و زماني که صورتهاي مالي حسابرسي شده دوره‌هاي گذشته به دليل اشتباهات حسابداري قابل توجه تجديد ارائه شود اعتماد جامعه نسبت به حسابرسان کاهش مي‌يابد (ماند و سون، 2013). در همين راستا لي يو6 (2007) نشان داد که سهامداران شرکت‌هايي که داراي صورتهاي مالي تجديد ارائه هستند به تغيير حسابرس شرکت رأي موافق ميدهند. پژوهشگراني مانند تامسون و امکوي7 (2008) و ماند و سون (2013) نيز نشان دادند که تجديد ارائه صورتهاي مالي منجر به افزايش احتمال تغيير حسابرسان ميشود.
از طرفي افزايش توجه به موضوع استقلال حسابرسان و قدرت حرفهاي حسابرس مستقل باعث شده است که تغيير حسابرس به زمينه مهمي در پژوهشها و مباحث حرفهاي تبديل شود (کرمي و بذرافشان، 1389). پژوهشگراني چون کناب و اليکاي (1986) بر اين عقيدهاند که افزايش تغيير حسابرس، به توانايي حسابرس در ايفاي نقش مهم اعتباردهي به صورتهاي مالي صدمه ميزند. همچنين، چان و وانگ، (2002) چنين بيان ميکنند که تغيير حسابرس باعث کاهش استقلال حسابرس و صاحبکار و در نتيجه بياعتبار شدن صورتهاي مالي ميشود. از سوي ديگر، مقامهاي قانون‌گذار نگران اين هستند که افزايش فراواني تغيير حسابرس، اعتماد استفاده کنندگان به کليهي صورتهاي مالي و نه فقط صورتهاي مالي شرکتهاي تغيير دهنده حسابرس، را کاهش ميدهد. اين تغييرها به عنوان يک علامت8 خبر بد باعث ميشود که سرمايهگذاران با احتياط بيشتري عمل کرده و احتمالاً باعث تغيير در قيمت سهام شود (چان و وانگ،2002).
با توجه به موارد ذکر شده از آنجا که دلايل تغيير حسابرسان اغلب براي عموم فاش نميشود، يافتن شواهد تجربي در خصوص تأثيرپذيري تغيير حسابرسان از تجديد ارائه صورتهاي مالي، دستيابي به نگرشي جديد در زمينه پديده تغيير حسابرس را به دنبال داشته و زمينه مناسب براي تقويت اعتبار حسابرسي را فراهم مي‌کند (زارعي مروج، 1384). افزون بر اين با در نظر گرفتن تعدد تجديد ارائه صورتهاي مالي در شرکتهاي ايراني و نتايج حاصل از تحقيقات داخلي و خارجي انجام شده و با توجه به اين که در حوزه جستجو انجام شده در منابع ايراني پژوهشي که به صورت خاص به بررسي رابطه بين تجديد ارائه صورتهاي مالي و تغيير حسابرس پرداخته باشد، مشاهده نشده است، ضرورت انجام اين پژوهش به وضوح احساس ميشود.
1-4- هدف پژوهش
تجديد ارائه صورتهاي مالي را مي‌توان به عنوان گزينه‌هايي احتمالي براي تأثير انتقال اطلاعات محسوب نمود. تجديد ارائه صورتهاي مالي سبب ايجاد کاهش عمده در ميانگين قيمت سهام براي شرکتهاي تجديد ارائه کننده شده‌اند. بدين ترتيب کشف و اصلاح هرگونه اشتباه حسابداري منجر به انتقال اطلاعات نامطلوب درباره شرکت به فعالان بازار سرمايه خواهد شد. تجديد ارائه صورتهاي مالي در مورد افزايش ريسک اطلاعات شرکت تجديد ارائه‌کننده ناشي از کاهش اعتبار صورتهاي مالي و کيفيت پايين حسابداري؛ هشدار ميدهد. همچنين تجديد ارائه‌ها ممکن است به سرمايهگذاران در مورد وخيم‌تر شدن احتمالي وضعيت اقتصادي شرکت تجديد ارائه کننده هشدار دهند (پالمروز و همکاران، 2004 به نقل از آقايي و همکاران، 1392). در نتيجه پس از اعلام تجديد ارائه صورتهاي مالي به وسيله شرکت‌ها، احتمال وقوع استعفا يا اخراج حسابرس وجود خواهد داشت (ماند و سون، 2013). بر اين اساس هدف اصلي اين پژوهش بررسي رابطه بين تجديد ارائه صورتهاي مالي و تغيير حسابرس در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
1-5- سئوال پژوهش
سؤال اصلي پژوهش حاضر اين است که: آيا رابطه معناداري بين تجديد ارائه صورتهاي مالي و تغيير حسابرس در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد؟ براي به پاسخ اين سؤال، سؤالهاي فرعي زير مطرح ميشود:
آيا بين تجديد ارائه صورتهاي مالي و تغيير حسابرس رابطه معناداري وجود دارد؟
آيا بين شدت تجديد ارائه صورتهاي مالي و تغيير حسابرس رابطه معناداري وجود دارد؟
1-6- فرضيههاي پژوهش
بر اساس سؤالهاي مندرج در بخش قبل، فرضيههاي پژوهش شامل 1 فرضيه اصلي و 2 فرضيه فرعي به شرح زير طراحي و تدوين شده است:
1-6-1- فرضيه اصلي
بين تجديد ارائه صورتهاي مالي و تغيير حسابرس در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداري وجود دارد.
1-6-2- فرضيههاي فرعي
بين تجديد ارائه صورتهاي مالي و تغيير حسابرس رابطه معناداري وجود دارد.
بين شدت تجديد ارائه صورتهاي مالي و تغيير حسابرس رابطه معناداري وجود دارد.
1-7- روش اجراي پژوهش
1-7-1- روش پژوهش و گردآوري دادهها
اين پژوهش از منظر هدف كاربردي است و از طرح شبه تجربي و رويكرد پس‌رويدادي استفاده ميكند. از اين روش زماني استفاده ميشود كه دادهها از محيطي كه بهگونه طبيعي وجود داشته يا از واقعهاي كه بدون دخالت مستقيم پژوهشگر رخ داده، فراهم شود. در اين نوع پژوهش به دليل اينكه پژوهشگر دخالتي در دادهها ندارد از روايي بيروني بالايي برخوردار است (نمازي، 1379).
اين پژوهش مبتني بر ارقام و اطلاعات واقعي بازار سهام و صورتهاي مالي شرکتهاست. در اين پژوهش براي جمع‌آوري دادهها و اطلاعات، از روش كتابخانه‌اي استفاده ميشود. مباني نظري پژوهش از کتب و مجلات تخصصي فارسي و لاتين، و دادههاي مورد نياز از طريق مراجعه به صورتهاي مالي حسابرسي شده، يادداشتهاي توضيحي، گزارش‌هاي هفتگي و ماهنامه بورس اوراق بهادار، سايت مطالعات و پژوهش بورس اوراق بهادار و ساير سايت‌هاي معتبر و نرم افزار تدبير پرداز نسخه 2 گردآوري ميشود.
لازم به ذکر است که متغيرهاي اين پژوهش با نرمافزار Excel ويرايش 2010 محاسبه و سپس تجزيه و تحليل و آزمون فرضيههاي پژوهش، به همراه نتايج آن نيز با توجه به خروجي‌‍‍‌هاي به دست آمده از نرمافزار SPSS نسخه 19، انجام ميشود.
1-7-2- جامعه آماري و نمونه پژوهش
شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، جامعه آماري پژوهش حاضر را تشکيل ميدهند. در اين پژوهش از نمونهگيري آماري استفاده نميشود؛ اما شرايط زير براي انتخاب نمونه قرار داده شده و نمونه مطالعه به روش حذفي انتخاب خواهد شد:
1. از سال 1382 تا 1392، در بورس اوراق بهادار تهران پذيرفته باشند.
2. سال مالي خود را طي دوره‌هاي مورد نظر تغيير نداده باشند.
3. يادداشتهاي همراه صورتهاي مالي در دسترس باشد.
4. جزء شركتهاي سرمايهگذاري، هلدينگ، بانكها، واسطهگري و ليزينگ نباشند.
1-7-3- روش تجزيه و تحليل دادهها
براي تجزيه و تحليل آماري دادهها و آزمون فرضيههاي پژوهش حاضر از آمار توصيفي (شامل ميانگين، انحراف معيار و …) و آمار استنباطي (شامل رگرسيون لجستيک و آزمون t) استفاده خواهد شد. با توجه به اينکه در اين پژوهش متغير وابسته پيوسته نبوده و فقط يکي از دو ارزش صفر و يک را دارا است؛ بنابراين جهت آزمون فرضيههاي پژوهش از مدل رگرسيون لجستيک چند متغيره استفاده خواهد شد. مهمترين ويژگي مدل رگرسيون لجستيک اين است که نيازي به برقراري فرضهاي نرمال بودن و همساني ماتريسهاي کوواريانس ندارد. در مدل رگرسيون لجستيک جهت بررسي معناداري کلي مدل رگرسيون از آماره خي دو (کاي دو يا کاي مربع) استفاده ميشود. نيکويي برازش مدل رگرسيون لجستيک نيز با استفاده از آزمون هاسمر و لمشو بررسي ميشود. همچنين، در خصوص آزمون معناداري هر يک از ضرايب رگرسيون لجستيک از آماره والد که يک توزيع خي دو است، استفاده ميشود. در نهايت، در رگرسيون لجستيک براي بررسي تغييرات در متغير وابسته به ازاي تغيير در متغيرهاي مستقل از شاخصهايي نظير R2 کاکس- اسنيل و R2 نگلکرک استفاده ميشود (پنگ و همکاران، 2002 به نقل از مهدوي و همکاران، 1390).
1-8- متغيرهاي پژوهش
1-8-1- متغيرهاي مستقل
1-8-1-1- تجديد ارائه صورتهاي مالي
در اين پژوهش همانند پژوهشهاي البرينگ و همکاران (2013) و وانگ و هو9 (2011) تجديد ارائه صورتهاي مالي به عنوان يک متغير مجازي مي‌باشد، که در صورت تجديد ارائه صورتهاي مالي عدد «يک» و در مقابل آن عدم تجديد ارائه صورتهاي مالي با عدد «صفر» در نظر گرفته ميشود.
1-8-1-2- شدت تجديد ارائه صورتهاي مالي
از آنجا که اکثر شرکتهاي ايراني اقدام به تجديد ارائه صورتهاي مالي خود ميکنند؛ بنابراين در اين پژوهش بهمنظور در نظر گرفتن اهميت تجديد ارائه، علاوه بر بررسي تأثير تجديد ارائه صورتهاي مالي بر تغيير حسابرس، تأثير شدت تجديد ارائه صورتهاي مالي بر تغيير حسابرس نيز مورد بررسي قرار ميگيرد. لازم به ذکر است در پژوهش حاضر همچون پژوهشهاي ليوانت و تان10 (2004) و هيرشي و همکاران11 (2012) شدت تجديد ارائه، بهوسيله فرمول زير محاسبه ميشود.
RESM=|〖RESNI〗_(i, t)-〖NI〗_(i, t) |/A_(i, t)
RESM: شدت تجديد ارائه
RESNI: سود خالص تجديد ارائه شده
NI: سود خالص گزارششده اوليه
A: کل داراييها
1-8-2- متغير وابسته
متغير وابسته در اين پژوهش، تغيير حسابرس مي‌باشد. تغيير حسابرس يک متغير مجازي مي‌باشد که همانند پژوهشهاي ماند و سون (2013) و گواچين‌تو (2012) در صورت تغيير حسابرس عدد «يک» و در صورت عدم تغيير حسابرس عدد «صفر» در نظر گرفته ميشود.
1-8-3- متغيرهاي كنترلي
1-8-3-1- اظهار نظر حسابرس
جانسون و لايز12 (1995) و وو و چاي13 (2001) در پژوهش خود به اين نتيجه رسيدند که شرکت‌ها زماني که اظهارنظر مشروط دريافت ميکنند حسابرسان خود را تغيير ميدهند. در اين پژوهش مطابق با پژوهشهاي جانسون و لايز (1995) ، وو و چاي (2001) و ماند و سون (2013) در صورت گزارش مشروط به غير از دليل فرض تداوم فعاليت عدد «يک» و در غير اين صورت عدد «صفر» قرار داده ميشود.
1-8-3-2- اندازه شرکت
پالمروز (1984) نشان داد که هرچه اندازه شرکت بزرگتر ميشود، تعداد قراردادهاي کارگزيني نيز افزايش پيدا مي‌کند و اين امر نظارت مالکيت بر مديريت و همچنين نظارت اعتباردهندگان بر مالکيت و مديريت را با دشواري بيشتري مواجه مي‌کند و اين امر ضرورت استقلال حسابرس را بيشتر مي‌کند. لذا مالکين و مديران تا جايي که استقلال کامل حسابرسان براي طرفين حاصل شود، اقدام به تغيير حسابرس مي‌نمايند. همچنين با بالاتر رفتن ميزان داراييها نياز به حسابرس بزرگتر و معتبرتر نيز احساس ميشود و هرچه مبلغ دارايي‌هاي شرکت بالاتر باشد احتمال تغيير حسابرس بيشتر است.جانسون و لايز (1990) نشان دادند عامل اندازه شرکت بر تغيير حسابرسان اثر قابل ملاحظه‌اي دارد. مطابق با پژوهش نمازي و شمس الديني (1386) لگاريتم طبيعي فروش شرکت به عنوان معيار اندازه شرکت در نظر گرفته شده است.
1-8-3-3- رشد واحد مورد رسيدگي
يک شرکت در حال رشد ممکن است به دنبال حسابرس جايگزين باشد که خدمات حسابرسي بهتري را با هزينه کمتر ارائه نمايد. همچنين به دليل شهرت، اعتبار و يا کيفيت خدمات نيز واحد‌هاي در حال رشد انگيزه بيشتري براي تغيير حسابرس خود دارند (زارعي مروج، 1384). در رابطه با وجود ارتباط معني دار بين رشد واحد مورد رسيدگي باتغيير حسابرس مي‌توان به پژوهش لينبک و روگو14 (1978) اشاره کرد. استيس15 (1991) اظهار مي‌دارد که شرکتهاي با نرخ رشد بالا ريسک بيشتري را متوجه حسابرسان مي‌سازد چرا که چنين شرکت‌هايي به دنبال کاهش سيستم‌هاي کنترل داخلي مي‌باشند. بنابراين، انتظار مي‌رود که رشد شرکت با تغيير حسابرس داراي ارتباطي مثبت باشد. در اين پژوهش همانند پژوهشهاي البرينگ و همکاران (2013)، لي16 (2013)، نمازي و زراعت‌گري (1388) و حقيقت و موسوي (1386) رشد واحد مورد رسيدگي فرمول زير بدست مي‌آيد.
(جاري سال فروش-قبل سال فروش)/(قبل سال فروش)= رشد واحد مورد رسيدگي
1-8-3-4- اهرم مالي
جنسن و مکلينگ17 (1976) نشان دادند که مديران و مالکان همواره فرصت انتقال ثروت را از اعتباردهندگان به خود دارند. هرچه ميزان بدهي شرکت بيشتر باشد، ثروت بالقوه قابل انتقال بيشتر است. در اين شرايط استقلال حسابرس اهميت بيشتري پيدا مي‌کند تا بتواند از رعايت شرايط قرارداد استقراض اطمينان بيشتري ارائه دهد. لذا مديران و مالکان براي کسب اعتماد اعتبار دهندگان اقدام به استفاده از خدمات
