موانع موجود و اقدام جهت راه‌اندازي نظام همکاري و خدمات امانت بين کتابخانهاي در حوزه کتابخانه‌هاي تخصصي استان خوزستان ارائه شده است.
– درويشي، (1388)، در مقاله خود با عنوان: “نوع و ميزان بهره‌مندي کتابخانه‌هاي دانشگاهي شهر ساري از همکاري بين کتابخانهاي” مي‌نويسد: هدف از بررسي حاضر، مشخص کردن وضعيت همکاري بين کتابخانه‌هاي دانشگاهي شهر ساري و نيز ميزان استفاده کتابخانهها از اين موضوع مي‌باشد. در اين تحقيق يافته‌ها با استفاده از يک پرسشنامه که شامل 20 سؤال بسته و 2 سؤال داراي گزينه بود و همچنين توسط مصاحبه و مشاهده، مورد بررسي قرار گرفت؛ روش تحقيق پيمايشي بوده و جامعه مورد مطالعه شامل، کتابخانه‌هاي دانشگاهي شهر ساري مي‌باشد که هر کدام جداگانه بررسي شدهاند. داده‌هاي گردآوري شده در نرم افزار “وورد”83 وارد شده و مورد تجزيه و محاسبه قرار گرفته است. با توجه به آمارهاي بدست آمده، ملاحظه شد که همچنان توجه کتابداران در همکاري بين کتابخانهاي متوجه مدارک چاپي است در حاليکه در استفاده از رايانه، پايگاه‌هاي اطلاعاتي و شبکه اينترنت سهولت زيادي در همکاري بين کتابخانهاي ايجاد ميشود؛ بر اساس نتايج اين تحقيق، 5/73 درصد از کتابخانهها از همکاري بين کتابخانهاي استفاده مي‌نمايند.
– بيرانوند و رنجبر (1389)، در تحقيق خود با عنوان: “بررسي موانع و مشکلات موجود در کتابخانه‌هاي دانشگاهي منطق? غرب کشور جهت پياده‌سازي نظام امانت بين کتابخانهاي و خدمات تحويل مدرک” بوده است که بر اساس تحقيق حاضر، در نظر دارند تا ضمن بررسي وضعيت امانت بين کتابخانهاي در کتابخانه‌هاي منطقه‌ي غرب کشور، راه حل مناسبي براي رفع موانع احتمالي پيشنهاد دهند. روش تحقيق به صورت پيمايشي توصيفي با توزيع پرسشنامه در ميان مديران و کتابداران کتابخانه‌هاي دانشگاهي مراکز استان‌هاي غرب کشور (ايلام، کردستان، کرمانشاه، لرستان و همدان) انجام شده است. يافته‌ها نشان ميدهد به طور متوسط 7/88 درصد از جامعه مورد مطالعه، ايجاد نظام امانت بين کتابخانهاي و خدمات تحويل مدرک را در ميان کتابخانه‌هاي دانشگاهي منطقه غرب کشور ضروري دانسته‌اند. ميزان اقدامات مديران و مسئولان در کتابخانه‌هاي دانشگاهي غرب کشور 15 درصد و ميزان همکاري کتابخانه‌هاي منطقه با يکديگر 3/31 درصد بوده است. شاخص فناورانه (59 درصد)، شاخص سازماني 3/29 درصد، شاخص انساني 58/9 درصد و شاخص اقتصادي 8/86 درصد به ترتيب از عوامل مؤثر بر ايجاد امانت بين کتابخانهاي و خدمات تحويل مدرک در دانشگاه‌هاي منطقه غرب کشور بوده‌اند. موانع مهم در عدم برقراري نظام امانت بين کتابخانهاي به ترتيب شامل موانع مديريتي، ضوابط دست و پاگير موجود در کتابخانهها، مشکلات اقتصادي و نبود تجهيزات کافي در کتابخانهها عنوان شده است. ابزار گردآوري داده‌ها در اين تحقيق، پرسشنامه‌اي مشتمل بر 43 سوال مي‌باشد که براي تعيين پايايي آن، پرسشنامه تهيه شده بين 20 نفر از کتابداران دانشگاه‌هاي اهواز توزيع گرديد. جامعه تحقيق حاضر، شامل مديران و کتابداران شاغل در کتابخانه‌هاي دانشگاهي مستقر در منطقه غرب کشور، که تعداد جامعه مورد بررسي 510 نفر مي‌باشند. (200 نفر مدير و 310 نفر کتابدار) که با توجه به محدوديت تعداد کل افراد مورد مطالعه، از نمونه‌گيري استفاده نشده است.
– شاکري فرد (1391)، در تحقيق خود با عنوان: “ابعاد امانت بين کتابخانهاي الکترونيکي” به اين مهم دست يافته و هدف از تحقيق، بررسي ابعاد امانت بين کتابخانهاي الکترونيکي است و در مورد فعاليتهاي جاري مربوط به خدمات تحويل مدرک و امانت بين کتابخانهاي که به وسيله تعدادي از کتابخانهها و مراکز اطلاعاتي پيشتاز در نقاط مختلف جهان اجرا ميشود، بحث ميکند. و کنکاشي دارد در جديدترين ابزارهاي پيشرفته اشتراک منابع که باعث رشد و ترقي در اجراي خدمات امانت بين کتابخانهاي شدهاند. در جهت فراهم کردن خدمات امانت بين کتابخانهاي الکترونيکي مؤثرتر، متخصصين اطلاعاتي در فعاليتهاي خدمات تحويل مدرک به کار گرفته شدند که نيازمند فهميدن و پذيرش فناوريهاي جاري و نويدبخش براي ترويج خدمات امانت بين کتابخانهاي الکترونيک است. بنابراين، اين تحقيق نشان ميدهد که چگونه امانت بين کتابخانهاي به صورت موفقيت‌آميزي در عصر الکترونيک برقرار شده است. و در نتيجه شيوه‌هاي قديمي امانت بين کتابخانهاي در حال جايگزين شدن با شيوهاي از امانت بين کتابخانهاي الکترونيکي است که خدمات جديدي را ارائه ميدهد؛ از قبيل هدايت کاربران در جهت جايگزين نمودن شکل تجارت کتاب، وب سايتها يا مجموعههاي ديجيتال منبع با دسترسي باز. اين تغيير نمادين به نوبه خود نيازمند اين است که کارکنان کتابخانه يا متخصصين اطلاعاتي خدمات خود را به منظور آسان کردن دستيابي کاربران به آنچه در زندگي خود واقعاً نياز دارند پالايش و بازسازي کنند.
2-15-1-3. جمع‌بندي پيشينه‌هاي تحقيق
جمع‌بندي که ازپيشينه‌هاي مطرح شده خارج و داخل ايران، در تحقيق حاضر صورت گرفت و مواردي که داراي اهميت بودند، شامل خدماتي است که کتابخانهها و مراکز اطلاع‌رساني براي کاربران و جامعه استفاده کننده از منابع کتابخانه در نظر گرفته‌اند.اشتراک منابع، امانت بين کتابخانهاي و خدمات تحويل مدرک نشان دهنده اين موضوع است که کتابخانه‌هاي دانشگاهي به عنوان نهادي مهم در همکاري ميان کتابخانهها، بيشترين سهم را به خود اختصاص مي‌دهند. زيرا به عنوان مراکز دانش براي برقراري ارتباط شبکه‌اي در کتابخانهها با هدف مشترک و مکان اطلاعاتي براي مراجعه پژوهشگران و محققان به شمار مي‌روند. اين مسئله سبب از بين رفتن شکافي ميشود که قبلاً ميان کتابخانه‌هاي دانشگاهي- تحقيقاتي و عمومي وجود داشت. مسئله‌ي ديگري که در بين آنان داراي اهميت است، مسائل مالي، بودجه و فاصله فيزيکي منظور همان مسافتي که بين کتابخانهها وجود دارد عنوان شده است. در پيشينه‌هاي تحقيق باوچر و فياد در اثر تحقيقي خود اشتراک گذاري منابع در کتابخانه‌هاي کلرادو را مورد بررسي قرار داده‌اند و توصيه‌هايي براي بهبود شرايط اشتراک منابع در اين کتابخانهها داشتند. که با اشتراک گذاري منابع، هزينه امانت دهي فراهم ميشود. آرورا در تحقيق خود يک پيشنهاد براي همکاري استراتژيک داشت که نحوه‌ي همکاري با تزريق فناوري جديد اطلاعات که به يک تحول جديد تبديل شود. در ايجاد همکاري و براي رفع کمبود منابع مالي و به دست آوردن منابع الکترونيکي، تا 70% از نهادهاي شرکت کننده براي اشتراک و ائتلاف کمک مي‌گيرند. مورنو و آن شو نيز در تحقيقي که انجام دادند، عرضه‌ي خدمات اسناد کتابخانه ملي استراليا را بررسي و به طور عمده در بخش مرجع، امانت بين کتابخانهاي و خدمات اسناد در کتابخانه ملي را براي بهبود خدمات به منظور دستيابي به کاهش هزينه عملياتي کتابخانه بيان نموده‌اند. راسخي راد در پايان نامه خود با عنوان طرح امانت بين کتابخانه‌هاي شهر سبزوار به اين نتيجه رسيده است که: يافته‌ها نشان داده عوامل مؤثر در زمينه عوامل فيزيکي و جغرافيايي بر امانت بين کتابخانهاي در دانشگاه‌هاي شهر سبزوار حاکي از آن است که 3/96 درصد کارکنان، اندازه مجموعه کتابخانه را در اجراي امانت بين کتابخانهاي تأثير گذار مي‌دانند. و 100% کارکنان، بعد مسافت را در اجراي امانت بين کتابخانهاي مؤثر مي‌دانند. و ديگران نيز به همين ترتيب موفقيت کتابخانهها را در به اشتراک گذاري منابع و امانت بين کتابخانهاي بيان نموده‌اند. تا آنجايي که خسروي و عبدالمجيد در تحقيق خود، خدمات امانت بين کتابخانهاي را شاهرگ حياتي دسترسي به دنياي دانش دانسته‌اند. و در نتيجه به وضعيت اين خدمات در ايران و جهان پرداخته‌اند. طرح‌هاي اجرا شده (غدير و امين) در ايران و در ايالت متحده آمريکا، کتابخانه‌هاي پژوهشي در سال 1995، براي ارائه‌ي خدمات در مورد پيايندها با 8% و تک نگاشت‌ها 23% اقدام نموده‌اند. در سال 1986 نسبت به سال 1995 هزينه صرف شده براي پيايندها 106% و براي تک نگاشت‌ها 22 % افزايش يافته بود.
حديثي از پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله‌عليه‌وآله در مورد امانت است که مي‌فرمايند:
“أيُّما راعٍ استَرعي رَعِيَّهً فَلَم يُحِطها بِالأمانَهِ وَ النَّصيحَهِ ضاقَت عَلَيهِ رَحمَهُ اللهِ تَعالي الَّتي وَسِعَت کُلَّ شَيءٍ”.
هرکسي سرپرستي گروهي را به عهده گيرد و در کار آنها به امانت و دلسوزي رفتار نکند رحمت خدا که شامل همه چيز است به او نمي‌رسد (پاينده، 1385، 103).
فصل سوم
روش اجراي تحقيق
3-1. مقدمه
پي بردن به قائده و نظم ميان پديده‌ها و رويدادها در علوم به سختي انجام ميشود. اما مي‌توان روش مناسب براي شناخت آن به کار برد. در تحقيق حاضر بعد از ارائه فصل دوم و بررسي ادبيات نظري و پيشينه‌هاي تحقيق، در فصل جديد به موارد روش اجراي تحقيق پرداخته ميشود.
3-2. روش تحقيق
روش تحقيق مطالعه منظم اصولي است که پژوهش‌هاي علمي را هدايت ميکند. روش در يک تحقيق علمي پژوهشگر را در نيل به حقيقت و گريز از خطا رهنمون مي‌سازد. در عرف دانش، روش به مجموعه‌اي از شيوه‌ها و تدابيري گفته ميشود که براي شناخت حقيقت و برکناري از لغزش به کار مي‌رود. براي انجام پژوهش‌ها و تحقيقات علمي روش‌هاي متفاوتي وجود دارد که پژوهشگران بسته به نوع اهداف تحقيقاتي خود يکي از آنها را برمي‌گزينند. مهم‌ترين روش‌ها عبارتند از: مشاهده، آزمايش، تحليل محتوي، پيمايش و… از اين‌رو مي‌توان گفت: پيمايش عبارت از جمع‌آوري اطلاعات است که با طرح و نقشه و به عنوان راهنماي توصيف، پيش بيني و به منظور تجزيه و تحليل روابط بين متغيرها صورت مي‌گيرد. بدين ترتيب هدف تحقيق پيمايشي آن است که با مقايسه دقيق ويژگي‌هاي مختلف به استنباط نايل آيد. (اوپنهايم، 1369، 15).
روشي که در اين تحقيق بکار برده شده متناسب با اهداف و نوع تحقيق از نوع کاربردي و روش توصيفي- پيمايشي است.
3-3. جامعه آماري
جامعه آماري عبارت است از: افراد يا واحدهايي که داراي حداقل يک صفت مشترک باشند. معمولاً در هر تحقيق، جامعه‌ي مورد بررسي يک جامعه آماري است که پژوهشگر مايل است درباره صفت (صفت‌هاي) متغير واحدهاي آن به مطالعه بپردازد (سرمد و همکاران، 1379، 177).
منظور از جامعه آماري همان جامعه اصلي است که از آن نمونه آماري يا معرف به دست مي‌آيد(ساروخاني، 1384، 157).
در اين تحقيق جامعه آماري عبارت است از: تمامي کتابخانه‌هاي نهاد رهبري دانشگاه‌هاي غرب کشور که جمعاً 27 کتابخانه هستند. اسامي کتابخانه‌هاي مورد مطالعه در قسمت پيوست آورده شده است.
3-4. حجم نمونه
بخشي از جامعه آماري که طبق ضابطه‌اي معين انتخاب شود و معرف آن جامعه به حساب آيد نمونه است (مداح، 1388، 12).
از آنجايي که تمام جامعه کتابخانهها مورد تحقيق قرار گرفته‌اند، حجم نمونه همان 27 کتابخانه خواهد بود.
3-5. روش نمونه‌گيري
منظور از نمونه‌گيري آن است که به جاي مطالعه همه عناصر تشکيل دهنده جامعه آماري، فقط بخشي از اعضاء يا عناصر را به عنوان مورد بررسي قرار مي‌دهيم، به عبارت ديگر فرآيند انتخاب زير مجموعه‌اي از جامعه را نمونه‌گيري مي‌گويند. هدف اصلي نمونه‌گيري برآورد مقادير جامعه به کمک مقادير نمونه است (همان، 12).
نمونه بايد نمايانگر جامعه باشد چنانچه نمونه نماينده واقعي جامعه‌اي که از آن انتخاب شده است نباشد امکان برآورد صحيح و دقيق درباره جامعه وجود نخواهد داشت (دلاور، 1378، 256).
در اين تحقيق نمونه‌گيري نداريم. زيرا هم? جامعه کتابخانه‌هاي مورد مطالعه انتخاب شدهاند.
3-6. ابزار گردآوري اطلاعات (روايي، پايايي)
3-6-1. ابزار گردآوري اطلاعات
در هر روش تحقيقي براي دستيابي به اطلاعات مورد نظر بايد ابزاري متناسب در نظرگرفت. عمده‌ترين ابزار جمع آوري اطلاعات در بررسي‌هاي پيمايشي پرسشنامه است.
پرسشنامه يکي از ابزارهاي رايج و روش مستقيم براي کسب داده‌هاي تحقيق است (فرخزاد، 1385،
