كلي يك رابطه مثبت و ضعيف بين معيارهاي اندازه حسابرس(حسن شهرت حسابرس) و دوره تصدي حسابرس و مديريت سود وجود دارد، ولي اين رابطه از لحاظ آماري معني‌دار نمي‌باشد. به دليل وجود مشكل هم‌خطي در مدل كلي، رابطه بين متغيرها به صورت جداگانه بررسي شده است. نتايج نشان داد كه بين مديريت سود و اندازه حسابرس، يك رابطه مثبت ولي غير معني‌دار و بين مديريت سود و دوره تصدي حسابرس رابطه مثبت و معني‌دار وجود دارد.
موسوی و داروغه حضرتی (1390) ، به بررسی نقش جریان نقد آزاد شرکتها بر حق الزحمه حسابرسی پرداختند. هدف از پژوهش، تعیین این موضوع بود که آیا بین جریان نقد آزاد و حق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجود دارد. نتایج بررسی آنها که با روش آماری رگرسیون چندمتغیره و ضریب همبستگی پیرسون انجام گرفت در بین تعداد 300 سال – شرکت طی دوره زمانی 1382 الی 1387 نشان داد که شرکت های با جریان نقد آزاد بالا دارای حق الزحمه حسابرسی بیشتری هستند. همچنین در این شرکتها، میزان بدهی و سود تقسیمی با حق الزحمه حسابرسی از لحاظ آماری ارتباط معنی داری پیدا می کند.
خدادادی و حاجی زاده (1390) ، نیز در تحقیقی با عنوان “نظریه نمایندگی و حق الزحمه حسابرسی مستقل: آزمون فرضیه جریان های نقد آزاد” به بررسی تاثیر هزینه های نمایندگی ناشی از فرضیه جریان های نقد آزاد بر حق الزحمه حسابرسی پرداختند. تحقیق برای دوره زمانی 1385 تا 1388 و به صورت الگوی رگرسیون داده های تلفیقی انجام گرفت و نتایج کلی آن موید وجود ارتباط مثبت و معنی دار بین هزینه های نمایندگی ناشی از جریان های نقد آزاد شرکت و حق الزحمه حسابرسی بود. همچنین شواهد نشان داد در شرکتهای دارای جریان های نقدی آزاد زیاد، بین سطح بدهی و حق الزحمه حسابرسی ارتباط مثبت و معنی دار و بین نسبت فرصت های رشد آتی و حق الزحمه حسابرسی، ارتباط منفی و معنی دار وجود دارد.
حساس یگانه و غلام زاده (1391) در تحقیقی با عنوان ارزیابی جامع کیفیت حسابرسی در ایران به طرح توصیفی از کیفیت حسابرسی پس از برملا شدن تقلب بانکی اخیر پرداختند. ایشان در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که ادعاي شکست حسابرسی به طور عام و کیفیت حسابرسی به طور خاص چیزي نیست که با یک تحلیل ساده بتوان مطرح کرد. در پیش گرفتن رویکرد صفر و یک در زمینه اثربخشی و کیفیت حسابرسی اشتباهی بزرگ است که برخی محققین، مقررات گذاران و شاغلین در حرفه حسابرسی سالها دچار آن هستند. در این مقاله ایشان به تبیین این اشتباه و پیشنهاد راهکار جهت رهایی از آن میپردازد و چارچوبی را براي انجام یک تحقیق جامع دانشگاهی معرفی می کند. درك جامع محرك هاي کیفیت حسابرسی مستلزم انجام تحقیق در کلیه سطوح چارچوب ارائه شده در این مقاله است. در این مقاله، نمونه هایی از تحقیقات حسابرسی انجام شده براي هر کدام از ابعاد چارچوب ارائه می شود و مشاهده می گردد که در بعضی از حوزه ها حتی در سطح بین المللی تحقیقات اندکی انجام شده است.
احمدپور و صابر (1391) در تحقیقی با عنوان «بررسی و تبیین تاثیر اندازه دستگاه حسابرسی بر کیفیت حسابرسی» پرداختند. ایشان نشان داداند که گسترش روز افزون جوامع و پیچیدگی مسائل خاص آنها، افزایش نیاز به اطلاعات اقتصادي مربوط و در نتیجه افزایش تقاضا براي وجود سیستم ها و فرآیندهایی که فراهم کننده چنین اطلاعاتی هستند را ایجاد کرده است. همین عوامل موجب افزایش و گسترش نیاز به حسابرسی به عنوان قسمتی از کل فرآیند انتقال اطلاعات شده است. هدف اصلی این تحقیق، بررسی تاثیر اندازه دستگاه حسابرسی بر کیفیت حسابرسی بود. بنابراین در این تحقیق، درصد تحریفات کشف شده به عنوان مبناي کیفیت حسابرسی انتخاب شد. در خصوص اندازه دستگاه حسابرسی هم دستگاه هاي حسابرسی در دو دسته بزرگ و غیر بزرگ طبقه بندي شده اند. در این تحقیق، سازمان حسابرسی به علت پرسنل بیشتر و قدمت زیاد به عنوان حسابرس بزرگ تعیین شد و مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی به عنوان حسابرس غیر بزرگ انتخاب شده اند. فرضیه اصلی در این تحقیق آن است که بین اندازه دستگاه حسابرسی و کیفیت حسابرسی رابطه معنی داري وجود دارد. براي آزمون این فرضیه از روش تحقیق دو وجهی استفاده می شود. با استفاده از این روش، تحریفات کشف شده و گزارش شده در گزارش حسابرسی با گردش سود (زیان) انباشته سال آتی (براي سالهاي 1383 الی 1388) به تفکیک سه نوع تحریف مقایسه شد. نتایج نهایی تحقیق نشـان می دهد که تفاوت معنی داري بین کیفیت حسابرسی در سازمان حسابرسی و مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی وجود ندارد.
2-9- خلاصه فصل
در این فصل ادبیات و پیشینه تحقیق مطرح گردید.ابتدا به بیان تاریخچه حسابرسی قبل و بعد از تشکل حرفه ای پرداخته شد ، سپس حسابرسی در ایران و کیفیت حسابرسی مورد بررسی قرار گرفت.
در ادامه این فصل مبانی نظری تحقیق(حاکمیت شرکتی) تشریح گردیده و ویژگی های حاکمیت شرکتی مورد بحث قرار گرفت و سرانجام پیشینه تحقیقات انجام گرفته در داخل و خارج از کشور بیان شد.
فصل سوم
روش تحقیق
3-1- مقدمه
تحقیق، عبارت است از یک عمل منظم که در نتیجه آن پاسخهایی برای سوالهای مورد نظر و مطرح شده در پیرامون موضوع تحقیق به دست می آید (نادری، 1375، 34). پایه هر عملی، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که درآن علم به کار می رود. و می توان عنوان کرد اعتبار هر تحقیق در گرو روش تحقیق آن می باشد.
روش تحقیق به مجموعه ای از قواعد، ابزار و راههای معتبر ( قابل اطمینان) و نظام یافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است (عزتی، 1376، 20). هدف از انجام هدف تحقیق و پژوهش علمی کشف یک واقعیت است و واقعیت بر مبنای کاوش و کشف روابط منطقی مربوط به ویژگی های اجرای موضوع قرار دارد. منظور از یک پژوهش علمی، متابعت از رویه های منظم و منطقی است که در جریان استفاده از روش ها وابزارهای علمی و مرتبط ساختن عوامل موضوع پژوهش باید رعایت گردد ( اسماعیلی ، 1385، 97). «تحقيق» عبارت است از يك عمل منظم كه در نتيجه آن پاسخهايي براي سوالهاي مورد نظر و مطرح شده پيرامون موضوع تحقيق بدست مي آيد(نادري و سيف نراقي، 1384، 34). «روش تحقيق» مجموعه‌اي از قواعد، ابزار و راههاي معتبر(قابل اطمينان) و نظام يافته براي بررسي واقعيتها، كشف مجهولات و دستيابي به راه حل مشكلات است(عزتي، 1376، 20).
در اين فصل در ارتباط با فرضيه‌هاي تحقيق، جامعه و نمونه آماري، قلمرو زماني و مکاني تحقيق، روش تحقيق، روشهاي جمع آوري داده‌ها، متغيرهاي تحقيق و نحوه محاسبه آنها و معرفي مدل‌هاي تحقيق و روشهاي آزمون فرضيه‌ها بحث خواهد شد.
3-2- روش تحقیق
از لحاظ هدف تحقيقات به دونوع کاربردي و بنيادي و از لحاظ ماهيت و روش به تحقيقات تاريخي، تـوصيفي، همبستـگي يا همخـواني، علي (پس از وقوع) و تجربي يا آزمايشي تقسيم مي‌شوند (تقي‌زاده و تاري، 1386، 54). با توجه به اینکه پژوهش پیش رو در پی بررسی تاثیر نظام راهبری و حاکمیتی شرکت ها بر حق الزحمه های حسابرسی است، بنابراين به دليل اينکه نتايج آن به حل يک مشکل يا موضوع خاص ميپردازد از لحاظ هدف کاربردي و از آنجایی که در پی یافتن رابطه بین دو متغیر میباشد، از لحاظ ماهیت و روش تحقيق ازنوع همبستگي است.
3-2-1- قلمرو تحقیق
در این تحقیق بر آنیم تا با استفاده از مطالعه نظری و به چالش کشیدن داده های بدست آمده از بازار سرمایه ایران بتوانیم به مطالعه تاثیر ساختار حاکمیت شرکتی بر هزینه های حسابرسی بپردازیم. بنابراین محقق در پی پاسخ منطقی و بر اساس آمار و داده های شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار این سوال است که؛ ساختار حاکمیت شرکتی بر هزینه های حسابرسی چه تاثیری دارد؟
3-2-1-1- قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی تحقیق شامل یک دوره زمانی پنج ساله براساس صورتهای مالی سالهای 1387 الی 1391 شرکتهای برگزیده میباشد.
3-2-1-2- قلمرو مکانی تحقیق
قلمرو مکانی تحقیق بورس اوراق بهادار تهران میباشد.
3-3- فرضیه های تحقیق
بيان مسئله تنها به صورت کلي پژوهش را هدايت مي‌کند و تمام اطلاعات ويژه پژوهشي را دربرندارد، از طرفي ديگر در صورتي‌که کليه اطلاعات پژوهشي را در مسأله مطرح کنيم مسأله به گونه‌اي بزرگ مي‌شود که تدبير و هدايت آن امکان پذير نيست، بنابراين مسأله هرگز به صورت عملي حل نخواهد شد مگر اينکه به فرضيه يا فرضيه‌هايي تبديل شود. رابطه فرضيه با تحقيق مثل رابطه راه با مسافرت است (خاکي، 1384،114).
فرضيه112 حدس بخردانه‌ای درباره رابطه دو یا چند متغیر است که به صورت جمله‌ی خبری بیان شده و نشانگرنتایج مورد انتظار میباشد(تقي‌زاده و تاري، 1386). در پژوهش حاضر بر اساس ادبيات و مباني نظري مطرح شده درباره مطالعه تاثیر ساختار حاکمیت شرکتی بر هزینه های حسابرسی مورد کنکاش قرار می دهیم. برای این امر فرضيه زیر طراحي شده و در مراحل کار اين فرضيه‌ها را مورد آزمون قرار خواهيم داد.
فرضیه اصلی تحقیق:
مکانیزمهای حاکمیت شرکتی بر هزینه حسابرسی تاثیر دارند.
فرضیه فرعی تحقیق:
درصد مالكيت نهادي بر حق الزحمه حسابرسی تاثیر دارد.
درصد مشارکت مدیریت در مالکیت بر حق الزحمه حسابرسی تاثیر دارد.
استقلال هيأت مديره بر حق الزحمه حسابرسی تاثیر دارد.
وجود حسابرس داخلي بر حق الزحمه حسابرسی تاثیر دارد.
3-3-1- تبديل فرضيه‌هاي پژوهشي به آماري
هدف از تبديل فرضيه پژوهشي به فرضيه آماري، توانمند کردن محقق در آزمون فرضيه است. به طور کلي هدف از آزمون فرض‌هاي آماري، تعيين اين موضوع است که با توجه به اطلاعات به دست آمده از نمونه، حدسي که درباره خصوصيتي از جامعه زده‌ايم، قوياً قابل تاييد است يا خير؟ فرضيه‌هاي آماري، جمله‌ها يا عبارتهايي هستند که با استفاده از نمادهاي آماري و به صورت پارامتر نوشته مي‌شوند و نقش آنها هدايت پژوهشگر در انتخاب آزمون آماري است(خاکي،141،1384).
فرضيه‌هاي آماري به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
1- فرض صفر113 H_0: اين فرض به صورتي است که به نداشتن تفاوت، رابطه يا اثر اشاره مي‌کند اين نوع فرضها را گاهاً فرض پوچ يا آماري نيز مي‌نامند(نادري و سيف نراقي،21،1384).
2- فرض خلاف114 H_1: اين فرض به صورتي است که به احتمال وجود تفاوت، رابطه يا اثر اشاره مي‌کند، اين نوع فرضها را گاهاً فرض تحقيق يا جانشين نيز مي‌نامند(همان منبع، 21).
3-4- جامعه‌ی آماری، روش نمونه گیری و گردآوری داده ها
3-4-1- جامعه آماری
جامعه، بزرگ‌ترین مجموعه از موجودات است که در یک زمان معین مطلوب ما قرار می‌گیرند و حداقل دارای یک صفت مشخصه باشند. صفت مشخصه، صفتی است که بین همهی عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده‌ی جامعه‌ی آماری از سایر جوامع باشد.
شرط لازم برای هر تحقیقی وجود اطلاعات در دسترس میباشد که در وضعیت کنونی ایران تنها اطلاعات مربوط به شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موجود میباشد.
بنابراین جامعه آماري اين تحقیق، شرکت‌هاي تولیدی پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1387-1391 است که شرایط زیر را دارند:
سال مالی منطبق با سال شمسی باشد (پایان سال مالی 29اسفند باشد).
جزو شرکتهای سرمایهگذاری نباشند.
در طی سالهای 1387 تا آخر سال 1391 صورتهای مالی سالانه حسابرسی شده خود را ارائه کرده باشند.
در طی سالهای 1387 تا آخر سال 1391 بطور متوالی سهام شرکت بیش از چهار ماه وقفه معامله ای نداشته باشد.
گزارش هزینه حسابرس آورده شود.
به این ترتیب تعداد شرکت هایی که ویژگی های فوق الذکر را داشتند به 96 شرکت و 480 مشاهده شرکت-سال رسید.
جدول 3-1: انتخاب نمونه بر اساس محدودیت های تحقیق
شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا پایان سال 91
478
سال مالی منطبق با سال شمسی باشد (پایان سال مالی 29اسفند باشد).
76
جزو شرکتهای سرمایهگذاری نباشند.
44
در طی سالهای 1387 تا 1391 صورتهای مالی
