پایان نامه رایگان با موضوع تحلیل محتوا، جامعه آماری، روزنامه‌نگاری، علم و فناوری

ساخته‌اند، همان کنشگرانی که شبکه‌ها آنها را ساخته‌اند؛ به عبارت دیگر در این نظریه کنشگر و شبکه در پیوند با یکدیگر معنا می‌یابند و دوام هر شبکه به دوام پیوندهایی بستگی دارد که خود، آن را می‌سازد.
در این نظریه، ترجمه از اشاعه، منفک قلمداد می‌شود. در واقع ترجمه، انتقال همراه با تغییر شکل است، در‌حالیکه اشاعه، انتقال بدون تغییر شکل است. ترجمه هم به فرآیند دلالت دارد و هم نتیجه یا معلول علم و فرآورده2های علمی است. این فرآورده‌های علمی به نوبه خود به مثابه شبکه عمل می‌کنند و با از سرگیری‌های متوالی فراگیرتر می‌شوند.
مطابق این نظریه، علم و جامعه هستی‌هایی هستند که ملازم یکدیگرند؛ در فعالیت‌های علمی با هم در تعاملند و در تکوین همدیگر نقش پویایی عمل می‌کنند. علم در حالیکه جامعه را مخاطب قرار می‌دهد به گفتارهای جامعه نیز گوش فرا می‌دهد. در این برداشت، خطاها و حقایق هم به جامعه نسبت داده می‌شود و هم به علم. این امر به منزله آن است که علم‌فناوری مدرن، نمی‌تواند بدون توجه به افکار و نگرانی‌های عمومی و آنچه جامعه طلب می‌‌کند، یا نسبت به آن احساس خطر می‌کند، مسر موفقیت‌آمیزی طی کند. علم فناوری از جامعه جدا نیست، این دو در حال برساختن یکدیگر هستند. در چنین شرایطی هرگونه بی‌توجهی یا کم‌توجهی به طرفین می‌تواند توسعه علمی را با مخاطرات جدی همراه کند.
6-2 سوالات تحقیق
سوالات اصلی:
عملکرد روزنامه‌نگاران علم در روزنامه‌ها چگونه است؟
چه چالش‌ها و موانعی در مسیر توسعه روزنامه‌نگاری علم در ایران وجود دارد؟
سوالات فرعی:
آیا روزنامه‌نگاران علم اصول حرفه‌ای روزنامه‌نگاری را در فرآیند تولید محتوا رعایت می‌کنند؟
چه چالش‌های زمینه‌ای در مسیر توسعه روزنامه‌نگاری علم در ایران است؟
ضعف عمده عملکرد روزنامه‌نگاران علم در ایران در کجا ریشه دارد؟

فصل سوم:
روش شناسی تحقیق

مقدمه
این پژوهش، به دنبال بررسی عملکردهای روزنامه‌نگاران علم و نیز چالش‌های موجود در عرصه روزنامه‌نگاری علم در ایران است. بدین منظور، فصل حاضر که به مباحث روش‌شناختی این پژوهش اختصاص دارد، دستیابی به هدف مذکور را در دو بخش دنبال می‌کند: بررسی عملکردهای روزنامه‌نگاران علم، و بررسی چالش‌های موجود در عرصه روزنامه‌نگاری علم در ایران.
برای دستیابی به اهداف پژوهش، در بخش اول ، به منظور بررسی عملکردهای روزنامه‌نگاران علم، از روش «تحلیل محتوای کمّی» استفاده شده است و صفحات «علم و فناوری» چهار روزنامه مورد بررسی قرار گرفته است.
بخش دوم تحقیق، به بررسی چالش‌های روزنامه‌نگاری علم در ایران اختصاص دارد که از طریق «مصاحبه عمیق نیمه ساخت یافته» انجام شده است.
در این فصل، جزئیات مربوط به روش شناسی تحقیق شامل نحوه انتخاب نمونه‌ها، چگونگی گردآوری داده‌ها و روش تحلیل آنها، پایایی و روایی تحقیق و تعریف عملیاتی مفاهیم و متغیرها آمده است.
1-3 روش شناسی بخش اول تحقیق (تحلیل محتوای کمّی)
تحلیل محتوا به شیوه نوین را می توان در زمان جنگ جهانی دوم ریشه‌یابی کرد، یعنی زمانی که واحدهای جاسوسی متفقین با زحمت بسیار تعداد و نوع ترانه‌های محبوبی را که از ایستگاه‌های رادیویی اروپا پخش می‌شد، بررسی کردند. متفقین با مقایسه موسیقی پخش شده از ایستگاه‌های آلمانی با آنچه از ایستگاه‌های دیگر در اروپای اشغال شده، پخش می‌شد، می‌توانستند با میزانی از اطمینان تغییرات رخ داده در تمرکز نیروهای نظامی در سطح قاره را بسنجند. در حوزه اقیانوسیه، ارتباطات میان ژاپن و پایگاه‌های جزیره‌ای گوناگون به دقت ثبت و جدول بندی می‌شد؛ افزایش حجم پیام‌های رد و بدل شده با یک پایگاه نشانگر آن بود که عملیات جدیدی برای آن پایگاه در دست برنامه‌ریزی است. پس از جنگ، پژوهشگران از تحلیل محتوا برای مطالعه تبلیغات سیاسی در روزنامه‌ها و رادیو استفاده می‌کردند. در سال 1952، برنارد برلسون کتاب «تحلیل محتوا در پژوهش‌های ارتباطی» را منتشر ساخت. این کتاب نشان می‌داد که روش مذکور به عنوان ابزار پژوهشی دانش‌پژوهان رسانه‌ها شناخته شده است (ویمر و دومینیک، 215:1389).
کرلینجر (1986)، در تعریف تحلیل محتوا متذکر می‌شود که : تحلیل محتوا روشی برای مطالعه و تحلیل ارتباطات به شیوه‌ای نظام‌مند، عینی و کمّی با هدف اندازه‌گیری متغیرهاست (خوش نشین لنگرودی، 56:1381).
هولستی معتقد است که روش تحلیل محتوا غالبا برای توصیف ویژگی‌های پیام به کار می‌رود، بدون ارجاع به نیات فرستنده یا اثر پیام، بر کسانی که پیام خطاب به آنهاست و بخش اعظم این شیوه پژوهش متوجه تنوعی از سوال‌هایی است که با چه؟ عنوان می‌شود (هولستی، 49:1380).
در تعریفی دیگر، رایف، لیسی و فیکو می‌گویند: تحلیل محتوای کمّی، آزمون نظام‌مند (سیستماتیک) و تکرار‌پذیر نمادهای ارتباطی‌ای است که طی آن، ارزش‌های عددی بر اساس قوانین معتبر اندازه‌گیری، به متن نسبت داده می‌شود و سپس با استفاده از روش‌های آماری، روابط بین آن ارزش‌ها تحلیل می‌شود. این عمل به منظور توصیف محتوای ارتباطات، استخراج نتیجه درباره معنی آن یا پی‌بردن به بافت و زمینه ارتباط، هم در مرحله تولید و هم در مرحله مصرف صورت می‌گیرد(رایف و همکاران ، 25:1388).
ویمر و دومینیک کاربردهای تحلیل محتوا را چنین بر می‌شمرند:
توصیف محتوای ارتباطات : فهرست کردن ویژگی‌های مجموعه‌های خاصی با محتوای ارتباطاتی در یک یا چند مقطع زمانی، همچنین برای مطالعه دگرگونی‌های اجتماعی.
آزمون فرضیه‌های مربوط به خصوصیات پیام: در شماری از تحلیل‌ها تلاش می‌شود تا برخی خصوصیات منبع پیام‌های خاص به ویژگی‌های پیام‌هایی که تولید شده‌اند، ربط داده شود. این گونه تحلیل محتوا در بسیاری از مطالعاتی که به آزمون فرضیه‌هایی از نوع زیر می‌پردازند به کار می‌روند:«اگر منبع پیام ویژگی A را داشته باشد، پیام‌هایی شامل عناصر x و y تولید خواهد شد؛ اگر منبع پیام ویژگی B را داشته باشد، پیام‌هایی با عناصر w و z تولید خواهد شد»
مقایسه محتوای رسانه‌ها با واقعیت‌های موجود در جهان واقعی: بسیاری از مطالعاتی که در قالب تحلیل محتوا صورت می‌گیرند نوعی بررسی واقعیت به شمار می روند، به این صورت که نمایش گروه، پدیده، صفت، یا ویژگی خاصی در قیاس با استانداردی که از زندگی واقعی به دست آمده است ارزیابی می‌شود ، سپس میزان هماهنگی نمایش رسانه‌ای با وضعیت واقعی بحث می‌شود.
ارزیابی تصویر گروه‌های خاص در جامعه : شمار روزافزونی از پژوهش‌های مبتنی بر تحلیل محتوا توجه خود را معطوف به کشش تصویر رسانه‌ای برخی گروه‌های اقلیت یا گروه‌های متمایز کرده‌اند. در بسیاری از موارد این مطالعات به منظور ارزیابی تغییر سیاست‌های رسانه‌ها نسبت به این گروه‌ها صورت گرفته است تا بتوان پاسخ‌گو بودن رسانه‌ها در برابر خواسته‌های مردم را استنباط کرد، یا روندهای‌اجتماعی را مستند ساخت(ویمر و دومینیک، 1389).
مراحل تحلیل محتوا را می‌توان به این صورت به عنوان یک شمای کلی مرتب کرد:
فرمول بندی پرسش یا فرضیه تحقیق
تعریف جامعه آماری مورد نظر
انتخاب نمونه مناسب از جمعیت آماری
انتخاب و تعریف واحد تحلیل
مشخص کردن مقوله‌هایی از محتوا که باید تحلیل شوند
تعیین نظام کمّی کردن و شمارش
کدگذاری محتوا بر اساس تعریف‌های تعیین شده
تحلیل داده‌های گردآوری شده
نتیجه‌گیری (ویمر و دومینیک، 1389، خوش نشین لنگرودی، 1381)
1-1-3 واحد تحلیل
واحد تحلیل137، واحدی است که اطلاعات از آن گردآوری و خصوصیات آن توضیح داده می‌شود(دواس، 41:1376). از نظر کارنی در تحلیل محتوا، یک واحد، یک پیام قابل تشخیص، یک مولفه پیام است که:
به عنوان مبنایی برای تعیین جامعه آماری و نمونه گیری قرار می‌گیرد.
متغیرها بر اساس آن اندازه‌گیری می‌شوند.
به عنوان پایه‌ای برای گزارش تحلیل‌ها عمل می‌کند.
واحد می‌تواند کلمات، ارقام، مصنوعات، دوره‌های زمانی، تعاملات یا هرگونه درهم شکستن یک ارتباط به اجزایش باشد(ترابی، 39:1392، به نقل از carny,1971). در هر پژوهشی واحد تحلیل بنابر ماهیت مسئله مورد بررسی مشخص می2شود. بنابراین با توجه به مسئله این پژوهش، واحد تحلیل کلیه صفحه علم و فناوری روزنامه‌های مورد بررسی شامل متن، تیتر، لید و عکس است.
2-1-3 جامعه آماری
جامعه عبارت است از همه اعضای واقعی یا فرضی که علاقه‌مند هستیم یافته‌های تحقیق را به آنها تعمیم دهیم. به عبارت دیگر جامعه، شامل گروهی از افراد، اشیا یا حوادث است که حداقل دارای یک ویژگی مشترک هستند(دلاور، 120:1383). جامعه آماری نیز همان جامعه اصلی است که از آن نمونه‌ای نمایا یا معرف به دست آمده باشد (ساروخانی، 157:1384).
جامعه آماری این پژوهش شامل صفحات علم و فناوری در روزنامه‌های خراسان، کیهان، آفرینش و جام‌جم در سال 1392 می‌باشد.
لازم به توضیح است که محقق برای انتخاب جامعه آماری ابتدا به معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مراجعه کرده و لیست روزنامه‌های منتشر شده در سال 1392 را از آن مرکز اخذ نموده است. در این لیست، پس از جدا کردن روزنامه‌های ورزشی و اقتصادی، 43 روزنامه دیگر از لحاظ داشتن صفحه اختصاصی دانش (یا دانش و فناوری) مورد بررسی قرار گرفتند. از میان این روزنامه‌ها، فقط تعداد معدودی از آنها (خراسان، کیهان، آفرینش و جام جم، شرق، قدس، Iran daily,Tehran news) دارای صفحه مجزای دانش بودند که 4 روزنامه مذکور به دلیل دسترسی محقق به آرشیو آنها در سال 1392و نظم در انتشار صفحه دانش، انتخاب شدند.
3-1-3 روش نمونه‌گیری
در بخش تحلیل محتوا نمونه‌گیری در دو مرحله انجام می‌شود، در مرحله اول انتخاب روزنامه‌ها با مشورت روزنامه‌نگاران باسابقه و بر اساس داشتن صفحه دانش (یا دانش و فناوری) و نظم در انتشار آن به صورت هدفمند انجام می‌شود .( 4روزنامه کیهان، آفرینش، خراسان و جام‌جم بدین ترتیب انتخاب شدند)، در مرحله دوم از میان این روزنامه‌ها، از هر روزنامه 24 شماره در سال 92 به صورت تصادفی طبقه‌بندی‌شده انتخاب می‌شود. در مجموع 120 شماره از روزنامه‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
4-1-3 نحوه جمع‌آوری داده‌ها
برای انجام بخش اول این پژوهش که با هدف بررسی نحوه عملکرد روزنامه‌نگاران علم در صفحه علم و فناوری روزنامه‌های مورد بررسی صورت گرفته است، دستورالعملی حاوی 25 متغیر تهیه و مطالب مورد نظر با توجه به تعاریف عملیاتی مشخص و کدگذاری شدند. در مجموع 645 مطلب، در 4 روزنامه مورد بررسی، کدگذاری شدند.
5-1-3 فنون مورد استفاده در تجزیه و تحلیل داده‌ها
اطلاعات کدگذاری شده پس از ورود به نرم افزار spss تحلیل شد. یافته‌های این تحقیق از طریق جداول و نمودارهای توزیع فراوانی توصیف و با استفاده از آزمون آماری کای اسکوئر تحلیل شده‌اند.
6-1-3 پایایی تحقیق138
محاسبه پایایی از رعایت اصل عینیت در تحقیق نشات می گیرد. یکی از ویژگی‌های روش علمی و ازجمله روش تحلیل محتوا، رعایت اصل عینیت است، یعنی تکرار تحقیق، همان نتیج را به دست دهد. بر این اساس پایایی این گونه تعریف شده است: «مقصود از پایایی آن است که اگر خصیصه مورد سنجش را با همان وسیله یا وسیله مشابه، تحت شرایط مشابه دوباره اندازه گیری کنیم، نتایج حاصله تا چه حد مشابه، دقیق و قابل اعتماد است. (ترابی، 58:1393 به نقل از هومن، 116:1371).
در محاسبه پایایی پزوهش حاضر، در مورد متغیرهایی که امکان دخل و تصرف ذهنیات کدگذار وجود داشت، کدگذاری مجدد به عمل آمد. در مورد متغیرهای ارزش خبری، موضوع مطلب، پرداختن به سیاستها و مناقشه های علمی، کدگذاری مجدد توسط محقق با فاصله زمانی یک ماهه به عمل آمد. داده‌ها از طریق آزمون اسکات، در فرمول مربوطه گذاشته شد.
π=(p_o- p_e)/(1-p_e ) ( 1-3)
حاصل آنکه برای متغیر ارزش خبری، ضریب پایایی معادل 0.76 برای متغیر موضوع مطلب 0.81 برای دومتغیر بعدی 0.79 و 0.83 به دست آمد. به این ترتیب می توان گفت که کدگذاری اولیه با تعاریف عملیاتی منطبق است.
7-1-3 اعتبار (روایی) تحقیق139
اعتبار در پژوهش‌های کمّی، بدین معناست که آیا روند طی شده در پژوهش، بدان