دانلود تحقیق در مورد اسماعیلیه، ناصر خسرو، ادبیات فارسی، علوم انسانی

4-2-4 قضا و قدر 79
4-2-5 شهادت دادن اجزای بدن 80
4-3 صفات مشترک بهشت و دوزخ 81
4-3-1 جاودانگی عالم 81
4-3-2 بی کرانگی عالم 82
4-3-3 اعمال هر کس را پای خودش می‏نویسند 82
4-3-4 معاد روحانی 83
4-3-5 اعمال بد و نیک 84
4-3-6 عذاب‏ها و نعمت‏های دنیوی 86
4-4 صفات بهشت 87
4-4-1 اعمال درست، کلید ورود به بهشت 87
4-4-2 پیروی از صالحان و امامان 90
4-4-3 نعمت‏های بهشتی 91
4-4-3-1 آسایش در بهشت 93
4-4-3-2 غذاهای بهشتی 94
4-4-3-3 حوریان بهشتی 98
4-4-3-4 لباس‏های بهشتی 99
4-4-4 تهنیت گفتن افلاکیان 100
4-4-5 بی انتهایی و بی زوالی بهشت 100
4-4-6 مقایسه نعمت‏های بهشتی با نعمت‏های دنیوی 101
4-5 صفات دوزخ 103
4-5-1 نافرمانی عامل رفتن به دوزخ 103
4-5-2 عذاب‏های دوزخ 104
4-5-2-1 آتش دوزخ 104
4-5-2-2 بارش بلا 107
4-5-2-3 گرفتار اندوه و ناراحتی 107
4-5-2-4 بند نهادن 109
4-5-2-5 بریان کردن انسان 110
4-5-3 کافران و دوزخ 110
4-5-4 جاهلان و دوزخ 111
4-5-5 امامان و صالحان راه نجات از دوزخ 112
4-6 سایر ابیات 114
4-6-1 ابیاتی در مورد بهشت 114
4-6-2 ابیاتی در مورد دوزخ 116

فصل پنجم: نتیجه‏گیری و ارائه پیشنهاد
5-1 نتیجه‏گیری 118
5-2 ارائه پیشنهاد 120
پیوست‏ها 121
فهرست منابع و مآخذ 127
Abstract 131

فهرست جداول
عنوان صفحه
(4-1) نمودار فراوانی دیدگاه ناصرخسرو در مورد عالم حساب 121
(4-2) نمودار درصدی دیدگاه ناصرخسرو در مورد عالم حساب 122
(4-3) نمودار فراوانی صفات مشترک بهشت و دوزخ در اشعار ناصرخسرو 123
(4-4) نمودار درصدی صفات مشترک بهشت و دوزخ در اشعار ناصرخسرو 123
(4-5) نمودار فراوانی صفات بهشت در اشعار ناصرخسرو 124
(4-6) نمودار درصدی صفات بهشت در اشعار ناصرخسرو 124
(4-7) نمودار فراوانی صفات دوزخ در اشعار ناصرخسرو 125
(4-8) نمودار درصدی صفات دوزخ در اشعار ناصرخسرو 125
(4-9) نمودار فراوانی جلوه‏های بهشت و دوزخ در اشعار ناصرخسرو 126
(4-10) نمودار درصدی جلوه‏های بهشت و دوزخ در اشعار ناصرخسرو 126

چکیده
آخرت و زندگی پس از مرگ همواره یکی از مسائل مهم و دغدغه‏های اصلی انسان بوده است. در اسلام، تصاویر متعددی از دنیای پس از مرگ و زندگی ابدی انسان ترسیم شده است که این امر عاملی است تا فرد در زندگی دنیوی خود مسیر و هدف مشخصی را در رسیدن به پاداش‏های اخروی داشته باشد. بهشت و دوزخ دو مکان اصلی و ابدی در جهان آخرت می‏باشند که یکی منشا نعمت‏ها، خوشی‏ها و آسایش برای کسانی که به دستورات الهی در دنیا عمل کرده باشند و دیگری زندانی ابدی، سرشار از درد و رنج برای کسانی که از فرمان‏‏های الهی پیروی نکرده باشند. تصویرهای متفاوتی از بهشت و دوزخ در کتاب‏های دینی و ادبی فارسی به چشم می‏خورد که گویای درگیری ذهنی بزرگان علم و ادب می‏باشد. یکی از اشخاصی که همواره دین را در سایه‏ی ادبیات به معرض نمایش قرار می‏داده، ناصرخسرو قبادیانی می‏باشد. هدف از این پایان‏نامه بررسی جلوه‏های بهشت و دوزخ در اشعار وی است تا از این طریق با دیدگاه و نظرات ایشان درباره‏ی این دو جایگاه ابدی انسان بیشتر آشنا شویم. نتایج حاصل نشان داد که ناصرخسرو از مشترکات میان بهشت و دوزخ به جاودانگی هر دو عالم، بی‏کرانگی، معاد روحانی و … و از صفات بهشت به کلیدهای ورود به بهشت، انواع نعمت‏های بهشتی و … و از صفات دوزخ به دلایل به دوزخ افتادن انسان‏ها، انواع عذاب‏های دوزخ و … اشاره کرده است. همچنین از بررسی‏ها این نتیجه به دست آمد که ناصرخسرو بیشتر به بهشت و مسائل پیرامون آن پرداخته است و اشعاری که در مورد دوزخ هستند بسیار کمتر از بهشت می‏باشد.

کلید واژه‏‏ها: اسماعیلیه، بهشت، دوزخ، ناصرخسرو قبادیانی.

1-1 مقدمه
مبدا‌ و معاد‌ دو اصل بنیادین تـفكر دينـى اسـت و بهشت دوزخ از اركان بحث معاد می‏باشد. «بهشت» جایگاه والا و کمال مطلوب همه پیامبران و پیـشوایان و مومنان‌ و به تعبیری کلّی‌تر غایت آرزوی همه خداپرستان و خداجویان است. و «دوزخ» محلی است که منحرفان از دستورات خداوند در آن، عذاب کارهای خود را می‏بینند.
بـخش عـظیمی از دعوت پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) در‌ دوره‌ نخستین نبوتّش در مـکه بـه شرح و توصیف بهشت و دوزخ، اختصاص دارد. با این همه، قرآن به دو مسأله خلقت بهشت‌ و دوزخ و ابدی بودن آن‏ها صریحاً اشاره نمی‌کند. پیامبر و امامان همواره در پی تشویق مسلمانان به اطاعت از خداوند بودند که پس از آن پاداشی چون نعمت‏های بهشتی به آنان ارزانی خواهد شد و اگر از دستورات الهی سرپیچی نمایند و راه باطل را درپیش گیرند، عذاب‏های سخت و دردناک دوزخ برایشان درنظر گرفته شده است.
ادبیات فارسی پس از ورود اسلام به ایران دچار تحول گردید و مسائل دینی و مذهبی به همراه آثار و جلوه‌های قرآنی، حدیثی و معارف اسلامی وارد ادبیات فارسی شد. یکی از این مباحث توجه شاعران و نویسندگان به دو مکان بهشت و دوزخ است که برای بیان مضامین و مفاهیم مختلفی از آن‏ها بهره گرفته‏اند. گاه شاعر تنها به توصیف این دو مکان می‏پردازد و گاه برای ابراز مفاهیمی چون خوشبختی، لذت، آسایش، تاریکی، ظلم حاکم و … استفاده می‏کنند.
1-2 بیان مسأله
با ورود اسلام به کشور ایران، فرهنگ و باورهای اسلامی در بین مردم رواج یافت و به همین سبب وارد ادبیات و گفتار مردم نیز گشت. این امر، با توجه به تعلیم و تربیتی که شاعران و نویسندگان و آشنایان به کتاب و کتابت در خانه و مکتب و مدرسه کسب کرده‏اند؛ بسیار طبیعی و روشن است. یكی از مسایلی که در میان بزرگان اسلامی همواره مورد بحث و گفتگو بوده است، بحث بهشت و جهنم است. اصل واژه‌ی «بهشت» در دوران میانه‏ی زبان فارسی “وَهیشت اَخْو” (vahišt axw) بوده است. “وَهیشت” ترکیب شده است از “وه” و “ایشت”. “وه” همان “بــه” (beh) فارسی امروز به معنی خوب است. و “ایشت” پسوند صفت برترین (عالی) است. و اما دوزخ. اصل واژه “دُش اَخو” (doš axw) بوده است. “دُش” به معنای بد و ضد است و کاربست آن را هنوز در واژه‌هایی چون دشمن (ضد من) ‌و دژخیم (بد‌خصلت) مشاهده می‌کنیم. “اَخو” نیز همان گونه که گفته شد به معنای جهان است و بر روی هم “دُش اخو ” به معنای “جهان بد” است.
در قرآن آیات زیادی در مورد بهشت و جهنم است. «أَوَ لَیسَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ یخْلُقَ مِثْلَهُم بَلَى وَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِیمُ» (یس/81)؛ «آيا كسى كه آسمان‏ها و زمين را آفريد قدرت ندارد همانند آن‏ها (انسان‏هاى خاك شده) را بيافريند؟ آرى (مى‏تواند) و او آفريدگار دانا است!». «وَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِی أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِینَ»؛ «بپرهیزید از آتشی كه برای كافران آماده شده است‏» (آل عمران/131)؛ آدمی که از «اصل » خویش بدور مانده، کمالش در آن است که بر اثر تهذیب نفس و تکامل معنوی «روزگار وصل » خویش را بازیابد و به «نیستانی» که از آن جدا مانده بازگردد.
ناصر خسرو متولد ناحیه قبادیان تاجیکستان است. وی در دوران شاهان غزنوی و سلجوقیان به سر برده و نسبت به سلاله سلجوقیان نفرت داشته است. شعرهای ناصرخسرو در سبک خراسانی سروده شده است، سبکی که شاعران بزرگی مانند رودکی، عنصری و مسعود سعد سلمان به آن شيوه شعر سروده‌اند. البته، شعر او روانی و انسجام شعر عنصری و مسعود سعد سلمان را ندارد. مضامین دینی و اعتقادی در اشعار او بسیار به چشم می‏خورد. او تمام اعتقاد و افکار دینی خود را در قالب شعر بیان می‏کند. از جمله این مضامین، اعتقاد به معاد، مرگ، رستاخیز، بهشت و جهنم است. نكات منفي ديگر در محتوي آثار منظوم ناصر اثبات ضرورت مذهب كه به عقيده‌ي ناصر درمان سودمندي براي رفع بيم مرگ است، انكار قديم و ابدي بودن جهان مباحثه با متفكرين مانند رازي و ايرانشهري و شاعراني از قبيل فردوسي است كه گنبد آسمان را تباهي ناپذير دانسته‌اند و باور به وجود مكافات، اشعاری در مورد معاد و عدالت الهی همه‏ و همه نشان‏دهنده‏ی میزان علاقه و پافشاری ناصرخسرو در وارد نمودن مسایل دینی در ادبیات و شعر می‏باشد.
ديوان ناصرخسرو يكي از مهم‏ترين اسناد براي تحقيق درباره‌ي شخصيت روحي و معنوي ناصرخسرو است. به همین دلیل ما در این پژوهش در پی تحلیل و بررسی دیدگاه ناصرخسرو در مورد بهشت و جهنم و تجلی این مضامین در دیوان اشعارش می‏باشم تا با افکار و اعتقادات معنوی ناصرخسرو در این زمینه بیشتر آشنا گردیم.

1-3 پرسش‏های تحقیق
ناصرخسرو برای بهشت و جهنم از چه اصطلاحاتی بهره گرفته است؟
بسامد کدامیک از نمادهای بهشت و جهنم در دیوان ناصرخسرو بیشتر است؟
هدف ناصر خسرو از اصطلاحات بهشت و جهنم چیست؟

1-4 اهمیت و ضرورت تحقیق
بهشت و دوزخ همواره دو رکن اصلی در جهان آخرت هستند که انسان‏ها در دنیای پس از مرگ در یکی از این دو مکان تا ابدیت زندگی خواهند کرد. بازتاب‏های این دو واژه در ادبیات و متون ادبی به اندازه‏ای می‏باشد که از بررسی جلوه‏های بهشت و دوزخ در اشعار و متون شاعران و نویسندگان می‏توان به دیدگاه‏های آن‏ها به نوع افکار و اندیشه‏های فرد پی برد. انجام این تحقیق از آن جهت که به جلوه‏های بهشت و جهنم در دیوان ناصرخسرو می‏پردازد، ضرورت دارد.

1-5 پیشینه‏ی تحقیق
حسن رحمانی (1389). پایان‏نامه«انسان، حقیقت و طبیعت در آثار ناصرخسرو به ویژه دیوان»،استاد راهنما: عباسقلی محمدی،دانشگاه فردوسی مشهد – دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی.
شکوه السادات تابش (1388). پایان‏نامه«نقد و بررسی شروح دیوان ناصرخسرو»، استاد راهنما: سیدمهدی نوریان، دانشگاه اصفهان – دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
فرشته عزتی (1390). پایان‏نامه «انعکاس عقاید اسماعیلیه در آثار ناصرخسرو با تاکید بر جامع الحکمتین»، استاد راهنما: فاطمه جان احمدی، دانشگاه الزهراء – دانشکده ادبیات، زبان‏های خارجی و تاریخ.
محمد غریب رضا یزدی (1381). پایان‏نامه «جلوه آرایه‏های مذهب کلامی و حسن تعلیل در دیوان سه شاعر سبک خراسانی : فرخی سیستانی، مسعود سعد سلمان و ناصرخسرو قبادیانی»، استاد راهنما: محمدعلی صادقیان، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری – دانشگاه یزد – مجتمع علوم.

1-6 اهداف تحقیق
اهداف علمی: بهشت و جهنم در دیوان ناصر خسرو
– بیان جلوه‏ها و نمادهای بهشت و جهنم در دیوان اشعار ناصرخسرو
– بررسی اهداف و افکار ناصرخسرو از به‏کار گیری این مضامین در اشعارش
اهداف کاربردی: پس از انجام تحقیق، خوانندگان ضمن آشنایی بیشتر با شعر ناصرخسرو، به میزان استفاده شاعر از مضامین بهشت و دوزخ در دیوان اشعارش آگاهی خواهند یافت.

1-7 فرضیه‌های تحقیق
1. ناصرخسرو برای بیان بهشت و جهنم از واژگانی چون: فردوس، برزخ، رضوان، جنان و … استفاده نموده است.
2. استفاده از کلمه بهشت و مترادفات آن بیشتر از دوزخ در دیوان اشعار ناصرخسرو به چشم می‏خورد.
3. اسماعيليه معاد را روحانى مى دانند نه جسمانى. بدين جهت در باور آنان ثواب و عقاب نيز روحانى است. آنان پاداش و كيفر اخروى را تأويل مى‏كنند و مى‏گويند تشنگى و گرسنگى خاص عالم مادى است و در جهانِ معنا مفهومى ندارد. بدين ترتيب ناصر خسرو نيز احساس نياز در بهشت را نفى مى‏كند و مى‏گويد هر كس به اندازه شايستگى خود بى اين كه از مرتبت ديگرى آگاه باشد، از ثواب الهى بهره‏مند مى‏گردد.

1-8 تعاریف واژه‏های کلیدی
اسماعیلیه: فاطمیان یا فرقه اسماعیلیه، اولین دولت شیعی بودند که در تاریخ ظهور کرده بودند و قلمرو حکومتی آنان در ابتدا قسمتی از آفریقا بود و کم‏کم مناطق مصر، شام، حجاز، یمن و عراق و … را دربرگرفت. اسماعیلیان، همگام با اهل تسنن و شیعیان دوازده امامی، یکی از مهم‏ترین جوامع را در جهان اسلام تشکیل می‏دهند و می‏توان بیان نمود که «تفکّر اسماعیلی، نه تنها یک نظام عقیدتی خشکِ جزمی نیست بلکه تکاملی فوق‏العاده گیرا را نشان می‏دهد، و همیشه