفرینی.
• استادان و مدیران و خبرگان زیر به خاطر همکاری‌هایی که در انجام مصاحبه کردند:
o آقای مهندس علی حکیم‌جوادی؛ معاون وزیر و رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران و دبیر شورای عالی فناوری اطلاعات کشور
o آقای مهندس عبدالمجید ریاضی؛ معاون سابق فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و دبیر سابق شورای عالی فناوری اطلاعات کشور
o آقای دكتر وحيد يزدانيان؛ مديركل دفتر نظارت و ارزيابي برنامه‌هاي ارتباطات و فناوري اطلاعات؛ وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات
o آقاي مهندس علي اسفيداني؛ رييس گروه برنامه‌ريزي فناوري اطلاعات؛ وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات
• کلیه‌ی استادان، مدیران، کارشناسان و كارآفريناني که پرسش‌نامه این پژوهش را تکمیل و ارسال نموده‌اند.
• کلیه‌ی مدیران و کارشناسان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان فناوری اطلاعات ایران به خاطر همکاری‌های آنان در انجام این پژوهش.
• كاركنان محترم دانشكده‌ی کارآفرینی دانشگاه تهران.
• همکلاسی‌های محترم در دانشکده‌ي کارآفرینی علی‌الخصوص ورودی‌های 1387.
• كليه‌ي استادان دوره‌ی کارشناسی، دبیران، معلمان و آموزگاران دوران تحصيلم.
• همسر گرانقدرم كه با شكيبايي مثال زدني همراه هميشگي بنده در طول تحصیل کارشناسی ارشد و انجام این پژوهش بود.
• فرزند یک و نیم ساله‌ام طاهای عزیز چرا که چه وقت‌هایی که به جای همراه و هم‌بازي شدن با او صرف انجام این پژوهش شد.
• در نهايت بر خود لازم مي‌دانم واپسين سپاس را نسبت به پدر و مادر خود به خاطر زحماتي كه براي من در طول زندگي و از تولد تا به امروز کشیده‌اند ابراز كنم كمبود كلماتي براي ابراز سپاس از ايشان را در اين‌جا كاملا احساس مي‌كنم.
چکيده
فناوری اطلاعات و ارتباطات را می‌‌توان از جمله تمهیدات و ابزارهای بی‌بدیل و غیرقابل چشم‌پوشی در حل و فصل برخی از مسایل و چالش‌های توسعه از جمله اشتغال دانست. فرصت‌هاي شغلي متنوع و جديد، نتيجه‌ي توسعهي فناوري است. با توسعهي صنعت در اثر توسعهي فناوري، بسياري مشاغل جديد مرتبط با آن صنعت به وجود مي‌آيد.
در پژوهش هدف تدوين سياست‌هاي مناسب براي توسعهي كارآفريني‌هاي مبتني بر فناوري اطلاعات است. لذا سه مولفه‌ي تاثير سياست‌هاي دولت در توسعهي فناوري اطلاعات و تاثير توسعهي فناوري اطلاعات بر توسعهي كارآفريني و بازخورد توسعهي كارآفريني بر تغيير، بهبود و وضع سياست‌هاي جديد بررسي شد، كه هر سه مولفه به اثبات رسيد.
بر اساس يافته‌ي پژوهش حاضر دولت با تدوين سياست‌هاي مناسب حمايتي، آموزشي و فرهنگ‌سازي در حوزه‌ي فناوري اطلاعات بر توسعهي آن در كليه‌ي ابعاد اعم از توسعهي زيرساخت، توسعهي منابع انساني، توسعهي نهادها و توسعهي محتوا و كاربردهاي فناوري اطلاعات تاثيرگذار است و توسعهي فناوري اطلاعات در زمينه‌هاي زيرساخت، منابع انساني، نهادها و كاربردهاي آن كه از مولفه‌ي اول حاصل شد بر نوآوري در كسب‌وكار؛ ايجاد، رشد و توسعهي كسب‌وكارها و در نتيجه بر توسعهي كارآفريني موثر است و هم‌چنين نتايج حاصل از توسعهي كارآفريني در اثر توسعهي فناوري اطلاعات بر تدوين سياست‌هاي جديد حمايتي؛ آموزشي و فرهنگ‌سازي توسط دولت موثر است.
كليد واژهها: سياست‌گذاري، كارآفريني، فناوري اطلاعات
فهرست مطالب:
مقدمه 1
1- فصل اول: کلیات تحقیق 2
1-1- مقدمه 2
1-2- بیان مسأله 3
1-3- اهميت و ضرورت تحقيق 10
1-4- اهداف تحقيق 11
1-4-1- هدف اصلي 11
1-4-2- اهداف فرعي 11
1-5- سوال‌های تحقيق 11
1-5-1- سوال اصلي 11
1-5-2- سوال‌هاي فرعي 11
1-6- تعريف مفاهيم و اصطلاحات تحقيق 11
1-6-1- فناوری اطلاعات 11
1-6-2- سیاست‌گذاری یا تدوین سیاست 14
1-6-3- سیاست‌گذاری کارآفرینی 15
1-6-4- کارآفرینی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات 17
1-6-5- اسناد تاثیرگذار در تدوین سیاست کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات 17
1-6-6- کشورهای هدف در سند چشم‌انداز 17
1-6-7- نقش برنامه‌ریزی ملی در سیاست‌گذاری توسعه‌ی کارآفرینی 18
1-7- کليات روش تحقيق 19
1-8- قلمرو تحقيق 20
1-9- سازماندهي تحقيق 20
2-فصل دوم: مباني نظري و بررسي پيشينه تحقيق 22
2-1- مقدمه 22
2-2- مباني نظري تحقيق (شامل تعاريف، الگوها و مدل‌هاي مطرح) 22
2-2-1- مدل توسعه‌ی فناوری اطلاعات 23
2-2-2- ويژگي‌هاي شخصيتي كارآفرين 25
2-2-3- مدل توسعه‌ی کارآفرینی 26
2-2-4- سياست‌هاي توسعهي كارآفريني 30
2-3- بررسي نقادانه پيشينه تحقيق 34
2-3-1- مروري بر پژوهش‌های خارجي 34
2-3-2- مروري بر پژوهش‌های داخلي 36
2-3-3- مروري بر اسناد بالادستي 38
2-3-3-1- مروري بر سند چشم‌انداز بيست‌ساله 38
2-3-3-2- مروري بر سياست‌هاي كلي نظام در بخش‌هاي مختلف 39
2-3-3-3- مروري بر برنامه‌ي پنجم توسعه 42
2-3-3-4- مروري بر نقشه جامع توسعهي كارآفريني 44
2-3-3-5- سند راهبردي نظام جامع فناوري اطلاعات كشور 45
2-3-4- مروري بر سياست‌هاي مشابه در كشورهاي پيشرو منطقه 50
2-4- چارچوب نظري تحقيق 52
2-4-1- جمع بندی کلی مرور ادبیات و ارایه‌ي مدل مفهومی 53
2-5- قلمرو مكاني تحقيق 54
3-فصل سوم: روش‌شناسي تحقيق 55
3-1- مقدمه 55
3-2- روش تحقيق 56
3-2-1- فرايند اجرايي تحقيق (روندنما تحقيق) 57
3-3- جامعه‌ی آماري 58
3-3-1- جامعه‌ی آماری در بخش کیفی 58
3-3-2- جامعه‌ی آماری در بخش کمی 58
3-4- حجم نمونه‌ي آماري 58
3-4-1- حجم نمونه‌ي در بخش کیفی 58
3-4-2- حجم نمونه‌ي در بخش کمی 59
3-5 روش نمونه‌گيري 61
3-5-1- روش نمونه گیری در بخش کیفی 61
3-5-2- روش نمونه گیری در بخش کمی 61
3-6- روش‌های گردآوري داده‌ها 61
3-6-1- روش گردآوری داده‌ها در بخش کیفی 61
3-6-2- ابزار گردآوری داده‌ها در بخش کمی 61
3-7- ویژگی‌های فني (روايي و پایایی) ابزار گردآوري داده‌ها 62
3-7-1- ویژگی‌های ابزار گردآوري داده‌ها در بخش کيفي 62
3-7-2- ویژگی‌های ابزار گردآوري داده‌ها در بخش کمي 62
3-7-3- روش سنجش پايايي ابزار 62
3-7-4-روش سنجش روايي ابزار 63
3-7-5- روش‌های تکمیلی گردآوری داده‌ها 63
3-8- روش‌های تجزيه و تحلیل داده‌ها 63
3-8-1- روش تجزيه و تحليل داده‌هاي کيفي 63
3-8-2- روش تجزيه و تحليل داده‌هاي کمي 64
4- فصل چهارم: تجزيه و تحلیل داده‌های تحقيق 66
4-1 مقدمه 66
4-2- توصيف دموگرافيک نمونه‌های تحقيق 66
4-2-1- توصيف دموگرافيك بخش مصاحبه با خبرگان 66
4-2-2- توصيف دموگرافيك تكميل‌كنندگان پرسش‌نامه 68
4-2-2-1- تحليل جنسيت پاسخگويان 68
4-2-2-2- تحليل ميزان تحصيلات پاسخگويان 69
4-2-2-3- تحليل سمت و شغل پاسخگويان 70
4-2-2-4- تحليل زمينه‌ي كاري پاسخگويان 71
4-2-2-5- تحليل محل كار پاسخگويان 72
4-2-2-6- تحليل ميزان سن پاسخگويان 73
4-3- تحليل داده‌های کيفي تحقيق 75
4-3-1- روش كار 75
4-3-2- کد گذاری جداول 75
4-3-2- خلاصه‌ي كدگذاري‌هاي محوري و باز 77
4-3-3- تحلیل کدهای محوري و باز 92
4-3-3-1- سياست‌هاي مناسب 92
4-3-4-2- توسعهي فناوري اطلاعات 96
4-3-4-3- توسعهي كارآفريني 102
4-4- تحليل داده‌های کمي تحقيق 105
4-4-1- شاخص‌های توصيفي متغيرهاي تحقيق 106
4-4-1-1- شاخص‌هاي توصيفي مولفه اول: اثر سياست‌هاي دولت در توسعهي فا 106
4-4-1-2- شاخص‌هاي توصيفي مولفه دوم: اثر توسعهي فا بر توسعهي كارآفريني 109
4-4-1-3- شاخص‌هاي توصيفي مولفه سوم: اثر توسعهي كارآفريني بر سياست‌هاي دولت 112
4-4-2- تحليل داده‌ها متناسب با سوال‌ها و فرضیه‌های تحقيق 115
4-4-2-1- تحليل داده‌هاي مربوط به مولفه‌ي اول: اثر سياست‌هاي دولت بر توسعهي فا 115
4-4-2-2- تحليل داده‌هاي مربوط به مولفه‌ي دوم: اثر توسعهي فا بر توسعهي كارآفريني 117
4-4-2-3- تحليل داده‌هاي مربوط به مولفه‌ي سوم: بازخورد توسعهي كارآفريني بر سياست‌ها 119
4-4-2-4- تحليل مربوط به سياست‌هاي مناسبت حمايتي و پشتيباني 121
4-4-2-5- تحليل‌هاي مربوط نقش توسعهي منابع انساني 123
4-4-2-6- تحليل‌هاي مربوط نقش فرهنگ‌سازي 124
4-4-2-7- تحليل‌هاي مربوط به نقش توسعهي زيرساخت 125
4-4-2-8- تحليل‌هاي مربوط به نقش توسعهي نهادها 126
4-4-2-9- تحليل‌هاي مربوط به نقش توسعهي محتوا و كاربرد 127
4-4-3- پاسخ به سوال‌هاي فرعي پژوهش 128
4-4-3-1- نقش توسعه‌ی زیرساخت‌ها در توسعه‌ی کارآفريني مبتني بر فناوری اطلاعات 128
4-4-3-2- نقش توسعه‌ی منابع انسانی در توسعه‌ی کارآفريني مبتني بر فناوری اطلاعات 128
4-4-3-3- نقش توسعه‌ی محتوا و كاربرددر توسعه‌ی کارآفريني مبتني بر فناوری اطلاعات 128
4-4- نتيجه گيری 129
5-فصل پنجم: نتيجه‌گيري و پيشنهادها 131
5-1- مقدمه 131
5-2- تحليل بر اساس مباني نظري، سوال‌ها و فرضیه‌های تحقيق 131
5-2-1- خلاصه روند تحقيق 131
5-2-2- بحث و نتيجه گيري 132
5-3- بحث و جمع بندي 136
5-3-1- تبيين مدل نهايي تحقيق 136
5-4- پیشنهادهای تحقيق بر اساس مباني نظري، سوال‌ها و فرضیه‌های تحقيق 137
5-4-1- پیشنهادهای كاربردي 137
