نیز داردو روزنامه‌نگار علم باید این توانایی را داشته باشد که با نهایت ظرافت توانمندی‌های منحصر به فرد هر رسانه را درک کند و از آنها در جهت افزایش تاثیرگذاری حیطه کاری خویش بهره جوید.
گرچه روزنامه‌نگار علم می‌تواند به عنوان روزنامه‌نگار رسمی در یک نهاد رسانه‌ای به فعالیت بپردازد، اما نقش روزنامه‌نگاران آزاد82را نباید فراموش کرد. روزنامه‌نگار آزاد یا فریلنس یا غیر متعهد به روزنامه‌نگاری گفته می‌شود که در استخدام یک موسسه انتشاراتی (مکتوب، صوتی و یا تصویری) نیست و به طور موردی با رسانه‌های مختلف و برای تولید یک محتوای خاص قرارداد می‌بندد(بلوم و دیگران، 193:1393).
روزنامه‌نگاران آزاد نقش مهمی در توسعه ژورنالیزم علم دارند. امروزه نویسندگان موفق آزاد تنها به نوشتن برای مجلات و روزنامه‌ها بسنده نمی‌کنند و به فراسوی آن می‌روند. آنها کتاب‌های عامه فهم می‌نویسند، پروژه‌هایی را برای سازمان‌های غیرانتفاعی انجام می‌دهند یا با وب‌سایت‌ها، شرکت‌ها، موسسات دولتی و غیر دولتی و روابط عمومی‌ها همکاری می‌کنند(بلوم و دیگران، 195:1393).
افزایش تنوع و کارکردهای رسانه‌های گوناگون در دنیای حاضر، روزنامه‌نگاری علم را بیش از پیش تخصصی کرده است و فضای کار برای روزنامه‌نگاران علم بازتر و دشوارتر شده است. یک نویسنده علم اکنون باید با انیمیشن‌ها، جلوه‌های ویژه و افکت‌های صوتی و تصویری و محصولات اعجاز آمیزِ ترکیبِ صدا و تصویر رقابت کند، یا آنها را به کار بگیرد و راه خود را در این میان باز کند.
اصطلاح «خبرنگاری کوله پشتی83 » مدتی است که در میان سردبیران و ویراستاران محبوبیت یافته است و به خبرنگار چندمهارته‌ای84 اطلاق می‌شود که توانایی تکمیل پروژه اطلاع‌رسانی در دنیای چندرسانه‌ای کنونی را داراست و تمام ابزارهای مورد نیاز کار، در کوله‌پشتی‌اش یافت می‌شود. برای مثال می‌تواند برای خبر یا گزارش خود عکس تهیه کند، اگر لازم باشد صوت و تصویر به آن اضافه کند یا تکمیل‌کننده‌های خبری به آن بیفزاید. البته علیرغم پیچیدگی و تخصصی‌تر شدن حوزه عملکرد روزنامه‌نگارن علم، هنوز هم اطلاع‌رسانی و ایفای نقش نظارتی مطبوعات که شامل تحلیل مباحث چالش‌برانگیز می‌شود، مهم‌ترین محور روزنامه‌نگاری علم است.
3-2-2-2 قالب‌های علمی‌نویسی
نادیا الاعوادی85 (1392: 14-11)رییس اسبق فدارسیون جهانی روزنامه‌نگاران علم، در درس چهارم از دوره درسنامه فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علم درباره قالب‌های مختلف علمی‌نویسی به این موارد اشاره می‌کند:
الف) خبر: داستان‌های خبری به این منظور نوشته می‌شوند که رویدادی را که هم اکنون در حال رخ دادن است و یا به تازگی اتفاق افتاده پوشش دهند. آنها معمولاً ولی نه همیشه کوتاه‌تر از دیگر انواع داستان‌هایی هستند که در مطبوعات و رسانه‌ها منتشر می‌شود. این مطالب به گونه‌ای تنظیم می‌شوند که معمولاً به پرسش‌های شاخص خبر یعنی، چه کسی، چه چیزی، کی، کجا و چگونه را در یکی دو جمله اول پاسخ دهند. این داستان‌ها معمولاً از پاراگراف‌ها و جملات کوتاه تشکیل می‌شوند. موضوعاتی مانند کنفرانس‌های علمی، کشفیات تازه علمی و بیماری‌های عفونی معمولاً موضوع این چنین داستان‌های خبری هستند.
ب) مقالات فیچر: مقاله‌های فیچر معمولاً نسبت به داستان‌های خبری دارای عمق بیشتری هستند. یک مقاله فیچر می‌تواند یک موضوع خبری (رویدادی که هم اکنون در حال وقوع است)را پوشش دهد اما اطلاعات بیشتری در باره آن ارائه داده و زمینه‌های آن را بررسی می‌کند. مقالات فیچر همین طور اخبار و وقایعی را که موضوع آن ادامه دارد و یا آنهایی که درجه اولویت پایینتری دارند را نیز پوشش می‌دهد. این مطالب معمولاً مقدمه‌ای جذاب دارند که مخاطب را به دام می‌اندازد و بعد از آن پاراگرافی به شکل هسته اصلی مطلب که بر اصل داستان تمرکز می‌کند و در ادامه نیز اطلاعات پیش زمینه مطرح می‌شود. در انتها شاید نتیجه‌گیری ، یک اوج هیجان‌انگیز و یا زاویه دیگری که بتواند داستان را تمام کند، بیاید.
ج) مصاحبه: اگرچه ما برای مقالات و داستان‌هایمان به طور مکرر به گفتوگو با کارشناسان، محققان، دانشمندان و مردم در خیابان‌ها می‌پردازیم اما یک گفتوگوی مستقل هم می‌تواند کانون و گرانیگاه یک مقاله باشد. این دسته از مطالب عموماً به شکل پرسش و پاسخ نوشته و تنظیم می‌شوند اگرچه روش‌های خلاق دیگری نیز برای نگارش آنها وجود دارد. نکته مهم دراین باره این است که توجه خواننده نه تنها باید بر موضوع متمرکز باشد که باید به شخصیت و نظرات مصاحبه‌شونده نیز پرداخته شود. با چنین مطالبی ما به خوانندگانمان کمک می‌کنیم تا تفکرات یک شخص خاص درباره یک موضوع یا بازه وسیعی از موضوعات را بداند.
د) سرمقاله‌ها، تحلیل‌ها، توضیحات یا نقطه نظرات: به قول دیوید دیکسون، مدیر SciDev هدف از نوشتن یک سرمقاله فراهم آوردن نقطه نظری در باره یک موضوع مورد علاقه است. یک سرمقاله ممکن است با امضا یا بدون امضا نویسنده منتشر شود. اگر سرمقاله بدون امضا باشد معمولاً به این معنی گرفته می‌شود که مطلب دیدگاه کل نشریه یا وب سایتی است که آن را منتشر کرده است و توسط سردبیر، یا یکی از اعضا تحریریه و به طور خاص و موردی توسط یکی از همکاران (و با حمایت سردبیر) نوشته می‌شود. اگر یک سرمقاله امضا داشته باشد دیگر به معنی این نیست که این نظر، دیدگاه کل نشریه یا وب سایت است با وجود این عموماً پذیرفته شده است که سرمقاله موقعیت برجسته‌ای در بین مطالب دیگر نشریه دارد چرا که سردبیر یا همکاران تحریریه که آن را می‌نویسند و این احساس وجود دارد که نظرگاه آنها نقطه نظری است که مخاطبانشان خواستار و شایسته آن هستند. یک سرمقاله باید دارای نتیجه‌گیری شفافی در باره موضوعی که مطرح می‌کند باشد و درعین حال ساختار منطقی داشته و بر حقایق واستدلال‌هایی بنا شده باشد که منجر به نتیجه می‌شود. همچنین در این نوشته می‌توان از استدلال نقیض استفاده کرد تا معلوم شود چرا نویسنده با یک نظر مخالف است.
هـ) گزارش‌های تحقیقی: گزارش‌های تحقیقی شامل تحقیقات دست اول و سنگینی هستند که در باره یک موضوع خاص صورت گرفته‌اند. معمولاً این گزارش‌ها برای پیدا کردن پاسخ به پرسشی مهم و اغلب بحث برانگیز تهیه می‌شوند. سوالی مانند اینکه «آیا واقعا مخازن محلی آب مایع می‌تواند دلیل رشد گونه خاصی بیماری در یک منطقه را توضیح دهد یا خیر؟» یا اینکه «آیا محققانی که ادعا کرده‌اند نخستین انسان را شبیه‌سازی کرده‌اند راست گفته‌اند؟» در این سبک گزارش‌ها معمولاً دانشمندان نقش متخصصانی را بازی می‌کنند که به روزنامه‌نگاران برای استخراج حقیقت کمک می‌کنند و یا اینکه خود آنها می‌توانند موضوع اصلی تحقیق باشند. شاید لازم باشد یک روزنامه‌نگار علم نظرات دو یا چند دانشمند را در مقابل هم قرار دهد تا بتواند داستانش را روایت کند. تولید گزارش‌های تحقیقی معمولاً زمان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد چون پیدا کردن افرادی که بتوانند جواب‌ها را در اختیار گزارشگر بگذارند و یا کسانی که باید مورد مصاحبه قرار گیرند زمان بر و دشوار است. شاید هیچ جواب آماده‌ای برای روزنامه‌نگاری که به سختی دنبال پاسخی برای پرسش‌هایش است وجود نداشته باشد. حاصل یک گزارش تحقیقی می2تواند در قالب یک مقاله و یا چندین مقاله عمیق منتشر شود.
و) بلاگ‌ها: بلاگ‌ها آخرین نوع در حال رواج و اعتیادآور در نویسندگی علمی است. در بسیاری از سبک‌های نوشتاری، از روزنامه‌نگاران انتظار می‌رود تا خودشان را از نظرات شخصی ایشان دور نگاه دارند تا نتیجه کارشان عادلانه و منصفانه از کار در بیاید و مطلب نوشته شده آنها در متعادل و بی‌غرضانه باشد. با وجود این، بلاگ‌ها قالبی برای نوشتن برای روزنامه‌نگاران به وجود آورده است که می‌توانند افکار، تجربه‌ها و ماجراجویی‌های خود را به راحتی در آن منعکس کرده و بنویسند. تقریباً در هر داستانی که یک روزنامه‌نگار آن را روایت می‌کند داستان دیگری نیز در پشت آن قرار دارد. برای مثال اگر روزنامه‌نگاری به افغانستان سفر کند تا پرونده طالبان را بررسی کند قطعاً روایت‌های خواندنی در باره نحوه دسترسی او به اطلاعات مورد نظر و مواردی مانند این وجود دارد. حال اگر سردبیر شما محدودیتی 433 کلمه‌ای برای شما وضع کرده باشد شما این فرصت را پیدا می‌کنید تا نسخه کامل‌تر گزارش را در وبلاگتان پوشش دهید و آنجا آن روایت‌های ناگفته را بنویسید.
4-2-2-2 ارزش‌های خبری
هر روز صدها و شاید هزارن رویداد کوچک و بزرگ در گوشه و کنار جهان اتفاق می‌افتد، اما امکان تهیه گزارش از تمام آنها وجود ندارد و تعداد زیادی از وقایع نیز ارزش خبری لازم را برای گزارش و انتقال آنها به مخاطبین ندارند. بنابراین برای تشخیص اینکه چه رویدادی ارزش تهیه گزارش دارد، احتیاج به معیارهایی است که به کمک آن بتوان وقایع را ارزش‌یابی و گزارش جامعی از آن رویداد برای مخاطبان تهیه کرد. این معیارها که به تنهایی یا گاه با ترکیب با یکدیگر، یک رویداد را پدید می‌آورند و در ماهیت خود رویداد وجود دارند «ارزش‌های خبری86» نامیده می‌شوند. اهمیت شناخت ارزش‌های خبری در این است که می‌تواند هم خبرنگار را در شناخت و فهم خبر (سوژه یابی) کمک کند، هم در تنظیم خبر او را یاری دهد و هم می‌تواند به عنوان معیارهایی برای مقایسه، ارزش‌گذاری و گزینش رویدادهای روز (از جهات اولویت‌گذاری، جا در صفحه، اندازه تیتر و ..) مورد بهره‌برداری قرار گیرد (بدیعی و قندی، 20: 1387) .
یونس شکرخواه (1388:15-14)در کتاب «خبر» ارزش‌های خبری که در روزنامه‌نگاری معاصر تقریبا حالت معیار استاندارد به خود گرفته‌اند را چنین بر می‌شمرند:
دربرگیری87: رويدادي داراي ارزش خبري دربرگيري است كه بر تعداد فراواني از افراد جامعه تأثيرگذار باشد.
شهرت88: اشخاص، اشياء و نهادهايي كه داراي شهرت هستند، از ارزش خبري برخوردارند. اين ارزش خبري به خودي خود كاملاً گوياست.
برخورد، اختلاف و درگیری89: اين گونه از رويدادها حاوي برخوردهايي هستند كه در شكل‌هاي گوناگون جلوه‌گر مي‌شوند. اين برخوردها ميان افراد، گروه‌ها و ملت‌ها صورت مي‌گيرند. اين برخوردها به شكل انسان عليه انسان، انسان عليه محيط و انسان عليه طبيعت، فجايع طبيعي و حوادث
مربوط به حيات وحش قابل پي‌گيري هستند .
استثنا و شگفتی90: اين نوع رويدادها از وجه غيرعادي بودن و يا عجيب و استثنايي بودن از ارزش خبري برخوردارند. به طور كلي اين رويدادهاي نادر را خوانندگان و مخاطبان خبرها تحت عنوان‌ترين‌ها مي‌شناسند.
بزرگی و فراوانی تعداد و مقدار91: اين ارزش خبري عمدتاً به اعداد و ارقام مربوط مي‌شود. فرقي نمي كند كه اين ارقام مربوط به چيست، هر اندازه كه تعداد ارقام بزرگ‌تر باشد چون كه از جنبه فراگيري اهميت مي‌يابد از ارزش خبري بيشتري برخوردار مي‌شود.
مجاورت92: مخاطبان رسانه‌ها ترجيح مي‌دهند كه ابتدا از خبرهاي مربوط به محله، شهر، كشور و كشورهاي همجوار خود اطلاعات كسب كنند. مجاورت به لحاظ ارزش خبري در دو شكل مورد گزينش قرار مي‌گيرد: جغرافيايي و معنوي .
تازگی93: دانستن اينكه رويداد در چه وقت به وقوع پيوسته است، در جهان رقابت‌هاي خبري از اهميت ويژه‌اي برخوردار است هر اندازه كه فاصله وقوع رويداد و درج آن به عنوان خبر، نزديك‌تر باشد، خبر، تر و تازه‌تر خواهد بود . خيلي از وقت‌ها، جنبه‌هايي از يك خبر كهنه نيز مي‌توانند در شكلي تازه آشكار شوند، كه طبعاً در اين صورت باز هم از ارزش خبري برخوردار مي‌شوند.
5-2-2-2 داستان خبری
مطابق درس چهارم از دروس آنلاین فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاری علم انواع داستان‌های خبری عبارتند از:
داستان آینده‌نگر: این نوع داستان روایتی از رویدادی است که قرار است در آینده اتفاق بیفتد. مثلاً کنفرانسی که قرار است در آینده برگزار شود. معمولاً این سبک خبرها را به شیوه هرم وارونه می‌نویسند یعنی مهم‌ترین بخش خبر و جذاب‌ترین اطلاعات را در ابتدای خبر و اطلاعات ضمیمه را در ادامه آن می‌آورند. ساختار چنین اخباری معمولاً به این ترتیب است:
الف. لید: داستان را با پاسخ دادن به 3 سوال
