بند چهارم: معابد 38
بند پنجم: ساير معتقدات 39
گفتار سوم: دين مسيحيت 40
بند اول: خدا 40
بند دوم: انبيا و ساير شخصيت‌ها 41
بند سوم: کتب 41
بند چهارم: معابد 43
بند پنجم: ساير معتقدات 43
فصل دوم: جرم‌انگاري اهانت به مقدسات مذهبي 44
مبحث اول:جرم انگاري در اديان 46
گفتار اول: آئين زرتشت 46
گفتار دوم: آئين يهود 46
گفتار سوم: آئين مسيحيت 48
گفتار چهارم: آئين اسلام 49
مبحث دوم: جرم انگاري در قوانين 51
مبحث سوم: اسناد حقوق بشر 55
فصل سوم: اهانت به مقدسات و ارتداد 57
مبحث اول: ارتداد 59
مبحث دوم: رابطه اهانت به مقدسات با ارتداد 62
بخش دوم: بررسي حکم اهانت به مقدسات اديان و مباني آن در فقه اسلامي 65
فصل اول: حکم اهانت به مقدسات اديان و مباني آن در فقه اماميه 67
مبحث اول: مقدسات مشترک در اسلام و اديان ديگر 69
گفتار اول: انبيا 69
بند اول: مباني قرآني 70
بند دوم: مباني روايي 73
گفتار دوم: کتب مقدس در اديان 75
بند اول: مباني قرآني 80
بند دوم: مباني روايي 82
مبحث دوم: مقدسات مختص اديان ديگر 84
گفتار اول: شخصيت‌هاي مقدس اديان 84
بند اول: مباني قرآني 86
بند دوم: مباني روايي 90
گفتار دوم: معابد 95
بند اول: مباني قرآني 99
بند دوم: مباني روايي 101
فصل دوم: حکم اهانت به مقدسات اديان و مباني آن در فقه عامه 103
مبحث اول: مقدسات مشترک در اسلام و اديان ديگر 105
گفتار اول: انبيا 105
بند اول: مباني قرآني 106
بند دوم: مباني روايي 107
گفتار دوم: کتب مقدس در اديان 108
بند اول: مباني قرآني 108
بند دوم: مباني روايي 108
مبحث دوم: مقدسات مختص اديان ديگر 109
گفتار اول: شخصيت‌هاي مقدس اديان 109
بند اول: مباني قرآني 111
بند دوم: مباني روايي 112
گفتار دوم: معابد 113
بند اول: مباني قرآني 115
بند دوم: مباني روايي 116
فصل سوم: مباني عقلي عدم اهانت به مقدسات اديان در فقه اسلامي 118
مبحث اول: اهانت مانع گفتگوي مسالمت‌آميز 120
مبحث دوم: اهانت مانع تساهل و بردباري مذهبي 121
مبحث سوم: اخلال در نظم، امنيّت و وحدت ملي…………………………………………………..122
فصل چهارم: رابطه اهانت به مقدسات با آزادي بيان، آزادي عقيده و آزادي سياسي 125
مبحث اول: آزادي و اقسام آن 127
مبحث دوم: جلوه‌هاي آزادي در اسلام………………………………………………………………..130
گفتار اول: آزادي بيان: 130
بند اول: جنبه‌هاي گوناگون آزادي بيان 132
بند دوم: رابطه اهانت به مقدسات با آزادي بيان 133
گفتار دوم: آزادي عقيده 135
بند اول: جنبه‌هاي گوناگون آزادي عقيده: 135
بند دوم: رابطه اهانت به مقدسات با آزادي عقيده: 137
گفتار سوم: آزادي سياسي 140
بند اول: جنبه‌هاي گوناگون آزادي سياسي 141
بند دوم: رابطه آزادي سياسي با اهانت به مقدسات 142
نتيجه‌گيري 145
پيشنهادها: 148
فهرست منابع 149
چکيده انگليسي…………………………………………………………………………………………165
مقدمه
1. طرح مسأله
نگاهي گذرا به فهرستي از نابهنجاري‌هاي اخلاقي، اجتماعي، معضلات اداري، سياسي و اعتقادي (همانند ترويج باطل و مبارزه با باورهاي ديني و مکتبي) و بالأخره توهين به مقدسات مذهبي و صدها کج روي‌هاي رنج‌آور ديگر، نمايشي است از جدايي آدميان از ارزش‌هاي ديني و حرکت به سمت‌وسوي مادي‌گري.
در هر جامعه‌اي اشخاص و نهادهايي وجود دارند که احترام به آن‌ها واجب است و اهانت به آن‌ها چالش‌هاي جدي ايجاد مي‌کند چه‌بسا برخي از نزاع‌ها در سطح بين‌المللي ريشه در اين موارد داشته باشد.
احترام به مقدسات هر دين يکي از اصول مسلم تربيت و نشان رشد و شکوفايي فرهنگي و لازمه‌ي ايجاد روحيه‌اي بشر خواهي و تحکيم مباني اخلاقي و قوام پايه‌هاي صلح و دوستي است و عدم رعايت اين صفت نيک، موجب اختلافات، کدورت‌ها، دشمني‌ها و احياناً جنگ‌هاي کوچک و بزرگ، قتل‌عام‌ها و کشتارهاي دسته‌جمعي گرديده و هزينه‌هاي سنگيني را بر فرد و جامعه تحميل خواهد کرد. احترام به افراد بشر، اعم از مسلمان و غيرمسلمان، اصلي است که همواره آموزه‌هاي ديني و آموزگاران بزرگ بشر و پيشوايان دين بر آن تأکيد داشته‌اند و تکيه‌بر باورهاي مشترک اديان را طريق گردهمايي و همبستگي اجتماعات بشري قلمداد نموده‌اند. “بگو: اى اهل كتاب، بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است بايستيم كه: جز خدا را نپرستيم و چيزى را شريك او نگردانيم و بعضى از ما بعضى ديگر را به‌جاي خدا به خدايى نگيرد.” پس اگر [از اين پيشنهاد] اعراض كردند، بگوييد: “شاهد باشيد كه ما مسلمانيم [نه شما] ”1
منظور از احترام گذاردن، ارج نهادن به آن چيزي است که نزد ديگران عزيز و گرامي است و افراد بدان تعلق دارند، آن امور ممکن است حيثيت و موقعيت اجتماعي، باورها و اعتقادات ديني و مذهبي باشد که نزد انسان‌ها عزيزترين و پربهاترين چيز است؛ زيرا اعتقادات مذهبي باشخصيت افراد جامعه عجين است. هرگونه تعدي به اعتقادات و باورهاي ديني موجب جريحه‌دار شدن افکار و احساس عمومي مي‌گردد، به‌طوري‌که اغلب، براي حفاظت و مواظبت از اين آرمان‌هاي مقدس از بذل مال و جان دريغ نمي‌کنند. در مکتب اسلامي مسأله توهين به مقدسات و موضوعات پيرامون آن، مسأله‌اي نيست که مختص به مقدسات دين و مکتب خاص خود باشد بلکه توهين به مقدسات اديان آسماني ديگر را به دليل داشتن مبنا ازلحاظ اخلاقي مذموم و ناپسند و ازلحاظ شرعي جايز نمي‌دانند.
در عصر کنوني که پيروان اديان و فرق، در راستاي اهداف خود دست به تبليغ گسترده‌اي زده و با تمام امکانات دنبال اهداف باطل خود مي‌باشند، بر پيروان راستين و حقيقي دين اسلام و مذهب حق جعفري است که در اين شلوغ بازار جهاني، اسلام ناب محمدي6 را بر مردم جهان عرضه نمايند و اين تکليف شرعي مقابله با موج تبليغاتي دشمنان اسلام که با تمام ابزارها و وسايل خويش به اهانت به مقدسات روي آورده‌اند هوشياري در مقابل اهانت به مقدسات را آشکار مي‌نمايد.
يکي از اصول گفتگوي اديان، آگاهي پيروان هر دين از حکم اهانت به مقدسات اديان ديگر است اين آگاهي مي‌تواند پيروان اديان را از اهانت به مقدسات يکديگر بازدارد و بستر را براي گفتگوي اديان و تقريب پيروان اديان و درنهايت آشکار کردن کمال اسلام فراهم نمايد؛ اين پژوهش درصدد است نظريه دين اسلام را درباره توهين به مقدسات اديان (زرتشت، يهوديت و مسيحيت) بر اساس دلايل شناخته‌شده و معيارهاي پذيرفته‌شد? ديني (کلام الهي، سيره نبوي 6و روايات و منابع فقهي) استنباط کند که علاوه بر حلّ برخي مسائل نظري اين حوزه، در عالم خارج به‌خصوص درصحن? سياست خارجي، داراي کاربرد و تأثير عملي خواهد بود و به پويايي و کارآمدي روابط ما در عرص? حقوق بين‌الملل و برقراري روابط و ديپلماسي موفق با دول و ملل غيرمسلمان کمک خواهد کرد.
با بررسي صورت گرفته خلاقيت و نگرش دادگرانه‌ي نهفته اسلام در آن‌ها به‌خوبي نمايان خواهد شد. باشد که مورد رضاي حضرت حق قرار گيرد.
2. انگيزه انتخاب
در جهان معاصر، ضرورت‌هاي اجتماعي، سياسي، اقتصادي، فرهنگي و نيز گسترش رو به رشد روابط در عرصه‌هاي داخلي و خارجي، پيروان اديان الهي را بر آن داشته تا هرچه بيشتر در جهت توسعه روابط و بهبود آن بکوشند. آيين اسلام نيز با تشويق به ايجاد محيطي توأم با صلح و امنيت همراه با همزيستي مسالمت‌آميز بين افراد جامعه – با آراء گوناگون- احکام و ضوابط خاصي را در قالب دستورات شرعي براي پيروان خود صادر نموده، همه مسلمانان را به حسن معاشرت و رفتار انسان دوستانه فراخوانده است. اسلام ضمن دعوت پيروان خود به حضور در عرصه‌هاي مختلف جهاني، راه‌کارها و اصولي را براي اين حضور پيشنهاد نموده و با تأييد کتاب‌هاي آسماني و پيامبران پيشين، همه اديان و پيروان آن‌ها را به تفاهم و تلاش براي نيل به وحدت فرامي‌خواند. از ديدگاه قرآن، ايجاد رابطه با اديان ديگر و پيروانشان و توفيق براي حصول به زندگي مسالمت‌آميز و صلح و آرامش بر پايه آموزه‌هاي انسان‌ساز و معيارهاي عزت‌آفرين آن، به‌راحتي ممکن است. ازاين‌رو، براي تحقق چنين روابطي، در شرايطي که تحصيل‌کردگان و روشنفکران شرق و غرب نيازمند آگاهي از دلايل شگرف مندرج در اين پژوهش هستند، آشنايي با معيارها و آگاهي از اصولي که اسلام براي پي‌ريزي روابط نيکو و حُسن هم‌جواري پيشنهاد کرده ضروري است.
دلايلي که در اين پژوهش مطرح‌شده دال بر دادگري شريعت اسلام است و نشان مي‌دهد که اين شريعت، رحمتي است از جانب خداوند که پيامبرش محمد 6را با آن فرستاده است؛ زيرا فرموده است: “و تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستاديم”2
اکنون ديگران به خواندن و نشر اين پژوهش فراخوانده مي‌شوند تا مردم از روش دادگرانه‌ي اسلام در برخورد با غيرمسلمانان آگاه شوند؛ و الله ولي التوفيق.
3. ضرورت تحقيق
آنچه امروزه جهان بشري به شدّت به آن نيازمند است، تعامل و گفتگوي اديان در جهت کم کردن فاصله‌هاي موجود بين اديان، تأليف قلوب پيروان آن‌ها و يکسو نمودن حرکت انسان‌ها به‌سوي سعادت است. بر همين اساس قرآن کريم خطاب به پيامبر 6مي‌فرمايد: “و ما تو را جز [به سِمَتِ] بشارتگر و هشداردهنده براى تمام مردم، نفرستاديم ليكن بيشتر مردم نمىدانند”3 چراکه يکي از ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد شريعت مقدس اسلام، جهاني بودن و تعلّق آن به همه انسان‌ها از هر نژاد و مکان و آييني است و اهانت به مقدسات هر يک از اديان الهي، از جانب پيروان آن‌ها گفتگوي اديان را به بن‌بست مي‌کشاند، ولي احترام و تکريم آنان زمينه را براي برقراري ارتباط، تقريب اديان و تفاهم درراه شناخت حق فراهم مي‌آورد و آثار مثبت و سازنده‌اي دارد. آگاهي از احکام اديان الهي در مسأله توهين به مقدسات، از رويارويي و تقابل پيروان اديان مي‌کاهد و آنان را از توهين به مقدسات يکديگر بازمي‌دارد.
اسلام آيين رحمت براي همه مردم است خداوند مي‌فرمايد: “اين [كتاب] براى مردم، بينش بخش و براى قومى كه يقين دارند، رهنمود و رحمتى است.”4 در اين آيين براي تمام مردم جهان، اعم از مسلمان و غيرمسلمان، خيروبرکت نهفته است. هر کس که داراي چشمي بينا باشد، اين مطلب را درک مي‌کند و جز آن‌کس که از ماهيت آن ناآگاه باشد يا آنکه خود اهل غرور و تکبر باشد، کسي ديگر منکر جايگاه و ارزش آن نخواهد شد. خداوند مي‌فرمايد: “اين معبودهايى كه غير از خدا مىپرستيد، چيزى جز اسم‌هايي (بي مسمّا) كه شما و پدرانتان آن‌ها را خدا ناميدهايد، نيست خداوند هيچ دليلى بر آن نازل نكرده حكم تنها از آن خداست فرمان داده كه غير از او را نپرستيد! اين است آيين پابرجا ولى بيشتر مردم نمىدانند!”5
احترامي که اسلام براي مقدسات اديان ديگر دارد از حقوقي که اسلام برايشان محفوظ داشته و تسامح و گذشت باورناپذير مسلمانان با آنان اثبات شدني است، اما امروزه ما صداهايي را مي‌شنويم که از هر سو بلند مي‌شوند و اسلام و مسلمانان را متهم به زير پا نهادن حقوق به‌ويژه حقوق غيرمسلمانان مي‌کنند، بي‌آنکه در اين زمينه دليل و مدرکي ارائه کنند بدين سبب ضروري است که با تعمق بيشتري از اسلام سخن گفته شود.
چه نيکوست که ما امروزه در جست‌وجوي حق باشيم و در برابر خواسته‌ي آن تسليم شويم و چه بايسته است که ما در روزگار دانش و خرد از هوي و هوس و تکبر به‌کلي دست بشوييم و باز چه نيازمنديم در اين روزگار که همه ملت‌ها باهم نزديک و متداخل شوند، هر يک حقوق و وظايف خود را بشناسند تا همان‌گونه که خداوند خودخواسته است، زمين آباد شود. از خداوند مسئلت دارم که اين پژوهش را سودمند گرداند.
4. پيشينه‌ي تحقيق
مسأله حفظ حرمت مقدسات و عدم اهانت به آن‌ها از مسائل مهم و قابل‌توجه دين مبين اسلام بوده و ائمه اطهار:در کلمات خويش به آن توجه داشته‌اند به همين دليل در جوامع حديثي اسلام ابوابي مجزا مربوط به حفظ حرمت مؤمن و عدم اهانت به آن، يا حفظ حرمت قرآن وجود دارد.
نظر به اهميت اين موضوع فقهاي بزرگ اسلامي نيز از همان
