
2-3-1 ساختار مالکیت 19
2-3-2 مالکیت نهادی 19
2-3-3 مالکیت مدیریتی 20
2-3-4 تمرکز مالکیت 21
2-4 وجه نقد 23
2-5 پیشینه تحقیق 26
2-5-1 تحقیقات خارجی 26
2-5-2 تحقیقات داخلی 31
2-6 جمعبندی ادبیات تحقیق 49
2-7 مدل مفهومی تحقیق 53
فصل سوم:روش اجرای تحقیق
3-1 مقدمه 55
3-2 روش کلی تحقیق 55
3-3 جامعه آماری 56
3-4 حجم نمونه و کفایت آن 56
3-4-1 روش نمونهگیری و دلیل انتخاب 57
3-5 روش گردآوری دادهها 57
3-6 ابزار گردآوری دادهها 58
3-7 پایایی و اعتبار ابزار تحقیق 58
3-8 روشها و ابزار تجزیهوتحلیل دادهها 58
3-8-1 مدل تحقیق 61
3-8-1-1 مدل ریاضی تحقیق 61
3-8-1-2 تعریف متغیرها 62
3-8-1-3 نحوه اندازهگیری متغیرها 62
3-8-1-4 دستهبندی متغیرها 63
3-8-1-5 رابطه بین متغیرها 64
3-8-1-6 اندازهگیری رابطه 64
3-8-2 نرمافزارها 65
فصل چهارم:بیان یافتهها
4-1 مقدمه 67
4-2 توصیف جامعه آماری 67
4-3 توصیف نمونه آماری 69
4-4 توصیف یافتهها 70
4-5 تحلیل پیشفرضها 72
4-6 تحلیل رابطه بین نگهداشت وجه نقد و حاکمیت شرکتی بر مبنای تئوری نمایندگی 83
4-7 جمعبندی 93
فصل پنجم:تلخیص،نتیجهگیری و پیشنهادها
5-1 مقدمه 100
5-2 خلاصه یافتهها 100
5-3 نتیجهگیری 106
5-4 پیشنهادهای کاربردی 110
5-5 پیشنهادها برای تحقیقات آتی 111
5-6 محدودیتهای تحقیق 112
منابع و مأخذ:
منابع فارسي 114
منابع لاتین 118
منابع اینترنتی 119
پیوستها:
پیوست الف: خروجیهای نرمافزار Eviews 121
جدول(2-1): خلاصه تحقیقات صورت گرفته در زمینه تحقیق حاضر 49
جدول (4-1): توزیع جامعه آماری 68
جدول (4-2): توزیع نمونه آماری 69
جدول (4-3):توصیف یافتههای تحقیق 70
جدول (4-4): ضرایب چولگی و کشیدگی استاندارد 72
جدول (4-5): نتايج آزمون جارک-برابرای متغیر وابسته 73
جدول (4-6): آزمون جارک-برا برای متغیر وابسته پس از نرمالسازی 74
جدول (4-7): آزمون جارک-برا برای متغیرهای مستقل 75
جدول (4-8): آزمون جارک-برا برای متغیرهای مستقل پس از نرمالسازی 75
جدول (4-9): ارزیابی نرمال بودن توزیع خطاهای مدل برآوردی 76
جدول (4-10): نتایج ارزیابی استقلال خطی متغیرهای مستقل (پیرسون) 79
جدول (4-11): آزمون همسانی واریانسها (آرچ) 80
جدول (4-12): خلاصه نتایج آزمون چاو 81
جدول (4-13): آزمونهاسمن براي مدل رگرسیونی تحقیق 82
جدول (4-14): برآورد پارامترهای رابطه وجه نقد و حاکمیت شرکتی بر مبنای تئوری نمایندگی 85
جدول (4-15): اعتبار سنجي رابطه خطي بين متغيرها 91
جدول (4-16): تحلیل واریانس 93
جدول (4-17): جمعبندی ارتباط بين متغيرها 98
جدول( 5-1): خلاصه نتایج پژوهش 109
نمودار(3-1): مدل مفهومی تحقیق 61
نمودار 4-1: بررسی نرمال بودن توزیع خطاها 77
چکیده
هدف از اين تحقيق، تعيين رابطه بين حاکمیت شرکتی بر مبنای تئوری نمایندگی و نگهداشت وجه نقد بوده است. تحقیق موردنظر از جهت هدف، یک تحقیق کاربردی است. ازلحاظ نوع طرح تحقیق به جهت تکیه بر اطلاعات تاریخی، پس رویدادی است و روش استنتاج آن استقرایی و از نوع همبستگی میباشد. در اين راستا از ترکیب اعضای هیئتمدیره، سهامداران نهادی، کنترل دولت و سهام شناور آزاد بهعنوان سنجههای متغیرهای حاکمیت شرکتی بر مبنای تئوری نمایندگی بهعنوان متغیرهای مستقل اصلی و از اندازه شرکت، نوسان بازده، قیمت سهم، گردش سهام و حجم معاملات بهعنوان سایر متغیرهای مستقل استفاده شده است.
تحقیق حاضر شامل یک فرضیه اصلی و چهار فرضیه فرعی میباشد. جامعه مطالعاتی پژوهش حاضر شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران در طی یک دوره پنجساله (سالهای 1392-1388) میباشد. درنهایت با توجه به محدودیتهای تحقیق اطلاعات مربوط به 160 شرکت جمعآوری گردید و سپس با استفاده از جدول مورگان تعداد 113 شرکت به روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب گردید.
جهت مستندسازی نتایج تجزیهوتحلیل آماری و ارائه راهحلهای نهایی، محقق از شیوه آماری با استفاده از نرمافزار Eviews اقدام به تجزیهوتحلیل سؤالات و فرضیات نموده است.فرضیههای تحقیق با استفاده از رگرسیون خطی مرکب و آزمونهای F و t تحلیل شدهاند. نتايج برآورد رگرسيوني حاكي از رابطه مستقیم بين مالکیت نهادی و مالکیت و نفوذ دولت با نگهداشت وجه نقد بود. بر مبناي اين نتايج مشخصشده است كه با افزایش مالکیت نهادی و مالکیت و نفوذ دولت ، نگهداشت وجه نقد نیز افزایشیافته است.
واژههای کلیدی: اعضای هیئتمدیره، سهامداران نهادی، کنترل دولت ، سهام شناور آزاد،اندازه شرکت، نوسان بازده، نگهداشت وجه نقد
فصل اول:
كليات تحقیق
مقدمه
مشکلات نمایندگی یکی از مهمترین عوامل تعیینکننده نگهداری وجه نقد شرکتهاست . هزینههای نمایندگی میتوانند در توجیه رفتار نگهداری وجه نقد توسط مدیریت به کار روند . در مورد اندازه شرکت میتوان گفت هرچه شرکت بزرگتر باشد مدیریت اختیار بیشتری خواهد داشت . لذا احتمال نگهداری وجه نقد مازاد افزایش مییابد . از سوی دیگر شرکتهای با بدهی پایینتر نیز انتظار میرود وجه نقد بیشتری نگهداری شود ، زیرا بدهی پایین سبب میشود که کمتر تحت نظارت بازارهای سرمایه قرار گیرند و اختیار مدیریت بیشتر شود انتظار میرود شرکتهای که فرصتهای سرمایهگذاری ارزشمند دارند و هزینه تأمین مالی خارجی آنها بالاست ، داراییهای نقدی بیشتری نگهداری کنند زیرا در صورت کمبود وجه نقد ، شرکت پروژههای با ارزش بیشتری را از دست خواهد داد (دیتمار و دیگران ،2003)
همانطور که میدانید يكي از اهداف مهم گزارشگري مالي، ارائه اطلاعات مفيد براي تصمیمگیری است. استفادهکنندگان اطلاعات حسابداري بر اساس اطلاعات گزارششده در صورتهای مالي به ارزيابي سودآوري و پیشبینی جریانهای نقدي آتي شركت پرداخته و سپس با برقرار كردن ارتباط منطقي بين سودآوري و جریانهای نقدي آتي، ارزش شركت را ارزيابي و بر اساس اين پیشبینیها تصميم میگیرند.
بنابراین ارائه صحیح اطلاعات، بدون تحریف و دستکاری توسط مدیر و تصمیمگیری بر اساس آن برای تعیین میزان وجه نقد موردنیاز شرکت امری بدیهی و ضروری خواهد بود. در پژوهش حاضر نیز به بررسی ارتباط بین این هزینه نمایندگی، نگهداشت وجه نقد و حاکمیت شرکتی خواهیم پرداخت.
بیان موضوع و مسئله تحقیق
اگرچه وجه نقد نگهداري شده در تاریخ ترازنامه ، دارایی مهمی براي شرکت بهحساب میآید، لیکن نگهداري این دارایی بیشازاندازه لازم ، میتواند نشانهای از عدم کارایی در تخصیص منابع باشد و هزینههای زیادي را بر شرکت تحمیل نماید(الیوت1 ، 2010). مکانیسمهای كارآمد حاكميت شركتي براي عملكرد صحيح بازار سرمايه و كل اقتصاد كشور، حياتي و لازمه جلب و حفظ اعتماد عمومي است. حاكميت مناسب شركتي اين اطمينان را پديد میآورد كه بنگاهها سرمايه خود را بهطور مؤثر بكار گرفتهاند. بهعلاوه اين اطمينان را پديد میآورد كه شرکتها منافع دامنه وسيعي از گروههای ذينفع و همچنين جامعهای را كه شركت در آن به فعاليت مشغول است، در نظر گرفتهاند و هیئتمدیره در برابر سهامداران و شركت پاسخگوست. زماني كه ساختار حاكميت شركتي از اصول ضعيفي برخوردار باشد تضاد سرمایهگذاران بزرگ و كوچك نيز افزايش مییابد. مطالعات مربوط به حاكميت شركتي در ابتدا بهمنظور استفاده از آن در شرکتهای خاص صورت میگرفت اما اين موضوع گسترشیافته در بسياري از كشورها بهصورت قانون تدوين شد. بررسي وقايع مربوط به ورشكستگي شرکتهاي بزرگ از قبيل انرون، ووردكام، آدفي، سيكو، ليوسنت، گلوبال كروسينگ، سان بيم، تيكو، اكس وكس و بحران مالي 1997 آسيا كه موجب زيان بسياري از سرمایهگذاران و ذینفعان شد نشان داد منشأ اصلي اين وقايع، سیستمهای ضعيف حاكميت شركتي، دستکاری سود و گزارش سودهاي واهي و بیکیفیت بود. تأمین مالي بانكي در مقايسه با بدهي عمومي، در كاهش مسائل مربوط به مشكلات نمايندگي و عدم تقارن اطلاعاتي مؤثرتر است و بانکها در نظارت بر شرکتها براي جمعآوری و پردازش اطلاعات بهتر عمل مینمایند. بنابراين بانکها میتوانند در نقش تصفيه گر در كسب اطلاعات خاص ظاهر شوند كه در مقايسه با ساير وامدهندهها، آنها را قادر میسازد بهطور مؤثرتر بر وامگیرنده نظارت نمايند(رسائیان و همکاران،1389) . چگونگي به کار گرفتن وجوه داخلي، تصميمي مهم در تضاد بين سهامداران و مديران است. در دوران رشد اقتصادي شركت، همانطور كه ذخاير وجه نقد افزايش مییابد، مديران تصميم میگیرند كه آيا وجه نقد بين سهامداران توزيع شود، صرف مخارج داخلي شود، براي تحصيل خارجي بهکاررفته شود و يا همچنان نگهداري شود؟ اینکه مديران منفعتطلب چگونه بين مصرف يا نگهداشت ذخاير وجه نقد يكي را انتخاب میکنند، موضوعي مبهم است. مديران بايد منافع شخصي مخارج جاري را با انعطافپذیری كه با نگهداشت ذخاير وجه نقد به دست میآید، مقايسه كنند. بعلاوه ، مديران منفعتطلب بايد احتمال فزوني منافع بر مخارج ناشي از نگهداشت وجه نقد زياد را اندازهگیری كنند.
کنترل مناسب شرکت با استفاده از ابزارهای حاکمیت شرکتی ، تعیین سطح مناسبی از نگهداشت وجه نقد ، بررسی تضاد منافع موجود بین مدیر و سهامدار و تأثیر آن بر رابطه مکانیسمهای حاکمیت شرکتی و نگهداشت وجه نقد ، محقق بر آن است تا تحقیق فوق را برای روشن شدن رابطه بالا انجام دهد.
جنبههای مجهول تحقیق :اگرچه سازمانهای مدرن كنوني به جدايي مالكيت از مديريت تأکیددارند، ولي در عمل منافع كساني كه روي عملكرد شركت كنترل مؤثر دارند با منافع تأمینکنندگان مالي خارج از شركت متفاوت میباشد. به اين مشكلات هزينه نمايندگي ميگويند(عبدالشهید2، 2003). هنگامیکه کنترل شرکت از مالکیت آن جدا باشد، امکان دارد مدیران شرکتها همیشه به نفع سهامداران عمل نکنند. هربرت (1959) بیان میکند که مدیران بیشتر تمایل به “رضایتمند بودن” دارند تا “حداکثر کردن”. آنها تمایل دارند که شرکت آنها به سطح قابلقبولی از رشد و امنیت برسد زیرا آنها بیشتر نگران تداوم بقای خودشان هستند تا حداکثر کردن ارزش شرکت برای سهامدارانش. ولی سهامداران با انتظار اینکه مدیران برای حداکثر کردن منافع آنها تلاش میکنند، اختیار تصمیمگیری را به مدیران واگذار میکنند(بنازی3، 2007). هیئتمدیره شرکتها نقش مهمی در نظارت و ادارهی سیاستهای شرکت دارد مدیران غیرموظف به علت گستره دانش و تجربه که درنتیجهی مستقل بودن آنها از شرکت موردنظر میباشد جهت ادارهی شرکتها مناسبتر میباشند. فاما4(1980) بیان میکند که ارزشمندی هیئتمدیره در اثر ترکیب مدیران غیرموظف در هیئتمدیره و تفکیک وظایف مدیرعامل و رئیس هیئتمدیره ممکن است افزایش پیدا کند. طبق نظريه موازنه ، شرکتها ميزان بهينه وجه نقد خود را با برقراري يك موازنه(تعادل) ميان منافع و هزینههای نگهداري وجه نقد تعيين میکنند. در حقيقت ، شرکتها سطح بهينه وجه نقد خود را با تعيين ميزان اهميت هزینههای نهايي و منافع نهايي ناشي از نگهداري وجه نقد تنظيم میکنند. نكته مهم اين نظريه، اين است كه سطح مطلوبي از وجه نقد براي شرکتها وجود دارد كه در آن مديريت با رويكردي فعالانه، بر اساس تحليل هزينه –منفعت نسبت به نگهداري وجه نقد تصمیمگیری میکند(مارچیکا و مورا ،2007). جنبه مجهول تحقیق با توجه به مطالب بیانشده بالا ، تعیین رابطه حاکمیت شرکتی بر وجه نقد با تأکید بر هزینه نمایندگی میباشد.
فاما و جنسن افزایش درصد اعضای غیرموظف هیئتمدیره را موجب افزایش اثربخشی تفکیک وظایف تصمیمگیری و کنترل بیان نمودند. اعضای غیرموظف هیئتمدیره تصمیمات مدیران را نظارت و کنترل نموده در نتیجه باعث کاهش هزینههای نمایندگی میگردند .
نگهداري وجه نقد از احتمال بحران مالي میکاهد و بهعنوان ذخیرهای امن براي مواجهه با زیانهای غیرمنتظره به شمار میرود و همچنين پيگيري سیاستهای سرمایهگذاری بهينه را درزمانی كه شركت با محدودیتهای مالي مواجه است، ممكن میسازد و
