فصل 5- ساختار مدل پيشنهاديو تخمين اوليه پارامترها 99
فصل 6- کاليبراسيون پارامترها، بررسي نتايج و تحليل حساسيت مدل 132
فصل 7- جمع بندي و پيشنهادها 159
فصل 8- ضميمه الف: مفاهيم مدل و مدل‌سازي و جايگاه روش پويايي شناسي سيستمي 167
فصل 9- ضميمه ب: مدل‌سازي پويايي شناسي سيستمي در نرم افزار ITHINK يا STELLA 183
فهرست تفصيلي
فصل 1- كليات تحقيق 1
1-1- كليات تحقيق 2
1-1-1- تعريف مسأله 2
1-1-2- سؤالات اصلي تحقيق 3
1-1-3- سابقه و ضرورت انجام تحقيق 3
1-1-4- فرضيه‌ها 4
1-1-5- هدف‌ها 4
1-1-6- روش انجام تحقيق 5
1-1-6-1- روش و ابزار گردآوري اطلاعات 5
1-1-7- قلمرو تحقيق (زماني، مكاني) 5
فصل 2- آشنايي با تحليل پويايي‌شناسي سيستمي 6
2-1- آشنايي با تحليل پويايي‌شناسي سيستمي 7
2-1-1- مراحل مختلف نظري تدوين مدل و فرايند مدل‌سازي پويايي‌شناسي سيستمي 10
2-1-2- نمودار علّي ـ معلولي مدل‌هاي ساده تک حلقوي و مدل‌هاي چند حلقوي 15
2-1-3- تعريف چند اصطلاح 17
2-1-4- نحوه نمايش مدل 18
2-1-4-1- نمودار علي ـ معلولي 18
2-1-4-2- نمودار حالت جريان 18
2-1-4-3- نمايش مدل به صورت رياضي 19
2-1-5- رويکردهاي مختلف تحليل پويايي‌شناسي سيستمي به مسأله تخمين پارامتر 19
2-1-5-1- مکتب کلاسيک 20
2-1-5-2- مکتب تمايل آماري 25
2-1-6- کاليبراسيون در مدل‌هاي تحليل پويايي‌شناسي سيستمي 25
2-1-6-1- روش‌هاي ابتکاري کاليبراسيون 26
2-1-6-2- بررسي تطابق مدل با رفتار تاريخي در کاليبراسيون با استفاده از آمار‌هاي موجود 28
2-1-6-3- بررسي تطابق مدل با ساختار آن 28
فصل 3- مقايسه تحليل پويايي‌شناسي سيستمي با اقتصادسنجي و بهينه‌سازي 31
3-1- مقايسه تحليل پويايي‌شناسي سيستمي با اقتصادسنجي 32
3-2- محدوديت‌هاي مدل سازي اقتصادسنجي 45
3-2-1- تفاوت در منابع اطلاعاتي 52
3-2-2- تفاوت در درجة سختي 54
3-2-3- تفاوت در ساختار مدل 55
3-2-4- تفاوت در نوع معادلات 56
3-2-5- تفاوت در شکل تابع 56
3-2-6- تفاوت در انعکاس تأخيرها 57
3-2-7- تفاوت در تخمين پارامتر 57
3-2-8- تفاوت در نحوه اعتبارسنجي 58
3-2-9- تفاوت در هدف 59
3-2-10- استفاده از تحليل پويايي‌شناسي سيستمي در مدل‌هاي اقتصادي ـ آري يا خير؟ 62
فصل 4- مروري بر مدل‌هاي کلان انرژي در جهان و ايران 66
4-1- مروري بر تحقيقات کلان انرژي در جهان 67
4-1-1- سيستم مدل‌سازي ملي انرژي در آمريكا ،” NEMS” 67
4-1-1-1- هدف مدل 67
4-1-1-2- موضوعات قابل اجراء در مدل 68
4-1-1-3- ساختار كلي مدل 68
4-1-1-4- ساختار واحدي مدل 69
4-1-2- مدل جامع مصرف نهايي آسياي اقيانوسيه”AIM” 69
4-1-2-1- هدف 69
4-1-3- سيستم مدل‌سازي جامع كانادايي (CIMS) 71
4-1-3-1- هدف مدل 71
4-1-3-2- ساختار كلي مدل 71
4-1-4- مدل کلان‌سنجي بخش انرژي يونان 73
4-1-5- مدل کشورهاي تايلند، فيليپين، اندونزي و مالزي 74
4-1-6- مدل انرژي ـ اقتصاد هند 74
4-2- مدل‌هاي کلان انجام شده مشتمل بر بخش انرژي در ايران 76
4-2-1- پروژه‌ي پيوند 77
4-2-2- الگوي سازمان برنامه و بودجه (1) 78
4-2-3- الگوي سازمان برنامه و بودجه (2) 78
4-2-4- الگوهاي فيروز وکيل 78
4-2-5- الگوهاي حبيب آگهي 79
4-2-6- الگوي رابرت لوني 80
4-2-7- الگوي سازمان برنامه و بودجه (3) 80
4-2-8- الگوي آپادانا 81
4-2-9- الگوي آق اولي و سيروس ساسان‌پور 82
4-2-10- مدل برنامه اول توسعه 83
4-2-11- الگوي بانك جهاني براي اقتصاد ايران 84
4-2-12- الگوي وزارت اقتصاد و دارايي (نو فرستي و عرب مازار)(1) 84
4-2-13- مدل برنامه‌ي دوم توسعه 86
4-2-14- الگوي وزارت اقتصاد و دارايي (نوفرستي و عرب مازار) (2) 88
4-2-15- الگوي بانک مرکزي (بيژن بيد آباد) 90
4-2-16- الگوي بانک مرکزي (کواک، مجرد و جمشيدي) 92
4-2-17- الگوي سوم توسعه 94
فصل 5- ساختار مدل پيشنهاديو تخمين اوليه پارامترها 99
5-1- ساختار و ويژگي‌هاي کلي مدل 100
5-1-1- ويژگي‌هاي ساختار مدل 100
5-2- روابط علي و معلولي مدل 101
5-2-1- تعريف نمادهاي استفاده شده در مدل 103
5-3- تصريح روابط ساختاري و تخمين اوليه پارامترهاي مدل 105
5-3-1- بخش تقاضاي کل 107
5-3-1-1- مخارج مصرفي بخش خصوصي 107
5-3-1-2- مخارج مصرفي بخش دولتي 109
5-3-1-3- کل سرمايه‌گذاري 111
5-3-1-4- خالص صادرات و واردات 114
5-3-2- بخش درآمدهاي دولت 114
5-3-2-1- ماليات 114
5-3-2-2- درآمدهاي نفتي 116
5-3-3- بخش انرژي 117
5-3-3-1- تقاضاي نفت 117
5-3-3-2- تقاضاي گاز 119
5-3-3-3- مصرف برق 121
5-3-3-4- بخش سرمايه‌گذاري انرژي 126
5-3-4- جمعيت 131
فصل 6- کاليبراسيون پارامترها، بررسي نتايج و تحليل حساسيت مدل 132
6-1- كاليبراسيون پارامترها 133
6-1-1- بيان رياضي مدل 133
6-2- بيان نتايج مدل 138
6-3- شبيه سازي در چارچوب مدل 146
6-3-1- تغيير قيمت حامل‌هاي انرژي 146
6-3-1-1- اثر افزايش قيمت نفت 153
فصل 7- جمع بندي و پيشنهادها 159
فصل 8- ضميمه الف: مفاهيم مدل و مدل‌سازي و جايگاه روش پويايي شناسي سيستمي 167
8-1- مدل چيست؟ 168
8-2- هدف از ساخت مدل چيست؟ 169
8-3- معيارهاي طبقه بندي مدل‌ها 170
8-3-1- طبقه بندي براساس نحوه مدل‌سازي 170
8-3-2- طبقه بندي براساس محتوا 171
8-3-3- طبقه بندي براساس نوع کاربرد مدل‌ها 172
8-4- مدل‌هاي رياضي 173
8-4-1- طبقه بندي براساس درجه قطعيت پارامترها و متغيرهاي مدل 173
8-4-2- طبقه بندي براساس نوع برخورد با زمان 174
8-4-3- طبقه بندي براساس نوع روابط مدل 175
8-5- اعتبار سنجي مدل 175
8-6- تکنيک‌هاي مدل‌سازي 176
فصل 9- ضميمه ب: مدل‌سازي پويايي شناسي سيستمي در نرم افزار ITHINK يا STELLA 183
9-1- مدل‌سازي پويايي شناسي سيستمي در نرم افزار ITHINK يا STELLA 184
9-1-1- مؤلفه‌هاي مدل 184
9-1-2- مدل‌سازي در ithink و STELLA 186
9-1-3- اصول مدل‌سازي 197
9-1-4- چهار روش کلي براي مدل‌سازي در ithink 199
9-1-4-1- مدل‌هاي محرک ـ واکنش 199
9-1-4-2- مدل خود بارگشت 202
9-1-4-3- مدل هدف‌جو 204
9-1-4-4- مدل هدف‌ساز 206
9-1-5- مثالها 209
9-1-5-1- تجزيه نمايي يک جسم 209
9-1-5-2- سردشدن تدريجي 211
9-1-6- تابع‌ها در نرم افزار ithink 213
فهرست جدول‌ها
جدول (2-1): مراحل نظري مدل‌سازي 12
جدول (2-2): ويژگي‌هاي نمودارهاي علّي ـ معلولي و حالت ـ جريان 16
جدول (5-1): تخمين اوليه پارامترهاي معادله مخارج مصرفي بخش خصوصي 109
جدول (5-2): تخمين پارامترهاي معادله مخارج مصرفي دولت 111
جدول (5-3): تخمين پارامترهاي معادله کل سرمايه‌گذاري 113
جدول (5-4): تخمين پارامترهاي معادله درآمدهاي مالياتي 115
جدول (5-5): تخمين پارامترهاي معادله تقاضاي نفت 119
جدول (5-6): تخمين پارامترهاي معادله تقاضاي گاز 120
جدول (5-7): تخمين پارامترهاي تقاضاي برق بخش مسکوني 124
جدول (5-8): تخمين پارامترهاي تقاضاي برق بخش صنعت 125
جدول (5-9): تخمين پارامترهاي تقاضاي برق بخش کشاورزي 125
جدول (6-1): نتايج مدل كلان انرژي طراحي شده 138
جدول (8-1): فهرست تابع‌هاي نرم‌افزار ITHINK 214
فهرست شكل‌ها
شكل (8-1): نماد چهار متغير مورد استفاده در ITHINK 186
شكل (8-2): نماد انتقال به حالت مدل‌سازي 186
شكل (8-3): متغير حالت 187
شكل (8-4): متغير جريان 188
شكل (8-5): انتخاب نوع متغير جريان 189
شكل (8-6): ابزار مبدل و ابزار ارتباط دهنده 190
شكل (8-7): بازه‌هاي زماني جهت اجراي مدل 190
شكل (8-8): نمادهاي نمودار و جدول 191
شكل (8-9): ارتباط در جهت عكس 193
شكل (8-10): نمادهاي جابجايي، تغيير رنگ و پاك كردناجزاي مدل 195
شكل (8-11): نماد ابزارهاي متن و بخش 196
شكل (8-12): بيان رياضي مدل رشد جمعيت 197
شكل (8-13): افزايش جمعيت بدليل مهاجرت 200
شكل (8-14): بيان رياضي رشد جمعيت بديل مهاجرت 202
شكل (8-15): مدل خود بازگشت 203
شكل (8-16): مدل هدف‌جو 205
شكل (8-17): مدل هدف ساز 207
شكل (8-18): بيان رياضي رشد جمعيت در مدل هدف‌ساز 208
شكل (8-19): نرخ تجزيه يك جسم 210
شكل (8-20): بيان رياضي مدل تجزيه نمايي يك جسم 211
شكل (8-21): مدل روند كاهش دما تا رسيدن به دماي مطلوب 212
شكل (8-22): بيان رياضي مدل كاهش دما تا رسيدن به دماي مطلوب 213
شكل (8-23): مدلي جهت محاسبه ميزان مبلغ قسط ماهانه يك وام 216
شكل (8-24): مدلي جهت محاسبه ارزش فعلي 217
فهرست نمودارها
نمودار (2-1): مراحل مدل‌سازي پويايي‌شناسي سيستمي 11
نمودار (2-2): مدل چرخه سه مرحله‌اي 14
نمودار (2-3): متغير حالت و متغيرهاي نرخ 15
نمودار (2-4): زمان حايل 17
نمودار (2-5): نمودار حالت ـ جريان افزايش جمعيت 19
نمودار (4-1): ساختار مدل مصرف نهايي AIM 70
نمودار (5-1): بخش INTERFACE مدل کلان انرژي طراحي شده 101
نمودار (5-2): بخش مدل و روابط علي و معلولي درمدل کلان انرژي طراحي شده 102
نمودار (5-3): بخش شبيه سازي در مدل کلان انرژي طراحي شده 103
نمودار (5-4): بخشهاي مجزا شده در مدل کلان انرژي طراحي شده 106
نمودار (5-5): بخش تقاضاي کل در مدل 107
نمودار (5-6): اجزاي تشکيل دهنده مصرف بخش خصوصي 109
نمودار (5-7): اجزاي تشکيل دهنده مصرف بخش دولتي 110
نمودار (5-8): کل سرمايه‌گذاري در اقتصاد 112
نمودار (5-9): کل سرمايه‌گذاري بخش انرژي 112
نمودار (5-10): رابطه اجزاي مخارج سرمايه‌گذاري معمولي 113
نمودار (5-11): بخشهاي صادرات و واردات 114
نمودار (5-12): درآمدهاي مالياتي دولت 115
نمودار (5-13): بيان درآمدهاي حقيقي نفتي دولت بصورت تابعي از زمان 117
نمودار (5-14): رابطه اجزاي تشكيل دهنده تقاضاي نفت 118
نمودار (5-15): بيان قيمت نفت بصورت تابعي از زمان 119
نمودار (5-16): رابطه اجزاي تشكيل دهنده تقاضاي گاز 120
نمودار (5-17): مصرف کلي برق (مجموع مصرف سه بخش مسکوني، صنعتي و کشاورزي) 122
نمودار (5-18): تقاضاي برق بخش مسکوني 122
نمودار (5-19): بيان قيمت برق مسكوني بصورت تابعي از زمان 122
نمودار (5-20): تقاضاي برق بخش صنعت 123
نمودار (5-21): بيان قيمت برق صنعتي بصورت تابعي از زمان 123
نمودار (5-22): تقاضاي برق بخش کشاورزي 123
نمودار (5-23): بيان قيمت برق كشاورزي بصورت تابعي از زمان 124
نمودار (5-24): کل مصرف انرژي 126
نمودار (5-25): محاسبه سرمايه‌گذاري مورد نياز در بخش نفت 128
نمودار (5-26): محاسبه سرمايه‌گذاري مورد نياز در بخش گاز 129
نمودار (5-27): محاسبه سرمايه‌گذاري مورد نياز در بخش برق 130
نمودار (5-28): نحوه رشد جمعيت در مدل 131
نمودار (6-1): توليد ناخالص ملي و رشد آن 140
نمودار (6-2): رشد جمعيت 141
نمودار (6-3): مصرف حقيقي بخش دولتي 141
نمودار (6-4): مصرف بخش خصوصي بجز انرژي 142
نمودار (6-5): سرمايه‌گذاري كل بجز بخش انرژي 142
نمودار (6-6): سرمايه‌گذاري كل بخش انرژي 142
نمودار (6-7): سرمايه‌گذاري بخش گاز 143
نمودار (6-8): سرمايه‌گذاري بخش برق 143
نمودار (6-9): سرمايه‌گذاري بخش نفت 143
نمودار (6-10): مصرف
