بارنامه به عنوان یک سند تجاری در حقوق ایران و اسناد بین الملل دارای اوصاف حقوقی وصف تجاري، وصف تجریدی ، قابلیت انتقال فهرست مطالب…………………………………………..قانون مدنی
ج………………………………………………………………………………………………………………………………………………….جلد
ص…………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه
Cost Insurance Freight(CIF)……………………………………………………………………………………………………. سیف
ّFree On Board(FOB)…………………………………………………………………………………………………………………فوب
New York Produce Exchange Time Charter(NYPE)………………………………………………………………. نایپ
Letter of Creadit(LC)……………………………………………………………………………………………………………… ال.سی
چکیده
بارنامه دریایی به عنوان یکی از مهمترین اسناد در قرارداد حمل ونقل دريايي مي باشد. بارنامه دريايي سندي است كه مشخصات كامل بار در آن قيد وتوسط فرمانده كشتي يا فردي كه از طرف او براي اين منظور تعيين شده امضاء مي گردد به موجب آن حمل كننده متعهد مي شود محموله كشتي را به متصدي حمل و به گيرنده كالا تحويل نمايد. بارنامه دريايي داراي اوصاف و آثار متعددي در حقوق ايران واسناد بين المللي است از جمله داراي سنديت بوده و از قابليت نقل و انتقال برخوردار مي باشد. بارنامه دريايي به عنوان رسيدكالاو دليل قرارداد حمل محسوب مي گردد. بارنامه دريايي شرط پذير بوده وطرفين شروط خود را از جمله در خصوص قانون حاكم بر روابط قرارداد، حق ممتاز وحق حبس در آن مشخص مي نمايند.بارنامه دريايي داراي ويژگي دوگانه مدني وتجاري بوده و وصف غالب اين سند وصف تجاري مي باشد وقابليت انتقال به ثالث را دارد و مشمول وصف تجريدي مي گردد. بارنامه دريايي داراي آثار اثباتي است وبعنوان دليل قطعي مفاد قرارداد حمل محسوب مي گردد. اثر و حجيت بارنامه دريايي در حقوق ايران و اسناد بين المللي فقط به طرفين قرارداد نيست بلكه در مقابل اشخاص ثالث مانند گيرنده كالا و يا بيمه كننده كالا استناد پذير است .زيان ديده با ورود ضرر ، نقض تعهد و رابط سببيت از طريق بارنامه دريايي، ورود ضرر را اثبات و ميزان خسارت را مشخص مي نمايد.
کلیدواژه: بارنامه دریایی، حقوق دریایی، قرارداد،کنوانسیون، اسناد بین المللی، وصف تجاري.
مقدمه
بارنامه دریایی یکی از مهمترین اسناد حقوق دریایی بوده و در مسیر نیازمندیهای بشری ایجاد و به تدریج نظام حقوقی خاصی برآن حاکم شده است. مزایای گسترش روابط اقتصادی ومبادلات تجاری باعث افزایش روز افزون اهمیت بارنامه دریایی گردیده است به طوریکه در عرف تجارت بین المللی درمقابل اسناد تنظیمی توسط مقامات دولتی (اسنادرسمی) دارای ارزش یکسان می باشد. بارنامه دریایی از نظر ادله اثبات دعوی دارای خصوصیات مخصوص به خود بوده و به واسطه وصف تجاری آن از ارجحیت روشنی نسبت به اسناد مدنی برخورداراست .
بارنامه دریایی گواهی مالکیت محسوب و بانکها آن را به عنوان وثیقه جهت پرداخت وام مورد پذیرش قرار می دهند .انتقال کالای موضوع بارنامه دریایی بوسیله ظهرنویسی از قرن هیجدهم میلادی آغاز واستفاده از بارنامه دریایی قابل انتقال متداول شد.امکان استفاده بارنامه دریایی به وسیله ظهر نویسی باعث شد این سند به عنوان سندی معتبر وجزء اسناد تجاری محسوب گردد. به لحاظ افزایش چشمگیر مسئولیت مالکان کشتی آنها متمایل به بیمه نمودن مسئولیت خود نزد شرکتهای بیمه شده وبدین ترتیب بیمه گران با تثبیت موقعیت بارنامه دریایی آن را شاخص برای بیمه نمودن کالای مستقر در کشتی قرار دادند.
بارنامه دریایی داراي اثر اثباتي است بنابراين چنانچه ميان فرستنده كالا وخريدار به دليل تحويل ندادن كالا اختلافي بروز كند فرستنده كالا مي تواند به استناد بارنامه دريايي ثابت كند كه تعهد خود را انجام داده است. اثبات هريك از اين وقايع با مراجعه به بارنامه دريايي واستناد به آن امكانپذير است . اثر بارنامه دريايي فقط منحصر به طرفين قرارداد نيست بلكه مي توان آن را به اشخاص ثالث نظير گيرنده كالا يا بيمه كننده كالا وغيره سرايت دارد.اثر بارنامه دريايي در تعيين خسارت واثبات ضرر ديگر ملزم به اثبات نقض تعهد و رابط سببيت بين نقض تعهد و ضرر نيست چرا كه به صرف اثبات ضرر وجود اين دو ركن مفروض بوده واماره مسئوليت به ضرر متصدي حمل ايجاد مي گردد.
بیان مسئله
تجارت بین‌الملل به لحاظ ماهیتی که دارد متضمن حمل و نقل کالا از کشوری به کشوری دیگر است. حمل و نقل از طریق دریا، هوا، راه آهن، جاده و یا ترکیبی از این‌ها میسر است، انتخاب روش در مورد حمل کالا به میزان زیادی به مشخصات فیزیکی کالا ارتباط دارد، به طور معمول کالاهای با ارزش زیاد و کم حجم با هواپیما حمل می‌شوند، مواد غذایی فساد پذیر، طلا، سنگ‌های قیمتی، مواد دارویی، ماشین‌آلات گران قیمت و کالاهای سبک وزن نیز با هواپیما جابجا می‌شوند، کالاهایی با ارزش کم و حجم زیاد لزوماً با کشتی و حمل و نقل های زمینی سنگین حمل می‌شوند، کالاهایی با ارزش زیاد مثل نفت و یا سوخت‌های هسته‌ای که دارای حجم زیادی هستند و حمل آنها از طریق هوا سخت و خطرناک است معمولاً از طریق زمینی یا دریایی حمل می‌شوند.
آنچه که در مسیر طولانی حمل و نقل کالای تجاری باید به سهولت و تسریع در کار، همراه با امنیت برای طرف‌های ذی‌نفع در امر حمل و نقل کمک نماید، اسناد معتبری است که بتواند روند عادی معامله را تسریع ببخشد.
توجه به امنیت و سرعت به عنوان دو اصل اساسی در مبادلات بین‌المللی کالا موجب شده است تا اسناد تنظیم‌کننده رابطه اطراف جریان حمل مورد توجه وافر قرار گیرد. این اسناد همزمان با پیشرفت فناوری در صنعت باربری متحول گردیده و با نیازهای تجارت جهانی سازگاری یافته‌اند. از جمله این اسناد، بارنامه دریایی است که با همکاری و هماهنگی بانکها، مؤسسات حمل و نقل و تفکیک وظایف بین خریدار و فروشنده، در طول حیات چند صد ساله خود موجب امنیت و سرعت یافتن خرید و فروش کالا و از طرفی منشأ آثار حقوقی فراوانی گردیده است و امروزه به عنوان بهترین سند در تجارت بین‌الملل مورد توجه دست‌اندرکاران صحنه بازرگانی خارجی قرار گرفته است. با توجه به این که در آغاز تجارت بین‌المللی غالب کالاها از طریق دریا حمل می شد و نیز با توجه به حجم مبادلات کالا از طریق دریا ، اولین نمونه بارنامه به عنوان بارنامه های دریایی در قرن چهاردهم میلادی به وجود آمد و قوانین و مقررات مربوط به حمل و نقل و بارنامه نیز از حمل و نقل دریایی و بارنامه دریایی نشأت گرفت .در قرن هیجدهم میلادی، بارنامه‌های دریایی به طور معمول در سفر های اقیانوسی و طولانی مدت مورد استفاده قرار می گرفتند و با توجه به اینکه صاحبان کالا به دنبال سندی بودند که نماینده کالا باشد تا از طریق آن بتوان کالای در حال حمل را مورد مطالعه قرارداد، بارنامه قابلیت واگذاری از طریق ظهر نویسی و تسلیم را کسب نمود. بعدها با تقویت اندیشه آزادی قراردادها در قرن نوزدهم متصدی بار بری توانست ازموقعیت برتر خود بهره‌مند شده و اراده خود را به طرف دیگر قرار داد تحمیل نماید و حوزه مسئولیت خود را محدود سازد چنانکه این متصدیان توانستند خود را از مسئولیت اتلاف یا خسارت وارده به کالا ناشی از غفلت و بی‌احتیاطی در مراقبت از آن نیز معاف سازند.
به تدریج در پرتو توسعه حقوق، قواعد ناظر به معاملات بین‌المللی توسعه یافته و عرصه تجارت بین‌المللی کالا با تدوین قواعد حقوقی ناظر به تجارت بین‌الملل مسیر رشد خود را طی کرده است.
حقوق دریایی در بین دولت هایی که حمل و نقل دریایی در بین آن ها اهمیت بیشتری داشت و امکانات آن ها در این زمینه بیشتر از سایر دولت ها بود، از جایگاه پر اهمیتی برخوردار گردید به طوری که در نظام حقوق عرفی یعنی بریتانیا و ایالات متحده حقوق ناظر به حمل و نقل بین‌المللی کالا با تأکید بر رویه‌های قضایی عرصه را برای ایجاد امنیت و سرعت در تعاملات تجاری فراهم کرده این توسعه از مجاری حل و فصل اختلافات تجاری عبور کرده به نحوی که رویه‌های حاصل از این حل و فصل در دسترس علمای حقوق قرار گرفته و قوانین بسیاری تحت تأثیر این رویه‌ها مسیر تدوین و توسعه خود را طی کرده است.
بارنامه دریایی به عنوان سندی بی‌بدیل در معاملات بین‌المللی از جایگاه ارزنده‌ای برخوردار است. ماهیت حقوقی آن موجد اوصاف آثار حقوقی قابل توجهی است که موضوع تحقیق را به خود اختصاص خواهدداد.
بارنامه دریایی دارای آثار حقوقی است، که این آثار ناشی از اوصافی نظیر سند مالکیت کالا، رسید کالا و همچنین دلیل وجود قراردادحمل وقرارداد اجاره کشتی می باشد.این سند نشان دهنده توافق بین اشخاص به تحویل کالا در مقصد است.بدین ترتیب ایجاد امنیت و سرعت در روابط بین تجار با وجود بارنامه دریایی فزونی می یابد.
جایگاه بارنامه دریایی در معاملات بین‌المللی به حدی است که امروزه بدون آن روابط تجاری مختل می‌گردد، ارائه بارنامه دریایی به فرمانده کشتی شرط تحویل کالا بوده و این سند از جمله اسنادی است که در روند اثبات دعوی دلیلی محکم به شمار می‌رود مندرجات این سند و اوصاف کالا ی حمل شده در بارنامه موضوع طرح دعاوی بسیاری در محاکم است. تطبیق مندرجات بارنامه با اوصاف کالا هنگام تحویل منشأ اختلافات بسیاری میان اشخاص در روابط تجاری بین‌المللی است.
از این منظر بررسی اوصاف بارنامه دریایی در قالب تحلیل مندرجات وشروط آن وآثار متبط برآن به عنوان دلايل مثبته به محكمه می‌تواند موجب مسئولیت و یا عدم مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی را فراهم نمايد.
سوالات تحقیق
1- اوصاف بارنامه دریایی در حقوق ایران و اسناد بین المللی چیست؟
2- آثار بارنامه دریایی در حقوق ایران و اسناد بین المللی چیست؟
فرضیه های تحقیق
1- بارنامه به عنوان یک سند تجاری در حقوق ایران و اسناد بین الملل دارای اوصاف حقوقی وصف تجاري، وصف تجریدی ، قابلیت انتقال و… است.
2- بارنامه دریایی نسبت به طرفین واشخاص ثالث دارای آثار حقوقی متعددی است.
اهمیت و ضرورت تحقیق
از آنجایی که ماهیت بارنامه در حقوق ایران از جمله مسائلی است که در هاله ای از ابهام قرار دارد به همین دلیل کشف ماهیت مبهم بارنامه از جمله ضروریات انجام این تحقیق است. از طرف دیگر باید گفت بارنامه دریایی رویه حقوق دریایی از جمله موارد پر کاربرد می باشد به همین دلیل ، شناخت آن از جمله ضروریات انجام این تحقیق می باشد.
پیشینه تحقیق
دررابطه با موضوع تحقیق ، تا کنون تحقیقات بسیار محدودی درخصوص تشریح وتوصیف ابعاد وجنبه های بارنامه دریایی در حقوق ایران انجام گرفته و در هیچ یک از کتب دانشگاهی اوصاف ، آثار و نظام حقوقی حاکم بر بارنامه دریایی بصورت انحصاری وتشریحی مورد بررسی قرارنگرفته است.
روش تحقیق
این تحقیق به شیوه توصیفی تحلیلی نوشته شده است و روش جمع آوری مطالب کتابخانه ای بوده بدین صورت که با مراجعه به کتابخانه‌های معتبر علمی سعی در پیشبرد تحقیق کردیم و در جهت بروز رسانی مطالب و استفاده از منابع بین‌المللی از اینترنت نیز بهره گرفتیم.
ساماندهی تحقیق
پس از مطالعه و بررسی موضوع، پایان نامه حاضر در سه فصل تدوین گردیده است در فصل اول به بیان کیات موضوع ، تاریخچه بارنامه دریایی از بدو تاسیس تا تصویب کنوانسیون هامبورگ بررسی شده و منابع حقوقی مرتبط با بارنامه دریایی در حقوق ایران ومقایسه
