بهادار موجود باشد. همچنین جهت یکپارچه بودن اطلاعات شرکتهایی که سال مالی آنها منتهی به 29 اسفند نبود از جامعه آماری حذف گردید و در نهایت تعداد نهایی شرکتهای موجود در جامعه آماری به 15 عدد رسید.
1- 11 روش نمونه گیری
به منظور افزایش قابلیت اعتبار نتایج تحقیق، از بین اعضاي جامعه آماري ذکر شده، نمونه‌گیري به عمل نیامده و تمامی مشاهدات مورد بررسی قرار می گیرند، لذا جامعه و نمونه آماري برابر می‌باشد.
1-12 روش های گرد آوری اطلاعات
مدل یا روش های تصمیم‌گیری از ادبیات تحقیق استنباط می گردد و گردآوری اطلاعات جهت تعیین اوزان شاخصها از طریق خبرگان با استفاده از پرسشنامه صورت می‌گیرد و داده های جداول تصمیم از مستندات بورس استخراج می‌گردد
1-13 تعریف روشهای مورد نظر برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها
روش تاپسیس: این مدل توسط هوانگ و یون در سال 1981، پیشنهاد شد.این مدل، یکی از بهترین مدلهای تصمیم‌گیری چند‌شاخصه است و از آن، استفاده زیادی می شود. در این روش m گزینه به وسیله n شاخص، مورد ارزیابی قرار می گیرد. اساس این تکنیک، بر این مفهوم استوار است که گزینه انتخابی، باید کمترین فاصله را با راه حل ایده آل مثبت(بهترین حالت ممکن) داشته باشد. فرض بر این است که مطلوبیت هر شاخص، به طور یکنواخت افزایشی یا کاهشی است(مومنی، 1389).
روش ویکور: این روش، روشی جديد در تصميم گيري چند معياره است كه اخيراً براي حل اينگونه مسائل با معيارهاي متضاد و نامتناسب (واحدهای سنجش متفاوت) معرفي و توسعه يافته است(اوپریکوویچ و ژنگ، 2004).
اين روش روي دسته بندي و انتخاب از يك مجموعه گزينه ها تمركز داشته و جواب هاي سازشي را براي يك مسأله با معيارهاي متضاد تعيين مي كند، بطوري كه قادر است تصميم گيرندگان را براي دستيابي به يك تصميم نهايي ياري دهد. در اينجا جواب سازشي نزديكترين جواب موجه به جواب ايده آل است كه كلمه سازش به يك توافق متقابل اطلاق مي‌گردد(اوپریکوویچ و ژنگ، 2004). اين جواب سازشي يك شاخص رتبه بندي چند معياره بر اساس نزديكي به جواب ايده آل را مطرح مي‌سازد(اوپریکوویچ، 1998).
روش پرامتی 2: روش پرامتی یکی از تکنیک های تصمیم چند معیاره است.این روش یک تکنیک رتبه بندی برای مجموعه متناهی از گزینه هایی است که به واسطه معیارهای غالبا متناقض باید رتبه بندی گردند(بهزادیان،2009). پرامتی 1 (رتبه بندی جزیی) و پرامتی 2(رتبه بندی کامل) بوسیله جی بی بارنز ابداع شده و برای اولین بار در سال 1982 در کنفرانسی در دانشگاه لاوال در شهر کبک کشور کانادا ارائه گردید(برانز و دیگران،1986).این اطلاعات به دو دسته تقسیم می‌شوند:
-اطلاعات بین معیارها
-اطلاعات داخل معیارها
اطلاعات بین معیارها در واقع وزن هایی است که اهمیت نسبی معیارهای مختلف را نشان می‌دهد. وزن ها اعدادی غیر منفی بوده و مستقل از واحد اندازه گیری معیارها می‌باشند.
در مورد اطلاعات درون معیارها باید گفت که در روش پرامتی 2 ساختار ترجیح بر مبنای مقایسه زوجی است. بدین ترتیب که میزان انحراف بین دو آلترناتیو مربوط به معیار خاص مد نظر قرار می گیرد و این انحراف به صورت دو به دو برای تمام آلترناتیو ها محاسبه می‌شود(برانز و دیگران،1984).
1-14 تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی طرح:
شاخص4: عبارتست از ویژگی ها، کیفیات یا پارامترهایی که برای انتخاب گزینه های تصمیم مطرح است.
تصمیم گیری چند شاخصه5: در این مسائل تعدادی گزینه، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و در مورد آنها، یک اولویت بندی انجام می‌شود. گاهی بجای گزینه، از مترادف‌های آن مانند استراتژی، راهکار و … استفاده می‌شود(مومنی، 1389).
نظریه فازی6: نظریه ای است برای اقدام در شرایط عدم اطمینان.این نظریه قادر است بسیاری از مفاهیم، متغیرها و سیستم هایی را که نادقیق و مبهم هستند، چنانچه در عالم واقع در اکثر مواقع چنین است؛ به شکل ریاضی درآورد و زمینه را برای استدلال، استنتاج، کنترل و تصمیم‌گیری در شرایط عدم اطمینان فراهم آورد(مومنی، 1389).
1-15 ساختار مطالب
این پایان نامه در پنج فصل به شرح زیر سازماندهی شده است:
فصل اول: این فصل به معرفی موضوع و ضرورت انجام تحقیق و خلاصه اي از مراحل انجام آن و همچنین معرفی جامعه آماری و اصطلاحات تخصصی در این تحقیق می‌پردازد.
فصل دوم: این فصل به بررسی مبانی نظری و پیشینه تحقیق می‌پردازد. ابتدا مطالب به طور کلی بیان شده و شرحی بر رتبه بندی شرکتها و ضرورت آن دارد و در ادامه روش های تصمیم‌گیری چند شاخصه مورد استفاده و همچنین رویکرد فازی، معرفی و بررسی می‌شود و در پایان پیشینه تحقیقات مرتبط با رتبه بندی در بورس ذکر می‌گردد.
فصل سوم: این فصل ابتدا به معرفی بورس اوراق بهادار تهران و همچنین شرکتهای تولید کننده مواد غذایی و آشامیدنی حاضر در بورس می‌پردازد در ادامه روش گردآوری اطلاعات و مراحل طبقه بندی و تجزیه و تحلیل داده ها به طور کامل بررسی شده و در پایان روش تحقیق مورد استفاده در این پایان نامه ذکر می‌گردد.
فصل چهارم: در این فصل ابتدا شاخص های مالی پر‌اهمیت‌تر با استفاده از پرسشنامه استخراج شده سپس مجددا این شاخصها با استفاده از پرسشنامه و با استفاده از روش ماتریس مقایسات زوجی و با رویکرد فازی رتبه‌بندی می‌شوند. و سپس با استفاده از روش های تصمیم‌گیری چند‌شاخصه، رتبه هر کدام از شرکتها مشخص می‌شود و نتایج حاصل از روش تصمیم‌گیری ارائه می‌گردد.
فصل پنجم: در این فصل نتیجه حاصل از فصل چهارم بررسی شده و چند پیشنهاد برای انجام تحقیقات بعدی ارائه می‌گردد. شکل زیر نمایی از آنچه در این تحقیق انجام خواهد شد، ارائه می‌دهد.
شکل 1-1 نمایی از مراحل اجرایی تحقیق
فصل دوم
ادبیات تحقیق
2-1 مقدمه
امروزه به دنبال رقابتي شدن اقتصاد جهاني و افزايش آگاهي عمومي از مسايل مالي و سرمايه‌گذاري، بازار سرمايه، نگاه‌ها را بيش از پيش به خود معطوف كرده است؛ از طرفي اغلب شركتها به منظور جلب توجه سرمايه‌گذاران اقدام به توليد كالا و خدمات با كيفيت بالا و بهاي تمام شده پايين مي‌نمايند؛ در اين بين تعدادي از شركتها نيز سعي مي‌كنند با ارائه اطلاعات غيرواقعي و گمراه كننده تصوير مطلوبي از وضعيت شركت نشان داده و خود را در سطح رقابت براي جذب سرمايه‌گذاران حفظ كنند. از اين رو ارزيابي عملكرد شركتها با شاخصهاي مناسب و گوناگون و همچنين رتبه بندي آنها با درنظر گرفتن اين شاخصها مهم است و براي سرمايه‌گذاران مطلوبيت دارد.
ارزيابي عملكرد با توجه به توسعه بازارهاي سرمايه از مهمترين موضوعات مورد توجه سهامداران، اعتباردهندگان،دولتها و مديران است. سرمايه‌گذاران همواره تمايل دارند تا از ميزان موفقيت مديران در به‌كارگيري از سرمايه‌شان آگاهي يابند(یحیی زاده و دیگران،1389).
یکی از مهمترین ابزارهای تعیین نقاط قوت، ضعف عملکرد، شناسایی فرصتها و تهدیدهای بیرونی شرکتهای دولتی و خصوصی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، رتبه بندی آنها است(قدرتیان کاشان و انواری رستمی، 1383). هنگامی که فردی تصمیم به سرمایه‌گذاری در سهام می‌گیرد؛ اولین موضوعی که با آن مواجه می‌شود انتخاب سهام مورد نظر است. در بورس تهران سرمایه‌گذاران، بخصوص سرمایه‌گذاران جز، بیشتر بر اساس اطلاعات غیر رسمی و غیر صحیح مبادرت به اتخاذ تصمیم می‌کنند که این موضوع منجر به زیان آنها و در نهایت دلسردی و خروج از بازار سرمایه می‌گردد.
تصميم‌گيري با لحاظ كردن چندين معيار كه هريك از جايگاه ويژه اي برخوردارند تنها با به كارگيري مدل هاي تصميم‌گيري چند‌معياره ممكن مي شود. در اين روش ها از شاخص هاي مختلفي متناسب با نوع رتبه بندي، استفاده مي شود(دانش شکیب و فضلی، 1388). بنابراین مي توان با در نظر گر فتن نسبت هاي مالي به عنوان شاخصها، شركت هاي بورس اوراق بهادار به عنوان گزينه ها و استفاده از روش هاي تصميم گيري چند معياره، به ارزيابي مالي و رتبه بندي شركت ها اقدام كرد.
در این فصل ابتدا بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار معرفی می شوند و سپس پیرامون کارایی بازار بورس بحث می شود. همچنین روشهای تصمیم‌گیری چند معیاره مورد استفاده معرفی شده و در انتها مطالعات انجام شده در خصوص کارایی بورس اوراق بهادار تهران و رتبه بندی شرکتهای حاضر در بورس مورد بررسی قرار می‌گیرد.
2-2 سرمایه‌گذاری
واژه سرمایه‌گذاری می‌تواند دامنه وسیعی از فعالیتها را شامل شود. این واژه می تواند شامل سرمایه‌گذاری در گواهی سپرده، اوراق قرضه، سهام عادی یا صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک باشد.
سرمایه‌گذاری عبارت است از تبدیل وجوه مالی به یک یا چند نوع دارایی که برای مدتی در زمان آتی نگهداری خواهد شد. بنابراین سرمایه‌گذاری مستلزم مطالعه فرآیند سرمایه گذاری است. سرمایه‌گذاری مستلزم مدیریت ثروت سرمایه گذاران است. این ثروت شامل مجموع درآمد فعلی و ارزش فعلی درآمدهای آتی است(تهرانی و نوربخش، 1382).
2-3 اهمیت بازارهای مالی
شرکتهای بازرگانی برای تامین مالی فعالیتهای خود به حجم بالایی از سرمایه نیاز دارند. این شرکتها برای اینکه بتوانند رشد کنند نیازمند سرمایه گذاری بالایی هستند. واضح است که تامین این میزان سرمایه در زمان محدودی میسر نیست و بایستی از جای دیگری تامین مالی شود. دولتها نیز به منظور ارائه بهتر خدمات و کالاها به مردم، نیازمند این هستند که حجم بالایی پول وام بگیرند. بازارهای مالی این امکان را برای شرکتها و دولتها فراهم می‌سازند که آنها بتوانند از طریق فروش اوراق بهادار نیازهای خود را برطرف سازند. سرمایه‌گذاران نیز از طریق خرید این اوراق بهادار، بازده و رفاه خود را افزایش می‌دهند(تهرانی و دیگران، 1382).این بازارها به دو گروه زیر تقسیم می‌شوند:
الف-بازاهای پول
ب-بازارهای سرمایه
بازارهای پول، سرمایه گذاری های کوتاه مدت و بازار سرمایه، سرمایه گذاری های بلند مدت را در بر می‌گیرند. در اینجا بیشتر موضوع بحث بازار سرمایه است:
بازار سرمایه:
بازار سرمایه شامل آن دسته از اوراق بهاداری است که موعد سررسید آنها بیشتر از یکسال است.به خاطر طولانی بودن موعد سررسید و ماهیت اوراق بهادار بازار سرمایه، میزان ریسک در این بازارها بیشتر از بازار پول است(تهرانی و دیگران، 1382). مهمترین رکن بازار سرمایه، بورس اوراق بهادار است و مهمترین کارکرد آن، ایجاد زمینه برای تامین مالی سرمایه پذیران می‌باشد.
بازار سرمایه از مجموع بازارهای زیر تشکیل شده است(راعی و تلنگی، 1383):
بازارهای اولیه، بازارهای ثانویه و فرابورس
بازار اولیه7
در این بازار اوراق بهادار شركتها، براي اولين بار صادر شده و در معرض مبادله قرار مي‌گيرد. به عبارتي، اوراقي كه در اين بازار عرضه مي‌شود تماماً دست اول بوده و مستقيماً از خود شركت ناشر يا نماينده فروش آن خريداري مي‌شود.
بازار ثانویه
بازار ثانويه8 شامل خريداران و فروشندگان سهام و ديگر اوراق بهاداري است كه قبلا انتشار يافته است. براي مثال اگر فردي بخواهد سهم يا ورقه قرضه اي را كه پيشتر توسط ناشر آن به ديگر خريداران عرضه شده است خريداري نمايد بايد به بازار ثانويه مراجعه كند.
بورس اوراق بهادار مهمترين نهاد بازار ثانويه براي معاملات اوراق بهادار است. بازار ثانويه مكاني است كه سهام پيشتر منتشرشده، مورد خريد و فروش قرار مي‌گيرد. اوراق عرضه شده در اين بازار از نوع دست دوم يا دست چندم است.
تفاوت بازار ثانويه با بازار اوليه در اين است كه در بازار اوليه عرضه كننده، سهام را مستقيما به سرمايه گذار مي‌فروشد(شهر آبادی و بشیری، 1389).
2-4 مفهوم بازار کارا
بازار کارا9، بازاری است که در آن اطلاعات موجود بلافاصله بر قیمت اوراق بهادار تاثیر می‌گذارد.مفهوم بازار کارا بر این فرض استوار است که سرمایه‌گذاران در تصمیمات خرید و فروش خود، تمامی اطلاعات مربوط را در قیمت سهام لحاظ خواهند کرد.بنابراین، قیمت فعلی سهام شامل تمامی اطلاعات شناخته شده اعم از اطلاعات گذشته (مانند سود مربوط به فصل یا سال گذشته)؛ و اطلاعات فعلی است. اطلاعات فعلی می‌تواند شامل اطلاعاتی باشد ک
