
تحقیق، شناخت و پیشبینی یک پدیده در یک جامعهی آماری است. برای کسب شناخت از آن پدیده، نمونههایی از آن جامعه انتخاب میشود و تجزیه و تحلیلها بر روی این نمونه انجام شده و سپس، نتایج به دست آمده به کل جامعه آماری تعمیم داده میشودجامعهي آماری این تحقیق کلیهي شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که از روش حذف سیستماتیک استفاده شده است. شرکتهای نمونه در این تحقیق باید دارای ویژگیهای زیر باشند:
بمنظور همگن شدن نمونهی آماری در سالهای مورد بررسی، پیش از سال 1388 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشند.
به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه، دورهی مالی شرکتها منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
نمونهی آماری شامل شرکتهای واسطهگری مالی، سرمایهگذاری، لیزینگ، بانکها و شرکتهای بیمه نمیشود.
شرکتها طی قلمرو زمانی این تحقیق تغییر فعالیت یا دورهی مالی نداده باشند.
دادههای مورد نظر شرکتها در دسترس باشد.
با توجه به مجموعهی شرایط مزبور، تعداد 95 شرکت حائز ویژگیهای شرکتهای نمونه در این پژوهش بودهاند جامعه مطالعاتي پژوهش حاضر در برگیرنده شرکت های موجود در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال های 88-92 به تعداد 426 شرکت می باشد.
حال با پیش فرض های زیر به ناچار بعضی از این شرکت ها از جامعه خارج شده اند.
1- شرکت هایی که صورت های مالی آنها به تاریخ 31/3 می باشد . (14 شرکت)
2- شرکت هایی که صورت های مالی آنها به تاریخ 31/6 می باشد. (46 شرکت)
3- شرکت هایی که صورت های مالی آنها به تاریخ30/ 8 می باشد. (7 شرکت)
4- شرکت هایی که صورت های مالی آنها به تاریخ 30/9 می باشد. (28 شرکت)
بنابراین با توجه به موارد بند 1 الی 4 تعداد 95 شرکت از جامعه آماری حذف شده اند و در ادامه از بین شرکت هایی که پایان سال مالی آن ها 29 اسفند ماه بود، شرکت هایی که وقفه های معاملاتی بیش از 6 ماه داشتند و شركتهايي كه اطلاعات مورد نياز جهت محاسبه متغير هاي پژوهش را ارائه ننموده اند، از جامعه مطالعاتی حذف و در نهایت 95 شرکت به عنوان جامعه مطالعاتی تحقیق انتخاب شدند.
با توجه به مجموعهی شرایط مزبور، تعداد 95 شرکت حائز ویژگیهای شرکتهای نمونه در این پژوهش بودهاند
6.3) فرضیههای تحقیق
فرضيه سازي فرآيندي است که طي آن پژوهشگر، رابطهی احتمالي بين متغير وابسته و متغيرهاي مستقل خود را پيشبيني میکند. پژوهشگر در اين مرحله بر اساس تئوري يا تئوریهای انتخاب شده در چارچوب نظري پژوهش به شیوههای قياسي، فرضيه سازي را انجام میدهد و بر اساس فرضیههای پژوهش به طراحي مدل تحليلي میپردازد. يک فرضیهی خوب بايد داراي ملاکهای زير باشد(ساعي، 1381) :
الف)فرضیهها بايد با نظریههای انتخاب شده مرتبط باشند.
ب)فرضیهها بايد دقيق، مشخص و جزئي باشند؛ يعني، فرضیهها نبايد داراي مفاهيمي باشند که آزمون پذير نباشند.
پ)فرضیهها بايد داراي مرجع تجربي باشند؛ يعني نبايد از مفاهيم انتزاعي غيرقابل اندازهگيري در فرضيه استفاده شود.
ت) فرضیهها بايد قابليت پذيرفتن گزارههای مخالف را که از لحاظ نظري قابل بازبینیاند، داشته باشند (همان مآخذ، 1381).
در فصل اول، فرضیههای تحقیق بیان شد. در این فصل، به تفصیل فرضیهها و ارتباط بین متغیرهای تحقیق شرح داده خواهد شد. فرضیهها از مبانی نظری و تحقیقهای پیشین استخراج میشوند و در مسیر انجام تحقیق چراغ راه هستند. در حقیقت، فرضیه حدس یا حدسهایی در بارهی جامعهی آماری مورد بررسی است که پس از آزمون تایید یا رد میشود.
با توجه به اینکه هدف این تحقیق، بررسی تاثیر تداوم انتخاب حسابرس و تخصص حسابرس در صنعت بر هزینه سرمایه است ، فرضیههای تحقیق به صورت زیر تدوین شده است:
فرضیه اول: تخصص حسابرس بر هزینه سرمایه تاثیر معنیداری دارد.
فرضیه دوم: استمرار انتخاب حسابرس بر هزینه سرمایه تاثیر معنیداری دارد .
7.3) متغيرهاي تحقيق
متغیرهابراساس نقشی که درتحقیق برعهده دارند، به دودستهی مستقل و وابسته تقسیم میشوند. متغیرمستقل به متغیري گفته میشودکه ازطریق آن، متغیروابسته تبیین یاپیشبینی میشود. درواقع این متغیرتوسط پژوهشگراندازهگیري، دستکاري یاانتخاب میشود. متغیروابسته، متغیري است که مشاهده یااندازهگیري میشودتاتاثیرمتغیرمستقل بر آن معلوم وبرآوردشود.
متغیر وابسته
در این تحقیق متغیر وابسته هزینه سرمایه است. برای اندازه گیری این متغیر از نسبت سود به قیمت شرکت t به میانه سود به قیمت صنعت (که از میانه سود به قیمت شركتهاي هرصنعت درنمونه موردبررسي به دست ميآيد) استفاده می شود. ازاين نسبت به عنوان شاخص هزينه سرمايه سهام عادي استفاده شده است،زيرااين نسبت اهميت سودهايي راكه درمقابل قيمت كوچك بوده ونشان دهنده كيفيت بالاياقلام تعهدي است، حفظ مي كندوشاخص مطلوبي ازهزينه سرمايه است كه دربازارمشاهده شده است؛به طوري كه با افزايش قيمت،سهامداران انتظاردارندكه سوددر آينده نزديك افزايش يابد. فرانسيس وهمكاران باتوجه به يافته هاي تحقيقات پيشين،سودبه قيمت تعديل شده صنعت (IndEP) رابه عنوان شاخصي براي مقايسه ويژگيهاي ريسك وبازده و رشدشركتهاونيزمعيارهزينه سرمايه سهام عادي استفاده كردند. برای به دست اوردن هزینه سرمایه از فرمول زیر استفاده می شود:
IndEP =(Ei,t+1)/(Pi,t)/MEDK i,t
كه در ان IndEP هزینه سرمایه، Ei,t+1 سود پیش بینی شده سال t+1، pi,tقیمت سهم در پایان سال tو MEDi,t نماد میانه نسبت های سود به قیمت صنعت Kام که شرکتi در ان قرار دارد.
متغیرهای مستقل
تخصص موسسه حسابرسی در صنعت
در این تحقیق از سهم بازار به عنوان شاخصی برای اندازهگیری تخصص صنعت موسسه حسابرسی استفاده شده است. زیرا اولویت صنعت را نسبت به دیگر حسابرسان نشان میدهد. هر چه سهم بازار موسسهی حسابرسی بیشتر باشد، تخصص صنعت و تجربهی آن نسبت به دیگر رقبا بیشتر است. سهم بازار موسسه حسابرسی به صورت زبر محاسبه میشود :
مجموع داراییهای تمام صاحبکاران یک موسسه حسابرسی خاص در یک صنعت خاص تقسیم بر مجموع داراییهای تمام صاحبکاران در این صنعت، که فرمول آن به شرح زیر است(اعتمادی و همکاران، 1388):
MSik = □((∑_(j=1)^(j_ik)▒(〖TA〗_ijk ) )/(∑_(i=1)^(I_k)▒∑_(j=1)^(j_ik)▒(〖TA〗_ijk ) ))
در فرمول مزبور: MSik سهم بازار موسسه حسابرسی iام در صنعت kام؛ TA مجموع داراییهای صاحبکاران؛ i نماد موسسهی حسابرسی؛j نماد شرکت صاحبکار؛ k نماد صنعت مورد نظر؛ jik نماد تعداد صاحبکاران موسسه حسابرسی iام در صنعت kام؛ و Jk نماد تعداد موسسات حسابرسی در صنعت kام است.
با پیروی از اعتمادی و همکاران (1388) موسساتی در این صنعت به عنوان متخصص صنعت (که با نماد Spec نشان داده میشود) در صنعت شناخته میشود که سهم بازارشان در رابطهی زیر برقرار باشد:
MSik1/N_K *1.2
که در آن؛ Nk تعداد شرکتهای موجود در صنعت k ام است. بنابراین، اگر شرکت توسط موسسه حسابرسی متخصص در صنعت حسابرسی شده باشد 1 Spec = و در غیر این صورت Spec = 0 خواهد بود.
تداوم انتخاب حسابرس
در این تحقیق تداوم انتخاب حسابرس(Tenure)، تعداد سالهای متوالی است که یک موسسه حسابرسی، مسئولیت حسابرسی یک شرکت را بر عهده میگیرد (میرز و همکاران، 2003). به منظور گردآوری اطلاعات تداوم انتخاب حسابرس، از گزارشهای حسابرسی شرکتها استفاده شده است.
متغیرهای کنترل
در این تحقیق چهار متغیر اندازه شرکت، اهرم مالی ، ریسک سیستماتیک و نرخ رشد شرکت به عنوان متغیرهای کنترل در نظر گرفته میشود.
اندازه شرکت: هر چه حجم حقوق صاحبان سهام یا حجم دارایی های شرکت بیشتر باشد اندازه شرکت بزرگتر است.
اهرم مالی: به این مفهوم که از محل بدهی ها و استقراض چه میزان دارایی برای شرکت تامین می شود. یا به عبارتی چند درصد از دارایی های شرکت ازمحل بدهی ها تامین می شود. بنابراین برابر است با نسبت بدهی های شرکت به جمع دارایی های ان.
ریسک سیستماتیک: حساسیت بازدهی سهام یک شرکت به بازدهی سبد سهام بازار است .که از کووریانس بازده شرکت و بازده بازار تقسیم بر واریانس بازده بازار به دست می اید.
رشد شرکت: تغیرات میزان درامد فروش در سالهای پیاپی است.به عبارتی نرخ رشد فروش در یک سال نسبت به سال گذشته است.
8.3)مدل تحقیق
هدف آزمون فرضیهی آماری، تعیین این موضوع است که با توجه به اطلاعات به دست آمده از دادههای نمونه، حدسی که در بارهی خصوصیتی از جامعه زده میشود، تایید میشود یا خیر؟ این تحقیق به دنبال بررسی تاثیر تخصص و تداوم انتخاب حسابرس بر هزينه سرمايه است. بدین منظور از الگوی زیر برای بررسی فرضیهها به شرح زیر استفاده شده است:
IndEP i,t = b0 + b1SPi,t + b2Tenurei,t + b3Beti,t+ b4Levi,t + b5LNsizeit+ b6 Growsi,t+ ui,t
در فرمول مزبور، IndEP i,t هزینه سرمایه سهام عادي در سال t، SPi,t ,تخصص حسابرس در صنعت در سال t؛ Tenureمتغیر تداوم انتخاب حسابرس ؛ Beti,tریسک سیستماتیک، Levi,t اهرم مالی، Lnsizeit اندازه شرکت، Growsi,t رشد درامد فروش در سال t است.
9.3) روش گردآوری دادهها و محاسبهی متغیرهای تحقیق
در اين تحقيق براي گردآوري دادههاي مورد نظر از ماهنامههاي بورس و سایتهای بورس و بانک مرکزي و نرم افزارهای اطلاعات مالي شرکتها استفاده ميشود. همچنين، براي گردآوري اطلاعات مربوط به ترازنامه و صورت سود و زيان از صورتهاي مالي فراهم آمده در آرشيوهاي الکترونيکي سازمان بورس اوراق بهادار تهران (لوحهاي فشرده موسوم به آرشيو) استفاده شده است.
براي آماده سازي اطلاعات از نرم افزار اکسل استفاده شده است، به اين ترتيب که پس از استخراج اطلاعات مربوط به متغيرهاي مورد بررسي از منابع ذکر شده، اين اطلاعات در کاربرگهاي ايجاد شده در محيط اين نرم افزار وارد شده و سپس محاسبات لازم براي دستيابي به متغيرهاي مورد بررسي انجام شده است. پس از آماده سازي متغيرها با استفاده از نرم افزار اکسل و انجام محاسبات لازم برای دستيابي به متغيرهاي مورد نياز جهت انجام تحقيق، براي تخمين الگوهاي اقتصاد سنجي با استفاده از دادههاي گردآوري شده از نرم افزارEviews06 استفاده شده است.
10.3) الگوی اقتصاد سنجی
دراين مطالعه به علت استفاده از دادههای مقطعی- سری زمانی از روش دادههای ترکیبی استفاده شده است. دادههای ترکیبی، محيط بسيار مناسبي براي گسترش روشهای تخمين و نتايج نظري فراهم میکنند و محققان قادر به استفاده از دادههای مقطعي سري زماني براي بررسي مسائلي مي شوند كه امكان مطالعهی آنها در محیطهای تنها مقطعي يا تنها سري زماني وجود ندارد. استفاده از روش دادههای مقطعی یا سری زمانی ممکن است با مشکلات عدم کارایی و ناسازگاری تخمین الگوها همراه باشد، در حالی که تخمین الگوها با استفاده از روش دادههای ترکیبی و استفاده از روشهایی مانند الگوي اثرات ثابت یا الگوي اثرات تصادفی و یا الگوي رگرسیون به ظاهر نامرتبط، این مشکلها وجود نخواهد داشت. روش دادههای ترکیبی، روشي براي ترکيب دادههای مقطعي و سري زماني است(بالتاجي135، 2005). در ادامه روشهاي مختلف دادههای ترکیبی بيان شده است.
الف) روش دادههای یکپارچه شده
سادهترین روش تخمین با دادههای ترکیبی، روش دادههای یکپارچه شده است که ابعاد زمان و مکان را از دادههای ترکیبی حذف میکند به بیان دیگر، عرض از مبداّ و ضرایب شیب در طول زمان و مکان ثابت است. این روش، مدل رگرسیون را با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی تخمین میزند( ظریففرد و ناظمی، 1383).
ب) روش دادههای ترکیبی با اثرات ثابت136
در الگوي روش دادههای تابلويي با اثرات ثابت، شیب رگرسیون در هر مقطع و یا در هر دوره زمانی ثابت میباشد و عرض از مبداء از مقطعی به مقطع دیگر و یا از دورهای به دوره دیگر، متفاوت میباشد. در این شرایط اختلاف معناداری میان مقاطع و یا دورهها وجود دارد و فرض میشود ضرایب مربوط به مقاطع و یا دورههای مختلف ثابت بوده و عرض از مبداء متفاوت است.
الگوي اثرات ثابت به این دلیل به این نام معروف شده است که اثرات مشاهده نشده به صورت جمله ثابت
