
2-2-7-2- پیشینه استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی در تحلیل بزهکاری 24
2-2-7-3- GIS و شناسایی کانون های جرم خیز 26
2-2-7-4- کشف جرم، تعقیب مجرمین و دیگر امور پلیسی 26
2-2-7-5- پیش بینی، برآورد و آینده نگری 27
2-2-8- پیشگیری از جرم 28
2-2-9- تحليل فضايي جرم 28
2-3- مبانی نظری جغرافیای جرایم شهری 29
2-3-1- نظریات مکانی جرایم شهری 32
2-3-2- رویکردهای مرتبط با کانون های جرم خیز 48
2-3-3- شناسایی کانونهای جرم خیز 50
2-3-4- کانونهاي جرم خیز فضایی و زمانی 51
2-3-5- تحلیل زمانی کانونهای جرم خیز 52
2-3-6- انتخاب نقشه های مناسب کانون های جرم خیز 53
2-3-7- الگوهای توزیع مکانی نقاط: 55
2-3-8- جرم شناسی محیطی 55
2-4- دیدگاه الگوی جرم 60
-2-5- عوامل موثر در شکل گیري کانون هاي جرم خیز 64
2-6- برنامهریزی کاربری زمین شهری 66
2-6-1- فرایند برنامهریزی کاربری زمین شهری 67
2-7- مکانیابی 68
2-7-1- سیستم اطلاعات جغرافیایی و مکانیابی 69
2-8- تئوری های رایج در مکانیابی خدمات شهری 70
1-8-2- تئوری سیستمی 70
2-8-2- تئوری مکان مرکزی 71
2-8-3- تئوری جاذبه یا تئوری ویلیام رایلی 71
2-8-4- مدل های رایج در مکان یابی کاربریها 72
2-8-5- شعاع دسترسی 75
فصل سوم: روش شناسی تحقیق و محدود مورد مطالعه
3-1- مقدمه 78
3-2- روش تحقیق 78
3-3- ابزار گردآوری اطلاعات 78
3-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 79
3-4-1- آمادهسازی لایههای اطلاعاتی پژوهش 80
3-4-2- آشنایی با تکنیکها و مدلهای مورداستفاده در پژوهش 84
3-4-2- روشهای شناسایی و تعیین کانونهای جرم خیز 86
3-5- روشهای گرافیگی نمایش کانونهای جرم خیز 96
3-5-1- نقشه نقطهای 96
3-5-2-ترسیم نقشههای موضوعی از محدودههای جغرافیایی 96
3-5-3- ترسیم نقشههای موضوعی شبکهای 96
3-5-4- روش درونیابی و روش هموارسازی سطح پیوسته 97
2-5-4- روش K Function: 98
3-5-5- فرآیند تحلیل شبکه 100
3-6- تنگناهاي ترسیم نقشۀ کانون های جرم خیز 102
3-7- تصمیمگیری چندمعیاره 103
3-8- بررسی و ارزیابی فاکتورهای موردنیاز در مکانیابی مراکز انتظامی 106
3-8- تحلیل فضایی 108
3-9- پراکنش فضایی 109
3-9- سطوح مکانیابی 109
3-10- بررسی ویژگی مدلهای مکانیابی 111
3-10-1- مدلهای مکانیابی در محیط GIS 113
3-12- روش FAHP 127
3-13- مدل و روش وایکور 129
3-14- شاخصهاي اصلی موثر بر مکانیابی کلانتريهاي پلیس 132
3-15- جرایم شهری 133
3-16- جامعه آماری 134
3-17- محدوده مورد مطالعه 135
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل و یافتههای پژوهش
4-1- مقدمه 146
4-2- تحلیل فضایی الگوی پراکنش مراکز انتظامی و جرایم شهر کرمانشاه 146
4-2-1- روشهای آماری گرافیک مبنا 149
آزمون خوشه بندی 149
نتایج عددی تحلیل متوسط نزدیکترین فاصله همسایگی( ) 149
مرکز متوسط و بیضی انحراف معیار جرایم شهر کرمانشاه 151
آزمون تخمین تراکم کرنل 154
شناسایی کانون های جرم خیز به روش تحلیل شبکه ای 156
– تحلیل رابطه وقوع بزهکاری و تراکم جمعیت در شهر کرمانشاه 158
4-2-2- معیارهای مکانیابی مراکز انتظامی (کلانتریها) 162
4-3- شاخصهای پژوهش در مکانیابی مراکز انتظامی (کلانتریها) 163
4-4- مدل AHP 170
4-5- پياده کردن مدل ویکور در GIS 173
فصل پنجم: آزمون فرضیهها، نتیجه گیری و پیشنهادها
5-1- مقدمه 180
5-2- بررسی و تفسیر یافته های پژوهش و آزمون فرضیات 180
5-2-1- فرضیه اول: بین توزیع فضایی جرایم و مراکز انتظامی (کلانتری ها) رابطه معناداری وجود دارد. 180
5-2-1-1- عوامل موثر بر مکانیابی کلانتريهاي پلیس کدامند؟ 180
5-2-2- فرضیه دوم: توزیع فضایی مراکز انتظامی (کلانتری ها) شهر کرمانشاه نامناسب است. 181
5-3- نتایج پژوهش 183
5-4- پیشنهادات 188
منابع و مأخذ: 189
پیوست 189
چکیده
یکی از موضوعهای مورد توجه جغرافیدانان انسانی در مطالعات، بررسی و تحلیل فضایی جرایم شهری است. تحلیل جغرافیایی جرایم در حوزه شهرها از گرایشهای نوینی است که میکوشد تا این جنبه از مسایل شهري بشر امروز را مورد مطالعه قرار دهد و با تکیه بر ابزار و فناوریهای تحلیل جغرافیایی جهت مقابله با ناهنجاریهای اجتماعی و پیشگیري از جرم راهبردها و راهکارهاي مناسب ارائه دهد. یکی از کاربریهای بسیار مهم در سطح شهرها که در سلامت و امنیت محلات شهری حائز اهمیت بسیار است، کاربری انتظامی است. یکی از دلایل بالابودن نرخ برخی از جرایم در سطح شهرها، عدم نظارت کامل و دخالت پلیس و حضور بموقع آنهاست. نبود یا ضعیف بودن حضور نهادهایی چون پلیس، به ناامنی و ترس و دلهره مردم و تقویت و جسارت بزهکاران منجر میشود. کلانتریها و ایستگاههای پلیس، به عنوان پیشخوان نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و از ارکان مهم پیشگیری از وقوع جرم در سطح شهرها به شمار میآیند. این پژوهش با ارائه الگوی مناسب به دنبال تحلیل فضایی کانونهای جرمخیز و جانمایی کلانتریهای پلیس نسبت به آنها و توزیع بهینه مراکز انتظامی (کلانتری ها) در جهت پیشگیری از جرم است. هدف این پژوهش، تعیین شاخصهاي مناسب بر مکانیابی کلانتريهاي پلیس و ارائه الگویی مناسب در این زمینه در جهت پیشگیری از وقوع جرایم در شهر کرمانشاه میباشد. هدف نهایی پژوهش، شناسایی شاخصهاي مناسب و عوامل موثر بر مکانیابی کلانتريهاي پلیس طبق پیشینه معتبر پژوهشی و نظر خبرگان انتظامی در شهر کرمانشاه میباشد. این پژوهش کاربردی- توسعهای است و با روشهای توصیفی- تحلیلی (کمی و همبستگی) انجام شده است. با توجه به یافتههای پژوهش بین توزیع فضایی جرایم و مراکز انتظامی (کلانتری ها) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و با توجه به نقشههای خروجی موقعیت جرایم و کلانتریها که با فاصله گرفتن از کلانتریها تعداد جرایم بیشتر شده است. براساس مدل AHP پهنه بندی شهر کرمانشاه، را براساس مکانیابی مراکز انتظامی (کلانتریها)، نشان داد که2 کلانتری دارای مکانیابی بسیار مناسب، 6 کلانتری دارای مکانیابی مناسب، یک کلانتری تا حدودی مناسب، 3 کلانتری نامناسب و مکانیابی 5 کلانتری بسیار نامناسب بوده است و مدل ویکور نیز نشان داد که 1 کلانتری دارای مکانیابی بسیار مطلوب، 7 کلانتری دارای مکانیابی مطلوب، 1 کلانتری تا حدودی مطلوب، 4 کلانتری نامطلوب و مکانیابی 2 کلانتری بسیار نامطلوب بوده است و رابطه با توزیع فضایی جرایم و کلانتریها در سطح کرمانشاه به بررسی پراکنش فضایی جرایم و کلانتریها با آمار فضایی و با استفاده از شاخصهای مورد نظر به تحلیل فضایی جانمایی کلانتریهای شهر کرمانشاه پرداخته شد و در نهایت برای ساماندهی توزیع فضایی کلانتریهای نیروی انتظامی شهر کرمانشاه با برداشت میدانی از محدوده مورد مطالعه 8 کلانتری در سطح شهر به عنوان مکان پیشنهادی ارائه شده است. شهر کرمانشاه به عنوان گهواره تمدن و قدمت و هویت تاریخی، با فقر، محرومیت و جرایم زیادی دست به گریبان بوده که با توجه به اول بودن آمار بیکاری شهر در سطح کشور میتواند یکی از علل مهم این معضل باشد و فقر و محرومیت در مناطق حاشیه نشین و اسکان غیررسمی، تسهیل کننده جرایم بودهاند امید است مسئولین نگاه ویژهای به امنیت شهری کرمانشاه داشته باشند.
واژگان کلیدی: مراکز انتظامی (کلانتری)، جرایم شهری، مکانیابی، پیشگیری، تحلیل فضایی، شهر کرمانشاه،GIS
فصل اول:
طرح پژوهش
1-1- مقدمه
بزهكارى از جمله مهمترين معضلات اجتماعى در اكثر شهرهاى دنيا است كه بر زندگى شهروندان تأثيرات منفى روحى، جسمى و مالى مىگذارد. هدف نیروي انتظامی تامین امنیت در جامعه است. بروز انواع جرایم و ناهنجاریهای اجتماعی از جمله مشکلات اصلی شهرهای کشور محسوب میشود که علاوه بر ایجاد حس ناامنی و بدبینی، لطمات سنگین روحی، جسمی، مالی بر دوش شهروندان نهاده و از سویی موجب می شود تا عملکرد نظام قضایی و انتظامی در کاهش نرخ جرایم و با وجود دامنه وسیع فعالیت و صرف بودجه کلان، ناکارآمد به نظر برسد. یکی از مهمترین مراکز خدماتی شهري که نقش عمدهای در شهر دارد و ضامن امنیت و آرامش شهروندان است، کلانتريهاي پلیس میباشند که رسالت تامین امنیت عمومی را در سرتاسر جامعه عهدهدار میباشند. مکانیابی کلانتريهاي پلیس، یک تصمیم مهم در حوزه امنیت اجتماعی و عاملی اثرگذار در زمینه خدمتدهی پلیس است، اما تاکنون، پژوهشگران در پژوهشهاي علمی پیشین، کمتر به آن توجه نمودهاند. در مطالعات مکانیابی، شناسایی شاخصهاي موثر بر مکانیابی مراکز، یک گام اساسی در جهت تعیین مکان مطلوب مراکز محسوب میگردد.
طی دهه اخیر، استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و تکنیکهای آماری و گرافیکی برای مقابله و پیشگیری از بزهکاری در مدیریت انتظامی و امور پلیسی بسیار اهمیت یافته است ( کلانتری و همکاران، 1388: 482). تحليلهاي مكاني به عنوان يكي از امكانات اساسي در سيستم اطلاعات جغرافيايي، ميتواند بينشي را نسبت به چگونگي ارتباط مكان و جرم فراهم آورد(رضایی و همکاران، 1388: 129). نقشهسازي جرم در دپارتمانهاي پليس، به عنوان يك ابزار عمومي براي نمايش1، تحليل2 و فهم توزيع مسئله جرم عمل ميكند. تحليلگران جرم و برنامهريزان دپارتمانهاي پليس3، از نقشههاي كامپيوتري براي بررسي روند جرم، مشخص كردن الگوهاي جرايم در حال پيدايش و نمايش گرافيكي دادههاي جرم جهت مديريت استفاده ميكنند. سيستمهاي نقشه سازي جرم ابزار قدرتمندي براي ساماندهي و آرايش حجم عظيمي از دادههاي پليس فراهم مي آورد. دادهها (دستگيريها، نقاط وقوع جرم و…) ميتواند با داده هاي سرشماري4 و ديگر اطلاعات، منطبق شود تا از اين طريق، تحليلگران بتوانند ارتباط فضايي شرايط جرم، الگوها و روندها را كشف كنند(رضایی و همکاران، 1388: 129). شناسایی کانونهای جرمخیز، پیش بینی محلههای احتمال وقوع ناهنجاری در محدوده شهر به کمک نرمافزار ArcGIS فراهم شده است. در نهایت، این اطلاعات به شکل موثری میتواند در اختیار ضابطان اجتماعی به منظور کنترل و کاهش میزان جرایم در سطح شهر و پیشگیری از جرم و افزایش امنیت اجتماعی قرار گیرد (کلانتری و صفری، 1388: 6).
1-2- بيان مسأله
جغرافیا علم روابط متقابل انسان و طبیعت است (شکویی، 1382: 18). امروزه شناسایی، رتبهبندی معیارها و مکانیابی خدمات و مراکز مختلف شهری امری مهم در برنامهریزی و طراحی شهری محسوب میشود. در واقع این موضوع به تصمیمگیری مناسبتر مدیران و مسئولان، در انتخاب مکانهای بهتر جهت ایجاد مراکز خدمات شهری کمک میکند. در این پژوهش، یک مدل مفهومی به منظور شناسایی شاخصهاي موثر بر مکانیابی کلانتريهاي پلیس پیشنهاد گردیده است. رویکرد پیشنهادي دربرگیرنده یک مدل نوین براي شناسایی عوامل موثر بر مکانیابی کلانتريهاي پلیس بر پایه مطالعات نظري و مصاحبه با خبرگان انتظامی میباشد. شاخصهاي موثر بر مکانیابی کلانتريهاي پلیس در شش دسته اصلی گنجانده شدهاند که عبارتند از: جمعیت، مجاورتهاي مکانی،عوامل اقتصادي – اجتماعی، زیرساختها، جرمخیزي و سیاستهاي کلان انتظامی)سلیمی فرد و همکاران، 1391: 1). استقرار هر عنصر شهري در موقعیت فضایی خاصی از شهر، تابع اصول و سازکارهاي خاصی است که در صورت رعایت شدن و رسیدن به راه حل بهینه، به موفقیت و کارایی همان عنصر در همان مکان مشخص خواهد انجامید و در غیر این صورت مشکلاتی بروز میکند )هادیانی و کاظمی راد، 1389).
یکی از کاربریهای بسیار مهم در سطح شهرها که در سلامت و امنیت محلات شهری حائز اهمیت بسیار است، کاربری انتظامی است. یکی از دلایل بالابودن نرخ برخی از جرایم در سطح شهرها، عدم نظارت کامل و دخالت پلیس و حضور بموقع آنهاست. نبود یا ضعیف بودن حضور نهادهایی چون پلیس، به ناامنی و ترس و دلهره مردم و تقویت و جسارت بزهکاران منجر میشود. از این رو، بررسیها نشان میدهد عدم حضور نیروی انتظامی و گشتهای مراقبت در مناطق مختلف شهر، عامل بسیار مهمی در بروز جرایم مختلف بوده است. مجرمان با اطمینان از عدم حضور و گشتزنی
