تباط ارزشی اطلاعات حسابداری و محافظه‌کاری 39
2-14- ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری و حاکمیت شرکتی 39
2-15- ارتباط ارزشی ارقام حسابداری و عدم تقارن اطلاعاتی 41
2-16- ویژگی‌های کمیته حسابرسی و ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری 43
2-17- پیشینه پژوهش 46
2-17-1- پژوهش‌های خارجی 46
2-17-2- پژوهش‌های داخلی 49
فصل سوم: روش تحقیق 53
3-1-مقدمه 54
3-2-روش‌شناسی تحقیق (نوع تحقیق) 55
3-3-قلمرو تحقیق 55
3-3-1- قمرو موضوعی 55
3-3-2- قلمرو زمانی 55
3-3-3- قلمرو مکانی 56
3-4- جامعه و نمونه آماری 56
3-5- روش گردآوری اطلاعات 57
3-6- تجزیه و تحلیل داده‌ها 58
3-7- متغیرها 58
3-7-1-متغیر وابسته (ملاک) 59
3-7-2-متغیر مستقل (پیش بین) 59
3-7-3-متغیرهای کنترلی 59
3-8- فرضیات تحقیق 59
3-9- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 60
3-10- آزمون‌های آماری 66
3-10-1- آزمون مانایی 66
3-10-2- آزمون t 66
3-10-3- آزمون دوربین – واتسون 67
3-10-4- آزمون کولموگوروف- اسمیرنوف (K-S) 68
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها 71
4-1- مقدمه 72
4-2- آمار توصیفی 73
4-3-آزمون فرضیه‌های تحقیق 75
4-3-1-آزمون K-S (بررسی نرمال بودن متغیرها): 75
4-3-2- آزمون مانایی متغیرهای پژوهش 79
4-3-3- آزمون هم خطي 80
4-3-4- آزمون دوربین- واتسون 81
4-3-5- آزمون F و آزمون هاسمن 81
4-4- رگرسیون چند متغیره 82
4-5- تحليل رگرسيون (فرآيند آزمون فرضيه‌ها) 83
4-5-1- آزمون فرضیه اصلی 85
4-5-2- آزمون فرضیات فرعي 86
4-5-2-1- آزمون فرضیه فرعی اول: 86
4-5-2-2- آزمون فرضیه فرعی دوم: 86
4-5-2-3- آزمون فرضیه فرعی سوم: 87
4-6- معادله خروجي مدل تحقيق 88
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات 89
5-1- مقدمه 90
5-2- ارزیابی و تشریح نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها 90
5-2-1- نتیجه آزمون فرضیه اول 90
5-2-2- نتیجه آزمون فرضیه دوم 91
5-2-3- نتیجه آزمون فرضیه سوم 91
5-3- ارزیابی کلی از نتایج آزمون فرضیه ها 91
5-4- پیشنهادات 92
5-4-1- پیشنهادهایی در راستای یافته‌های پژوهش 92
5-4-2- پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی 94
5-5- محدودیت‌های پژوهش 95
پیوست‌ها 97
منابع و ماخذ 107
منابع فارسی 107
منابع لاتین 111
چکیده:
کمیته حسابرسی، از ساز و کارهایی است که انتظار می‌رود در راستای حفظ منافع گروه‌های گوناگون استفاده کننده از اطلاعات حسابداری، موثر واقع شود. در سال‌های اخیر، کشورهای توسعه یافته شاهد ظهور و تکامل شتابان کمیته حسابرسی بوده‌اند. گسترش عملیات بین‌المللی، تشدید فعالیت‌های شرکت‌های سهامی برای کسب مزایای رقابتی، افزایش بدهی‌های ناشی از خسارت به محیط زیست، نقش و تاثیر برآوردهای مدیریت در ارقام مندرج در صورت‌های مالی، نبود مبنای معتبر برای بررسی ادعاهای مدیریت در رابطه با کفایت ساختار کنترل داخلی از سوی حسابرسان مستقل، گسترش استفاده از سیستم‌های رایانه‌ای و به دنبال آن، مشکل‌تر شدن نظارت بر کنترل این سیستم‌ها، سبب تشدید روند ایجاد و بکارگیری کمیته حسابرسی شده است. هدف مدیریت نشان دادن شرکتی پویا و با ثبات در نظر سرمایه‌گذاران و بازار سرمایه است. زیرا اغلب سرمایه‌گذاران و مدیران اعتقاد دارند شرکت‌هایی که روند سودآوری مناسبی دارند و سود آنها دچار تغییرات عمده نمی‌شود، نسبت به شرکت‌های مشابه ارزش بیشتر و قابلیت پیش‌بینی و مقایسه بیشتری دارند. در این پژوهش ضمن معرفی ویژگی‌های کمیته حسابرسی، بررسی شد که تخصص، اندازه و استقلال کمیته حسابرسی چه تاثیری بر ویژگی‌های کیفی سود هر سهم و ارزش دفتری آن و به طور خاص ارتباط ارزشی آنها دارد. از این رو 63 شرکت از بین شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال‌های 1391 تا 1392 انتخاب و با استفاده از رگرسیون چندگانه مورد آزمون قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تخصص، استقلال و اندازه کمیته حسابرسی بر ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری تاثیری ندارد.
کلید واژه: ویژگی‌های کمیته حسابرسی، ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری.
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1-مقدمه
به دلیل رسوایی‌های اخیر مالی شرکت‌هایی از قبیل وردکام و انرون در ایالات متحده و بحران‌های مالی اروپا همچون پارمالت در ایتالیا، آهلد در هلند و گستکارترا و بی‌بی‌وی‌ای در اسپانیا، کیفیت و قابلیت اتکای گزارشگری مالی و حرفه‌ی حسابرسی در مظان سوءظن و اتهام واقع شده است و نقش کمیته حسابرسی در فرایند گزارشگری مالی، توجه تدوین‌کنندگان مقررات را به طور فزاینده‌ای به خود جلب کرده است (کانسوئلو و دفیوئنتس1، 2007). اعضای کمیته حسابرسی از میان مدیران مستقل یا غیرموظف توسط هیات مدیره شرکت منصوب خواهند شد. کمیته حسابرسی به یک گروه نماینده از طرف هیات مدیره شرکت ضمانت و افزایش منافع سهامداران را به عهده می‌گیرد. (والنایزر2،1995؛ کلین، 1998). از نظر حسابداری، ایجاد کمیته حسابرسی کیفیت و دقت اطلاعات مالی را بهبود می‌دهد و این اطمینان را ایجاد می‌کند که پاسخگویی مسئولان برای گزارشگری و افشای بیشتر مورد کنترل و نظارت قرار می‌گیرد. (کانسوئلو و دفیوئنتس، 2007).
اهداف گزارشگری مالی و مبانی حسابداری ایجاب می‌کند، اطلاعاتی که گزارشگری مالی فراهم می‌آورد، از ویژگی‌های معینی برخوردار باشد. از جمله این ویژگی‌ها که از آنها به عنوان خصوصیات کیفی یاد می‌شود، ارتباط ارزشی است.
ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری، توانایی ایجاد قدرت پیش‌بینی در سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌کنندگان از اطلاعات حسابداری در اتخاذ تصیمات آتی و تعدیل تصمیمات قبلی است. سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر فعالان بازار سرمایه، خواستار اطلاعاتی هستند که آنها را در رسیدن به بازده مورد نظر یاری کند. ارتباط ارزشی بالاتر اطلاعات حسابداری، این افراد را در رسیدن به هدف خود کمک خواهد کرد. (کمیته فنی سازمان حسابرسی، 1386).
1-2-تشریح و بیان مسئله تحقیق
در طی سال‌های اخیر، کشورهای توسعه یافته شاهد ظهور و تکامل شتابان کمیته حسابرسی بوده‌اند. این کمیته پاسخگوی نیازهای گوناگون استفاده‌کنندگان اطلاعات مالی و حسابداری، به ویژه سهامداران است. گسترش عملیات بین‌المللی، تشدید فعالیت‌های شرکت‌های سهامی برای کسب مزایای رقابتی، افزایش بدهی‌های ناشی از خسارت به محیط زیست، نقش و تاثیر برآوردهای مدیریت در ارقام مندرج در صورت‌ها وگزارش‌های مالی، عدم وجود مبنایی معتبر برای بررسی ادعاهای مدیریت در رابطه با کفایت ساختار کنترل داخلی توسط حسابرسان مستقل، گسترش استفاده از سیستم‌های رایانه‌ای و به دنبال آن مشکل‌تر شدن نظارت بر کنترل‌های این سیستم سبب تشدید روند ایجاد و بکارگیری کمیته حسابرسی شده است. (رحیمیان، 1382)
نقش کمیته حسابرسی به عنوان یک عامل موثر در افزایش مطلوبیت ارائه گزارش‌های مالی همچنان ادامه خواهد یافت و کمیته حسابرسی اثربخش، نقش کلیدی در پر کردن خلا اعتباردهی ایفا خواهد کرد که امروز در گزارش‌های مالی وجود دارد.
کمیته حسابرسی برای این که بتواند اثربخش عمل کند، باید مستقل از واحد اقتصادی باشد، برای حفظ استقلال، اعضای کمیته حسابرسی باید از بین مدیران غیرموظف انتخاب شوند. مدیرانی که ارتباط آنها با واحد اقتصادی به گونه‌ای نیست که به استقلال آنها خدشه وارد کند. نوع ارتباطاتی که می‌تواند به استقلال کمیته حسابرسی خدشه وارد کند، توسط مراجع و مجامع مختلف حرفه‌ای و قانون‌گذاری به صورت واضح تعریف شده است. همچنین، اعضای کمیته حسابرسی باید از دانش و تخصص حسابداری و مالی لازم و کافی برخوردار باشند. دانش و تخصص حرفه‌ای نیز توسط مراجع و مجامع مختلف حرفه‌ای و قانون‌گذاری تعریف شده است. بدون دانش و تخصص حرفه‌ای، اعضا قادر به درک بهتر اطلاعات حسابداری و گزارش‌های مالی واحد اقتصادی نیستند. از این رو، نمی‌تواند به طور اثربخش عمل کند. کمیته حسابرسی متشکل از اعضای مستقل، دانا و متخصص، در صورت غیرفعال یا کم فعالیت بودن، به طور حتم اثربخش نیست. از این رو، اعضای کمیته حسابرسی نه تنها باید مستقل و متخصص باشند، بلکه باید به طور فعال وظایف و مسئولیت‌های خود را به انجام رساند.
دو ویژگی کیفی مرتبط با محتوای اطلاعات که به کمک آن می‌توان اطلاعات مفیدتر را از سایر اطلاعات تمیز داد، مربوط بودن و قابل اتکا بودن اطلاعات است.(کمیته تدوین استانداردهای حسابداری،1381)؛ به عبارت دیگر، اطلاعاتی که دارای این دو ویژگی باشد، در تصمیم‌گیری‌ها سودمند خواهند بود. بررسی مربوط بودن و قابل اتکا بودن اطلاعات حسابداری به طور مجزا بسیار مشکل است؛ زیرا مربوط بودن و قابل اتکا بودن، معیارهایی متضاد هستند و در مفاهیم نظری گزارشگری مالی مقدار مربوط بودن و قابل اتکا بودن اطلاعات جهت برخورداری از معیارهای مذکور تعیین نشده است؛ به عبارت دیگر، این دو معیار کمی نیستند و بررسی آنها به قضاوت افراد وابسته است. (بارس و همکاران3، 2001)
ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری، حالت عملیاتی شده دو ویژگی فوق است؛ زیرا ارقام حسابداری تنها زمانی دارای ارزش مربوط هستند که سرمایه‌گذاران آنها را در ارزیابی‌های خود از شرکت مربوط بدانند و همچنین آنها را جهت انعکاس در قیمت سهام قابل اتکا تشخیص دهند.(بارس و همکاران،2001). بارس و همکاران(2001) ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری را چنین تعریف کرده‌اند: «ارقام حسابداری در صورتی دارای ارزشی مربوط هستند که رابطه معناداری با ارزش بازار سهام داشته باشند».
اولین مطالعه‌ای که با عنوان ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری انجام پذیرفت، توسط امیر و همکاران4(1993) بود. مطالعات اولسن5(1995) و فلتم و اولسن(1995) زیربنایی را برای تعریف مجدد هدف تحقیق در زمینه رابطه بین صورت‌های مالی و ارزش شرکت ارائه کرد و ساختاری را برای الگوسازی در این زمینه فراهم آورد. اکثر تحقیقات در زمینه ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری، بر سود حسابداری به عنوام معیاری سود و زیانی تاکید داشته‌اند. سود حسابداری به عنوان منبعی از اطلاعات موردتوجه قرار دارد و توسط بسیاری از سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ زیرا به آنها اجازه می‌دهد تصویری از عملکرد واقعی شرکت بدست آوردند و به ارزش‌گذاری آنها کمک کند. بر مبنای حسابداری تعهدی، ارزش شرکت‌ها تابعی از عملکرد آتی آنهاست که با سود حسابداری تحقق یافته رابطه نزدیکی دارد. (بناید و اباود6، 2006)
یکی از جریان‌های تحقیق که به بررسی میزان سودمندی اطلاعات حسابداری می‌پردازد، تحقیقات ارتباط ارزشی است. برای اینکه اطلاعات مالی حائز ویژگی ارتباط ارزشی باشند، باید بین ارقام حسابداری و ارزش جاری شرکت رابطه معنی‌داری وجود داشته باشد. چنانچه هیچ‌گونه همبستگی بین ارقام حسابداری و ارزش شرکت وجود نداشته باشد، نمی‌توان اطلاعات مالی را دارای ارتباط ارزشی قلمداد نمود، بنابراین گزارشات مالی قادر به برآورده نمودن یکی از اهداف اصلی خود نخواهند بود.(عالی‌زاده، 1389)
مساله اصلی در این پژوهش آن است که با استفاده از متغیرهای مستقل یعنی تخصص مالی، استقلال و اندازه کمیته حسابرسی به این سوال پاسخ دهد که ویژگی‌های کمیته حسابرسی چه تاثیری بر ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری می‌گذارد.
1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق
کمیته‌ی حسابرسی به عنوان یک ابزار نظارتی، نقش با اهمیتی را در شرکت ایفا می‌کند. با توجه به اینکه سهامداران قادر به نظارت مداوم بر مدیریت نیستند، لذا این مسئولیت را هیات مدیره شرکت، از طریق تفویض مسئولیت نظارت بر فرآیند گزارشگری مالی به کمیته‌ی حسابرسی، بر عهده می‌گیرد.
به منظور نظارت بر فرایند و کیفیت گزارشگری مالی، عملکرد حسابرسی داخلی و مستقل، ارزیابی نظام کنترل‌های داخلی، مدیریت و خطر تقلب و غیره، کمیته حسابرسی از اعضای غیرموظف هیئت مدیره که مسئولیت اجرایی ندارند، تشکیل می‌شود. تحقیق‌های مختلف نشان می‌دهد وجود کمیته حسابرسی قوی و کارآمد در کنار حسابرسی داخلی و مستقل، موجب افزایش سطح کیفیت حسابرسی، کمک به مدیریت در بهبود امر راهبری
