
صورت زیر اندازهگیري میشود:
CFOVOLi,t = σ (CFOi,t / TAi,t-1 ) (7-3)
3-9-3-2. نوسانات فروش
یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار بر سود شرکت، فروش میباشد. نوسانات فروش، اطلاعات مربوطي را براي پيشبيني سود ارائه میدهد. در این تحقیق، نوسانات فروش به صورت زیر اندازهگیري میشود:
SALESVOLi,t = σ (SALEi,t / TAi,t-1) (8-3)
3-9-3-3. اندازه شرکت
برای تعیین اندازه شرکت، در تحقیقهای مختلف از شاخصهای متفاوتی استفاده شده است. کروز و مانیکز77 (2014) از لگارتیم فروش، لی و همکاران (2014) از لگارتیم داراییها و ناکور و همکاران78 (2006) از لگارتیم ارزش بازار سرمایه استفاده کردند. در این تحقیق، اندازه شرکت بصورت زیر محاسبه میگردد.
SIZE = Ln (TAi,t) (9-3)
3-10. مدلهای تحقیق
برای آزمون فرضیهها، از مدلهای رگرسیونی چندگانه به شرح زیر استفاده خواهد شد:
AQi,t = β0 + β1DVSHi,t + β2CFOVOLi,t + β3SALESVOLi,t + β4SIZEi,t + ɛi,t (10-3)
PERSi,t = β0 + β1DVSHi,t + β2CFOVOLi,t + β3SALESVOLi,t + β4SIZEi,t + ɛi,t (11-3)
PREDi,t = β0 + β1DVSHi,t + β2CFOVOLi,t + β3SALESVOLi,t + β4SIZEi,t + ɛi,t (12-3)
SMOOTHi,t = β0 + β1DVSHi,t + β2CFOVOLi,t + β3SALESVOLi,t + β4SIZEi,t + ɛi,t (13-3)
در این مدلها:
AQi,t: کیفیت اقلام تعهدی شرکت i در سال t؛
PERSi,t: پایداری سود شرکت i در سال t؛
PREDi,t: قابلیت پیشبینی سود شرکت i در سال t؛
SMOOTHi,t: یکنواختی سود شرکت i در سال t؛
DVSHi,t: شرکتهای درمانده در مقابل شرکتهای سالم i در سال t؛
CFOVOLi,t: نوسانات جريان نقد عملياتي شرکت i در سال t؛
SALESVOLi,t: نوسانات فروش شرکت i در سال t؛
SIZEi,t: اندازه شرکت i در سال t؛
ɛi,t: خطاها.
3-11. روش تجزيه و تحليل دادهها
در این تحقيق براي آزمون فرضيهها از مدل رگرسیون خطی چندگانه استفاده شده است. روش آماری مورد استفاده در این تحقیق روش دادههای پانل میباشد. در ادامه ابتدا روش استفاده از دادهها و آزمونهای مربوط به آن تشریح میگردد. تحلیل آماری دادهها نیز به کمک نرم افزارهای SPSS نسخه 22 و EViews نسخه 8، انجام خواهد شد.
3-11-1. روش استفاده از دادهها
استفاده از دادههای آماری به سه روش مقطعی، سری زمانی و ترکیبی امکان پذیر است (گجراتی79، 1995):
دادههای مقطعی: در دادههای مقطعی، مقادیر یک یا چند متغیر برای چندین واحد اقتصادی (مشاهدات نمونهای) برای یک زمان مشخص جمع آوری میشود.
دادههای سری زمانی: در دادههای سری زمانی، مقدار یک یا چند متغیر در طول یک دوره زمانی مشاهده میشود.
دادههای ترکیبی: در دادههای ترکیبی، عناصر هر دو دسته از دادههای سری زمانی و مقطعی وجود دارد. یعنی، اطلاعات مربوط به دادههای مقطعی در طول زمان مشاهده میشود. به بیان دیگر، چنین دادههایی دارای دو بعد هستند که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان میشود. یعنی، روش دادههای ترکیبی، روشی برای تلفیق مشاهدات مقطعی در خلال چندین دوره زمانی است.
در این تحقیق، با توجه به نوع دادهها و روشهای تجزیه و تحلیل موجود، از روش «دادههای ترکیبی» استفاده شده است. زیرا به منظور بررسی متغیرهای مستقل و وابسته از دو جنبه متفاوت مورد بررسی قرار میگیرند. از یک سو، این متغیرها در میان شرکتهای مختلف و از سوی دیگر، در بازه زمانی پنج ساله 1392- 1388 میشوند.
3-12. خلاصه فصل
این تحقیق در حوزه تحقیقات اثباتی مالی قرار میگیرد. با توجه به اینکه از اطلاعات تاریخی در آزمون فرضیات آن استفاده شده است، در گروه تحقیقات شبه آزمایشی طبقه بندی میگردد. همچنین از آن جا که هدف از این تحقیق بررسی تاثیر وضعیت مالی بر مدیریت سود شرکتهای پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است، با توجه به ماهیت روشی که در این تحقیق استفاده میشود، نوعی تحقیق توصیفی- همبستگی به شمار میرود. این تحقیق به لحاظ معرفت شناسی، از نوع تجربه گرا، سیستم استدلال آن، استقرایی و از جهت نوع مطالعه میدانی-آرشیوی میباشد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار برای دوره زمانی 1388 تا 1392 است. کیفیت اطلاعات و سهولت دسترسی به اطلاعات صورتهای مالی و سایر اطلاعات، از مهمترین دلایل انتخاب این جامعه آماری است. با توجه به ماهیت تحقیق و نیز وجود برخی ناهماهنگی ها میان شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از روش نمونه گیری حذف سیستماتیک (هدفمند) استفاده شد که تعداد 100 شرکت بعنوان نمونه آماری تحقیق انتخاب گردید. در این تحقیق، به منظور آزمون فرضیههای آماری و تحلیل دادهها از رگرسیون خطی چندگانه به روش حداقل مربعات معمولی استفاده میشود. تحلیل آماری دادهها نیز به کمک نرم افزارهای SPSS نسخه 22 و EViews نسخه 8، انجام خواهد شد. در انجام این تحقیق، از روشهای آماری و الگوهای اقتصاد سنجی متعددی استفاده شده است.
فصل چهارم
تجزيه و تحليل دادهها
4-1. مقدمه
در تحقیقات علمی، بخصوص تحقیقات تجربی و میدانی، تجزیه و تحلیل دادههای جمعآوری شده از جامعه مورد بررسی، یکی از مهمترین بخشهای پژوهشی محسوب میشود. اگر چه فرآیندهای تجزیه و تحلیل با توجه به نوع تحقیق، مسأله تحقیق، ماهیت فرضیهها، نوع نظریهسازی و ابزار به کار رفته برای جمعآوری اطلاعات متفاوت هستند. اما این بخش از تحقیق، اصلی ترین فعالیت پژوهشگر و جزء لاینفک هر پژوهشی است. در فرآیند تجزیه و تحلیل، دادهها هم از لحاظ مفهومی و هم از جنبه تجربی پالایش میشوند و تکنیکهای گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاجها و تعمیمها به عهده دارند. در واقع در این بخش از پژوهش محقق با استفاده از آمار توصیفی و انجام آزمونهای آماری به بررسی فرضیات خود میپردازد. و در نهایت به فرضیات اولیه خود پاسخ میدهد (خاکی، 1390).
در يك تحقيق علمي كه بر پايه روابط بين متغيرهاست؛ محقق سعي دارد كه تا حد امكان روابط موجود را به درستي تبيين نمايد. در اينگونه تحقيقات، وجود يا عدم وجود همبستگي و نوع و شدت آن، هدف اصلي تحقيق به شمار ميرود. در اين راستا، دادههاي جمعآوري شده، به گونهاي طبقهبندي ميشوند كه امكان اجراي آزمونهاي آماري وجود داشته باشد. در اين مرحله از پژوهش دادههاي خام، تحليل شده و به اطلاعات قابل فهم تبديل ميشوند تا بتوان در خصوص روابط احتمالي بين آنها اظهار نظر نمود. تجزيه و تحليل دادهها فرايندی چند مرحلهای است که طی آن دادههايی که به طرق مختلف جمعآوری شدهاند؛ خلاصه، دستهبندی و در نهايت پردازش میشوند تا زمينه برقراری انواع تحليلها و ارتباط بين دادهها به منظور آزمون فرضيهها فراهم آيد. (همان).
در این فصل با استفاده از دادههای جمع آوری شده از نمونه آماری تحقیق که شامل 100 شرکت در دوره زمانی 1392-1388 میباشد، فرضیههای تحقیق مورد آزمون قرار میگیرند. روش آزمون فرضیات در مطالعه حاضر روش دادههای پانل میباشد که با بهره گیری از نرم افزارهای SPSS نسخه 22 و EViews نسخه 8، انجام شده است. در ادامه ابتدا به منظور کسب شناخت بیشتر درباره جامعه آماری و متغیرهای مورد مطالعه، خلاصهای از آمار توصیفی متغیرهای تحقیق ارائه میگردد. سپس بر اساس طبقه بندی صورت گرفته در خصوص فرضیههای تحقیق، به گزارش آزمون فرضیهها و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل پرداخته میشود.
4-2. آمارههای توصیفی متغیرهای تحقیق
آمارههای توصیفی وضعیت متغیرهای مورد بررسی را در مقیاس واقعی از حوزههای گرایش به مرکز، پراکندگی و توزیع نشان میدهند. خلاصه وضعیت آمارههای توصیفی متغیرهای پژوهش در سطح کل مشاهدهها در جدول شماره (4-1) ارائه شده است.
جدول 4-1. آمارههای توصیفی متغیرهای پژوهش در سطح کل مشاهدهها
متغیرها
تعداد
حداقل
حداکثر
میانگین
انحراف معیار
چولگی
کشیدگی
کیفیت اقلام تعهدي
500
0.000
0.482
0.0879
0.079
1.794
4.314
پایداري سود
500
0.170-
1.370
0.3384
0.229
1.224
2.409
قابلیت پیشبینی سود
500
0.000
0.586
0.0863
0.101
2.259
5.269
یکنواختی سود
500
0.025
2.958
0.8940
0.589
1.053
1.161
شرکتهای درمانده در مقابل شرکتهای سالم
500
0
1
0.500
0.501
0.258
2.008-
نوسانات جريان وجوه نقد عملياتي
500
0.001
1.148
0.1810
0.147
1.807
5.221
نوسانات فروش
500
0.134
7.444
1.0206
0.565
1.715
3.849
اندازه شرکت
500
10.816
18.455
13.8348
1.317
0.913
1.317
همانطور که در جدول فوق نيز قابل مشاهده است، متغیر وابسته پژوهش معیارهاي سنجش کیفیت سود است. کیفیت اقلام تعهدي شرکتهای مورد بررسی بهطور میانگین 79/8 درصد میباشد. مقدار زیاد (کم) آن، بیانگر کیفیت پایین (بالا) اقلام تعهدي و پایین (بالا) بودن کیفیت سود است. پایداري سود شرکتهای مورد بررسی بهطور میانگین 84/33 درصد میباشد. مقدار زیاد (کم) آن، بیانگر پایداری (ناپایداری) سود و بالا (پایین) بودن کیفیت سود است. قابلیت پیشبینی سود شرکتهای مورد بررسی بهطور میانگین 63/8 درصد میباشد. مقدار بزرگتر (کوچکتر) آن، حاکی از قابلیت پیشبینی پایین (بالا) سود و پایین (بالا) بودن کیفیت سود است. یکنواختی سود شرکتهای مورد بررسی بهطور میانگین 40/89 درصد است. مقدار بزرگتر (کوچکتر) حاکی از یکنواخت بودن بیشتر (کمتر) سود و پایین (بالا) بودن کیفیت سود است.
متغیرهای مستقل پژوهش، شرکتهای درمانده در مقابل شرکتهای سالم است. بر این اساس، نتایج نشان داد که شرکتهای درمانده در مقابل شرکتهای سالم حدود 50 درصد میباشد که نشان از سهم برابر شرکتهای درمانده در مقابل شرکتهای سالم دارد.
در مورد متغیرهای کنترلی، نوسانات جريان وجوه نقد عملياتي شرکتهای مورد بررسی بهطور میانگین 10/18 درصد میباشد. نوسانات فروش شرکتهای مورد بررسی بهطور میانگین 02/100 درصد میباشد. همچنین، در شرکتهای مورد بررسی اندازه شرکت بهطور میانگین حدود 83/13 واحد است.
در مورد آمارههای توصیفی مربوط به توزیع متغیرها، انحراف معيار دادهها پراکندگي دادهها از ميانگين را نشان ميدهد. انحراف معيار کم نشان دهنده پراکندگي کم دادهها از ميانگين و انحراف معيار زياد نشان دهنده پراکندگي زياد دادهها از ميانگين ميباشد. در بین متغیرها، متغیر کیفیت اقلام تعهدي دارای کمترين پراکندگی از میانگین و متغیر اندازه شرکت داراي بيشترين پراکندگي از ميانگين است. همچنین، ضریب چولگی و کشیدگی در رابطه با متغیرهای تحقیق گویای آن است که این متغیرها اکثرا از توزیع تقریبا نرمال برخوردار میباشند. اما برای اثبات این ادعا، باید از آزمونهای آماری استفاده کنیم که در ادامه به آن پرداخته میشود.
برای اینکه درک بهتری از وضعیت متغیرها در دو گروه تفکیکی شرکتهای درمانده و شرکتهای سالم کسب گردد، آمارههای توصیفی متغیرهای پژوهش به تفکیک در جداول شماره (4-2) و (4-3) ارائه شده است.
جدول 4-2. آمارههای توصیفی متغیرهای پژوهش در شرکتهای درمانده
متغیرها
تعداد
حداقل
حداکثر
میانگین
انحراف معیار
چولگی
کشیدگی
کیفیت اقلام تعهدي
250
0.000
0.482
0.0944
0.080
1.629
3.379
پایداري سود
250
0.170-
1.230
0.2871
0.202
1.232
3.106
قابلیت پیشبینی سود
250
0.001
0.586
0.1010
0.118
1.876
2.953
یکنواختی سود
250
0.026
2.958
0.9504
0.687
0.946
0.310
نوسانات جريان وجوه نقد عملياتي
250
0.003
0.785
0.2046
0.155
1.263
1.606
نوسانا
