3-2-1- مسئولیت مدنی پزشك 85
3-2-2- انواع مسئولیت پزشکی 89
3-2-3- مسئولیت کیفری و مسئولیت انتظامی 90
3-3- والدین 91
3-3-1- مسئولیت مدنی والدین 92
فصل چهارم : آثار مسئوليت مدني در سقط جنين
4-1- نظریه جبران خسارت در مسئولیت 95
4-1-1- مفهوم جبران خسارت 95
4-1-2- شیوه های جبران خسارت 97
برگرداندن وضع زیاندیده به صورت پیشین خود 97
جبران خسارت از راه دادن معادل 97
4-2- مبنای خسارت 98
4-2-1- مصادیق خسارت 101
خسارت مادی 102
خسارت معنوی 103
4-3- خسارت بدنی 104
4-3-1- عناصر خسارت بدنی 107
4-3-2- دیه و خسارات مازاد بر دیه 107
4-3-2-1- خسارت مازاد بر دیه در سقط جنین 111
4-4- عوامل رافع مسئولیت در سقط جنین 111
4-4-1 عوامل پزشکی 112
4-4-1-1- اختلالات ژن ها (ژنتیکی) 113
4-4-1-2- سندرم داون یا عقب ماندگی مغولی 113
4-4-1-3- اختلالات محیط رحم مادر 114
4-4-2- عوامل قانونی 115
فصل پنجم : نتيجه‌گيري و ارائه پيشنهاد‌ها
فهرست منابع 120
چکیده
مسئولیت مدنی ناشی از سقط جنین از مواردی است که به صورت خاص ارکان مسئولیت مدنی را در این رابطه بررسی مي‌کند و در بررسی هایی که در رابطه با مبنای خسارت و آثار ناشی از آن مي‌شود به عنصر تقصیر اشاره شده و به عبارت دیگر تقصیر به عنوان مبنای مسئولیت ناشی از سقط جنین پذیرفته مي‌شود. جبران خسارت در نظام مسئولیت مدنی ناشی از سقط جنین براساس دیه خواهد بود هر چند در این زمینه بحثهاي بسیاری مبنی بر مجازات بودن یا خسارت بودن دیه مطرح است ولی باید گفت که دیه در مسئولیت مدنی ناشی از سقط جنین جنبه مجازات دارد و برای تامین خسارت‌هاي مادی و معنوی والدین و اشخاص مسئول در این رابطه باید از جبران خسارت‌هاي دیگری نیز استفاده شود زیرا دیه تنها جبران مادی خسارت وارده مي‌باشد در حالی که در قانون برای جبران خسارت معنوی هیچ مقرره‌اي ذکر نشده است به عبارت دیگر معیار خاصی در این رابطه وجود ندارد به همین دلیل دریافت خسارت مازاد بر دیه در این رابطه می تواند توجیه حقوقی داشته باشد. در این خصوص ساز و کارهای مبانی مسئولیت مدنی و شرایط تحقق آن باید کاملاً بررسی شود تا مبانی ضرر و انواع آن و همچنین شرایط اخذ آن مشخص شود. از جمله مسائل مهم در این تحقیق بررسی مسئولیت مدنی اشخاص مسئول در سقط جنین می باشد که در این رابطه مسولیت پدر و مادر، پزشک مورد بررسی قرار می گیرند. در این خصوص می توان به علل رافع مسئولیت اشاره کرد که به دو دسته پزشکی و قانونی تقسیم می شوند و با بروز این علل، مسئولیت ساقط شده و افراد مسئول، بری می شوند.
کلیدواژه: جنین، مسئولیت مدنی، تقصیر، مسئولیت حرفه ای، خسارت.
مقدمه
مسئولیت مدنی از ابداعات قرن اخیر مي‌باشد و تا قبل از این، مسئله مسئولیت مدنی مطرح نبوده و اکثراً مسئولیت ها بر مبنای مسئولیت کیفری مطرح مي‌شده است این در حالی بود که قوانین جزایی نمی‌توانست پاسخگوی برخی سهل انگاری هایی که بدون داشتن عنصر معنوی تحقق یافته است باشد. از این رو مسئولیت مدنی پا به عرصه نهاد و مسئولیت دیگری در کنار مسئولیت کیفری واخلاقی مطرح شد هر چند که مدتها بود مسئولیت قراردادی نیز در برابر زیاندیده مورد استناد بود ولی باید گفت که مسئولیت مدنی ابداعی است نوین که برای تکمیل عدالت و احقاق حق به وجود آمد . سقط جنین از نظر قانونی کاری است ناپسند و برای آن مجازات مقرر شده است ولی با این حال باید گفت سقط جنین در برخی موارد برای حفظ جان مادر از جمله کارهایی است که قانون گذار برای آن مسئولیتی در نظر نگرفته است ولی آن چه که در این باب سعی در بررسی آن داریم مسئولیت مدنی ناشی از سقط جنین مي‌باشد و در این رابطه مي‌خواهیم به مبنای مسئولیت و شرایط تحقق آن و همچنین به خسارت و نحوه اخذ آن اشاره‌اي کرده باشیم. از جمله مواردی که دراین تحقیق سعی در پاسخ گویی آن هستیم مصادیق خسارت معنوی و مادی در سقط جنین مي‌باشد.
1- بیان مسئله
ازآنجاکه امروزه سقط جنین گریبانگیر تمامی کشورهای دنیا به خصوص کشورهای درحال توسعه مي‌باشد بازتاب این معضل اجتماعی نیز تاثیرگذار بر دیدگاههای حقوقدانان و جرم شناسان بوده است.در کشور ما این موضوع هیچگاه بصورت جدی مورد بحث و بررسی قرار نگرفته وبه همان نسبت مشکلات مربوط به آن لاینحل مانده است.قوانین موجود در ارتباط با سقط جنین اکثرا جنبه کیفری موضوع را بررسی مي‌کند ومسئولیت مدنی سقط جنین کمتر مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است. درهمه نظامهای حقوقی، یکی از وظایف اصلی حقوق درجامعه جلوگیری از ارتکاب اعمال زیانبار و اتخاذ تدابیر لازم برای جبران خسارت ناشی از آن است. احراز ورود ضرر برای جبران خسارت یکی از ارکان مسئولیت مدنی مي‌باشد،بدین صورت که برای اینکه شخص مسئول و مکلف به جبران خسارت وارده به دیگری باشد سه شرط شامل: ورود ضرر، فعل زیانبار و رابطه سببیت لازم است. پس ضروری است که بدانیم مفهوم ضرر در سقط جنین کدام است. آیا ضروریست که ضرری بوجود آید؟ از مباحث مهم مسئولیت مدنی جبران خسارت ازطریق پرداخت دیه مي‌باشد.ازآنجاکه بحث مسئولیت مدنی وکیفری درحقوق اسلامی از هم تفکیک نشده است، دیه ماهیتی دوگانه دارد که شامل مجازات عمل مجرمانه و جبران خسارت مي‌شود.آیا پرداخت دیه در تمام مواردسقط جنین اعمال میشود؟یا بحث اضطرار مانع از آن میشود؟ مواردی مانند نجات جان مادر، پیشگیری از تولد طفل ناقص العضو و…ودرصورت پرداخت دیه آیا می‌توان گفت جبران خسارت بطور کامل انجام شده است؟ آیا جبران خسارت مادی کافی است؟این سوال بخصوص جایی حائز اهمیت است که پارا فراتر از مادیات بگذاریم، زمانی که پدر و مادری جنین خودراازدست می‌دهند یا به دلیل سقط برای همیشه از داشتن فرزند محروم میشوند، زیان‌هاي روحی و معنوی که ارزش آنها به مراتب بیشتر از زیان‌هاي مادی می‌باشد. مورد دیگری که همیشه مورد اختلاف وبحث ونزاع بین حقوقدانان وفقها بوده است. مساله عدم النفع بوده که گروهی موافق با دریافت آن و گروهی مخالف آن هستند. مواردی مانند ارث و وصیتی که برجنین بوده است آیا وراث مي‌توانند تقاضای جبران خسارت نمایند؟به دلیل وجودقوانین کیفری وفتاوای مشابه فقهادراین زمینه صحبت ازمسئولیت مدنی راه بجایی نبرده است اماازآنجاکه سقط جنین آماربسیارزیادی رابه خوداختصاص داده است ومسئولیت مدنی که بخش مهمی ازحقوق مدنی راتشکیل مي‌دهدهمان التزام وتعهدقانونی مشخص به جبران ضرروزیانی است که درنتیجه عمل اوبه مناسبت انجام فعل زیانباربه دیگری واردشده است،مساله اصلی چنین ظهور میکند که اشخاصی که مرتکب سقط جنین شده‌اند یابه نوعی درآن دخیل بودند، چه کسانی هستند و چه مسئولیتی دارند؟مادر،بعنوان نقش اصلی درسقط جنین شناخته شده است امانبایدبه ظاهر اکتفا نمود چون ممکن است فعل زیانبار توسط پدر، پزشک، ماما یا اشخاص دیگر یا حتی بطور اشتراکی صورت گرفته باشد که بحث ضررمستقیم و غیرمستقیم پیش کشیده میشود. از دیگر مسائل مهم مبنای مسئولیت مدنی درسقط جنین چیست. آیا صرف اینکه سقط جنین صورت بگیرد مسئولیت شامل آن میشود؟ یا اینکه باید تقصیری در میان باشد. بنابراین شناخت تحلیلی از وضعیت جبران خسارت وارد بر زیان دیده برمبنای نظام مسئولیت‌ها و بررسی اصول وجست‌وجوی مبنا و راهکار‌هاي که بتواند نیاز امروزجامعه را برآورده سازد، مورد اهتمام این پایان نامه است.
2- سئوالات تحقیق
1.مبنای مسئولیت مدنی در سقط جنین چیست؟
2.خسارات وارد درسقط جنین شامل چه مواردی مي‌شود؟
3.مسولیت مدنی ناشی از سقط جنین بر عهده چه کسانی است؟
3- فرضیه‌هاي تحقیق
1.مبنای مسئولیت مدنی درسقط جنین تقصیر مي‌باشد.
2.خسارات مادی،معنوی،عدم النفع وخسارات مازادبردیه راشامل میشود.
3.تمام کسانی که ارکان مسولیت مدنی سقط جنین درعمل آنها احرازشود.
4- ضرورت تحقیق
اکثرمقالات وتحقیقات نوشته شده درزمینه‌ی سقط جنین در ایران عمدتا شامل بحثهاي شرعی وحقوقی مي‌شوند و مساله سقط جنین را براساس دیدگاه‌هاي اسلامی بررسی نموده‌اند و مسائل اجتماعی، قانونی و شرعی مطرح شده براساس آن اشاره کرده‌اند، که بطورسنتی سقط جنین ازموضوعات حقوق کیفری تلقی ومورد بحث واقع شده است. ضرورت تحقیق در اینجا شکل می‌گیرد که تحقیقات سابق همه در ادامه و تایید تحقیقات سابق خود بوده و همین امر موجب شده که مساله مزبور تنها یک موضوع حقوق کیفری تصور شود. اما برآنیم در این تحقیق تحت تاثیر این طرز تفکر قرار نگرفته و وارد قلمرو مسئولیت مدنی سقط جنین شویم و به بیان مسائلی بپردازیم که غالباً از نظرها دورمانده است. به دلیل آمار بالای سقط جنین در ایران و سایر کشورها، نیاز به بررسی این موضوع محسوس‌تر میشود. زمانی که قوانین متعدد در نظام‌هاي حقوقی مختلف برای هرچه بهترکردن سطح آسایش جامعه تلاش مي‌کنند، کم توجهی به چنین موضوعی ازخلا‌هاي تحقیقاتی موجود بشمار می‌آید.
5- پیشینه تحقیق
حقوق کشور ما در ارتباط با قلمرو مسئولیت مدنی سقط جنین، تاریخی همراه با فراز ونشیب را طی کرده است، شناخت تحولات حقوق یاد شده در ارتباط با موضوع مورد بحث، جز با بررسی پیشینه مساله درحقوق بیگانه ازیک طرف و شناخت مبانی فقهی ونظریه مشهور میان فقیهان، ازطرف دیگر میسر نیست درمطالعات خارج از کشور به دلیل محدودیت‌های دسترسی به مقالات وکتب، پیشینه تحقیقاتی قابل توجهی یافت نشد. اما همین مطالعه اندک نیزنشان می‌دهد که این موضوع ازدغدغه‌هاي بسیاری ازحقوقدانان، جامعه شناسان و پزشکان بوده است. که در اکثر موارد مسئولیت مدنی سقط جنین راتنها برای مادر نشناخته و درصدد یافتن سایر عاملین و جبران صحیح وکامل خسارت ناشی از آن مي‌باشند. از این موارد می‌توان به کتابهای مسئولیت مدنی دکتر کاتوزیان، دکتر صفایی، دکتر باریکلو اشاره نمود که در مورد مسئولیت مدنی و شیوه‌هاي جبران خسارت سخن گفته اند. اما باید خاطرنشان کرد که بطور جزئی به مساله مسئولیت مدنی ناشی ازسقط جنین پرداخته نشده است. در رابطه با کتب فقهی می توان به مواردی اشاره کرد ولی مهمترین آن ها، جواهرالکلام محمدحسن نجفی(ره)، است که از دیگر کتابهای موجود در این زمینه است. از مقالات مي‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: سقط جنین درحقوق اسلامی وفمینیسم، محمد نوذری-بررسی تطبیقی سقط جنین درایران وجهان، زهراقربانی ودکترشهلاباقری-بررسی جوازوادله سقط جنین، نوشین آهووران-بررسی سقط جنین براساس نظریه اثر دوگانه، محمدجواد واحدی ومژگان گلزاراصفهانی_جدال حیات، بررسی اجمالی تئوریهای سقط جنین، محمدراسخ.
6- اهداف تحقیق
بررسی ارکان اصلی مسئولیت مدنی سقط جنین در حقوق ایران .
بررسی وتبیین مسئولیت مدنی سقط جنین درفقه اسلامی وقانون مدنی ایران .
7- روش تحقیق
این تحقیق به شیوه کتابخانه‌اي جمع آوری مي‌شود که در آن سعی شده است از منابع معتبر علمی در رابطه موضوع تحقیق استفاده شود از طرف دیگر با توجه به کمبود منابع در این زمینه و همچنین به روز رسانی مطالب از اینترنت نیز بهره گرفته شده است.
فصل اول : كليات
اصولا در آغاز هر مقاله وتحقیقی به بیان معانی و مفاهیم موضوع تحقیق و همچنین بیان ریشه ها و معانی مختلف بیان شده از آن برای آماده کردن ذهن خواننده می پردازند. سقط و جنین هر دو کلماتی عربی هستند که به زبان فارسی راه یافته‌اند و معانی مختلفی برای آنها ذکر کرده‌اند.ونیز نظرات و دیدگاههای مختلف و درنهایت نظریه مورد قبول در کشورمان را بررسی کرذه و جایگاه وموضع آن را مشخص نماییم.
واژه جنین از نظر لغوی به معنای هر چیز پوشیده و مستور است و به بچه تا زمانی که در شکم مادر است جنین گفته مي‌شود. (عمید، 1363،ص 513)
واژه سقط جنین معادل واژه انگلیسی Abortion و واژه فرانسوی Avortement مي‌باشد و به افتادن جنین قبل از نمو کامل در رحم اطلاق مي‌شود. (عباسی، 1389،ص76)
در اصطلاح حقوقی نیز جنین به همین معنی به کار مي‌رود مبدا آن ابتدای حاملگی و نهایتش لحظه قبل از ولادت است و فرقی بین تشکیل جنین از راه مواقعه یا سایر روشها نیست. (عباسی، 1389،همان)
بنابراین سقط جنین عبارت است از ختم
