پایان نامه درمورد سلسله مراتب، تحلیل شبکه، سلسله مراتبی

مراتبی، مقایسه زوجی است اما این دو روش تفاوت‌هایی نیز دارند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است (عطائی، 1389):
تفاوت عمده روش تحلیل شبکه و تحلیل سلسله مراتبی در ساختار و تعریف مدل و ارتباط بین عناصر آن است. این ارتباط در روش تحلیل سلسله مراتبی تنها به ورت مستقل است در حالی که در روش تحلیل شبکه، این ارتباط می‌تواند هم به صورت مستقل و هم به صورت وابسته از هم باشد.شکل 3-1 الف ساختار کلی روش سلسله مراتبی و شکل 3-1 ب ساختار کلی روش تحلیل شبکه را نشان می‌دهد. می‌توان گفت روش تحلیل سلسله مراتبی حالت خاصی از روش تحلیل شبکه محسوب می‌شود، زیرا روش تحلیل شبکه در حالت استقلال داخل یک خوشه وبین چند خوشه نیز قابل استفاده است.
روش تحلیل شبکه دارای ساختار غیر خطی است در حالی که روش تحلیل سلسله مراتبی خطی بوده و دارای یک هدف در سطح بالا و گزینه‌ها در سطح پایین است.
هنگام مقایسه زوجی در روش تحلیل سلسله مراتبی، این سوال مطرح می‌شود که بین دو گزینه، کدام یک با اهمیت‌تر است؟ در حالی که در روش تحلیل شبکه هدف از انجام مقایسه زوجی، بررسی میزان تاثیر پارامترها بر یکدیگر است. این مقایسه نیازمند یک بررسی دقیق خواهد بود.
الفب
شکل 3-1 روش تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل شبکه
3-7-2- مراحل روش تحلیل شبکه
3-7-2-1- ساخت مدل و پیکربندی مساله
در مرحله اول باید مسئله به روشنی تعریف شده و سپس اجزای آن در ساختاری منطقی و منظم، به صورت شبکه ای با ارتباط‌های منطقی، تقسیم بندی می‌شوند. در این مرحله معیارهایی که در تصمیم‎گیری نهایی موثرند، شناسایی می‌شوند. این معیارها توسط مدیران ارشد و تصمیم گیران اصلی و یا کادر تخصصی که بر کل سیستم آگاهی دارند، تعیین می‌شود. بعد از این که عناصر مشخص شدند، آن‌ها باید به یکدیگر متصل شوند که این اتصال بر اساس نوع ارتباط بر عناصر داخلی آن‌ها انجام می‌پذیرد. ارتباط اجزا در شبکه نشان دهنده‌ی تاثیر عناصر بر یکدیگر است. در روش تحلیل شبکه، روابط و اثرات معیارها و گزینه‌ها بر همدیگر وارد مساله می‌شود.
3-7-2-2-تشکیل ماتریس مقایسه زوجی و محاسبه بردار های وزن
مشابه روش تحلیل سلسله مراتبی، ماتریس مقایسه زوجی تاثیر معیارها و زیر معیارها، با در نظر گرفتن سطوح بالاتر شبکه و ارتباط داخلی تشکیل می‌شود، تا بتوان به کمک آن‌ها وزن عناصر را بدست آورد. این وزن‌ها بر اساس تعریف ساعتی، از (اهمیت یکسان)، تا 9 (اهمیت مطلق) تغییر می‌کنند. در این روش برای تشکیل سوپر ماتریس73، بسته به طبیعت مساله باید به سوالات زیر پاسخ داده شود:
برای معیار انتخابی، از بین دو عنصر کدام یک تاثیر بیشتری(غالب‌تر) با در نظر گرفتن معیار مذکور دارند؟
برای گزینش یک گزینه، کدام یک از دو معیار یا دو خوشه بر دیگری غالب است؟
برای یک معیار و یک عنصر نظیر x با در نظر گرفتن معیار مور نظر، کدام یک از دو عنصر در همان خوشه یا خوشه دیگر، تحت تاثیر عنصر x قرار گرفته است؟
برای یک معیار و عنصر موجود در آن نظیر x با در نظر گرفتن معیار مورد نظر، کدام یک از دو عنصر در همان خوشه یا خوشه دیگر، بیشتر تحت تاثیر عنصر x قرار گرفته است؟
پس از انجام مقایسه های زوجی به مانندروش تحلیل سلسله مراتبی، محاسبه شاخص‌های سازگاری وزن‌ها و مقایسه‌ها ضروری است. در صورتی که این شاخص‌ها برای هر یک ماتریس‌های مقایسه زوجی مقدار عددی بزرگ‌تر از 1/0 داشته باشد، مقایسه‌ها و اوزان تخصیص داده شده با یکدیگر ناسازگارند و در وزن‌ها باید تجدید نظر کرد.
3-7-2-3-تشکیل سوپر ماتریس
سوپر ماتریس، ماتریسی از روابط بین اجزای شبکه می‌باشد که از بردار های اولویت این روابط بدست می‌آید. این ماتریس چهارچوبی برای مشخص کردن اهمیت نسبی گزینه‌ها پس از انجام مقایسه های زوجی در اختیار قرار می‌دهد. اگر سلسله مراتب دارای سه سطح هدف، معیار و گزینه باشد، سوپر ماتریس در ساده‌ترین حالت به صورت زیر خواهد بود:

که در این ماتریس،w_21 برداری است که اثر هدف را بر روی هر یک از معیارها نشان می‌دهد. w_32 ماتریس نشان دهنده اثر هر یک از معیارها بر روی گزینه‌ها می‌باشد. I یک ماتریس همانی است. درایه های صفر این ماتریس نیز گویای بی تاثیر بودن فاکتورها در محل تلاقی سطر و ستون بر یکدیگر است.
در حالت کلی‌تر، سوپر ماتریس به صورت زیر خواهد بود که در آن وزن‌ها در تراز های مختلف مدل در سطر های ماتریس آورده شده‌اند:

هر یک ازW_ij های این ماتریس بیانگر بردار بیانگر بردار وزن مقایسه زوجی انجام شده در تراز مربوطه است. از آن جا که امکان تاثیرپذیر بودن عوامل از یکدیگر در یک سطح نیز امکان پذیر است، جمع وزن‌ها در ستون‌ها برابر یک نخواهد شد و برای این منظور، باید ماتریس فوق را به صورت وزن دار شده در آورد.
3-7-2-4محاسبه توزیع ماندار سوپر ماتریس وزن دار شده
این امر مشابه با فرایند زنجیره مارکوف74 با به توان رساندن سوپر ماتریس وزن دار شده به یک عدد بزرگ حاصل می‌شود، یعنی: (lim)┬(k→∞)⁡〖W^(k ) 〗
در صورتی که ماتریس توزیع ماندار، به یک ماتریس نهایی همگرا شود، این ماتریس نهایی به عنوان معیار سنجش وزن برای گزینه‌ها به کار می‌رود. در صورتی که این ماتریس به یک بردار همگرا نشود، از تمامی ماتریس‌هایی که همگرایی به صورت متناوبی به آن‌ها انجام می‌شود، میانگین گیری خواهد شد:
(lim)┬(k→∞) (1/n) ∑▒W_i^k
3-7-2-5- نرمال کردن وزن‌های بدست آمده با در نظر گرفتن هر خوشه
3-7-2-6-انتخاب گزینه برتر
در این مرحله از وزن‌های بدست آمده در مرحله قبل، برای تشخیص گزینه برتر استفاده خواهد شد.
برای انجام محاسبات مربوط به مقایسات زوجی و ماتریس ماندار از نرم افزار Super Decisionsکه توسط ساعتی ارائه شده است استفاده خواهد شد.

فصل چهارم
تجزیه وتحلیل داده‌ها

4-1- مقدمه
در این فصل ابتدا عوامل تاثیر گذار در انتخاب استراتژی اکتساب تکنولوژی که در فصل دوم شناسایی شده است با توجه به نظر خبرگان در چهار گروه، طبقه بندی خواهد شد. و در مرحله بعد ارتباط عوامل در درون گروه با توجه به پرسشنامه ماتریس مقایسات زوجی انجام می‌پذیرد سپس با استفاده از تکنیک DEMATEL ارتباط بین گروه‌ها با هم مشخص خواهد شد و در نهایت مدل کلی تحقیق به صورت نهایی آماده خواهد شد و مرحله آخر به دلیل اینکه ارتباط عوامل به صورت شبکه ای می‌باشد از تکنیک ANP برای رتبه بندی استراتژی‌های اکتساب تکنولوژی استفاده خواهد شد.
4-2- گروه بندی عوامل تاثیر گذار در استراتژی اکتساب تکنولوژی
در این مرحله پرسشنامه گروه بندی عوامل تاثیر گذار در استراتژی اکتساب تکنولوژی، در قالب چهار گروه تکنولوژی، استراتژی سازمان، قابلیت سازمان و عوامل محیطی با توجه به نظر اساتید حوزه مدیریت صنعتی و مدیریت تکنولوژی، انجام پذیرفت که نتایج به دست آمده برای هر گروه در جدول 4-1 تا 4-4 بیان شده است.

4-2-1- عوامل شناسایی شده برای قابلیت سازمان
جدول 4-1عوامل گروه بندی شده در گروه قابلیت سازمان
عوامل
نماد
میزان آشنایی شرکت با وضعیت بازار
A1
میزان آشنایی شرکت با تکنولوژی مورد نیاز
A2
وابستگی تکنولوژیکی
A3
سهم بازار بالقوه
A4
موقعیت تکنولوژیک
A5
منابع و نیروی انسانی تحقیق و توسعه
A6
تجربه شرکت در شیوه کسب دانش فنی
A7
انداژه شرکت
A8
برخورداری از دارایی‌های مکمل تکنولوژی
A9

4-2-2- عوامل شناسایی شده برای استراتژی سازمان
جدول4-2 عوامل شناسایی شده برای استراتژی سازمان
عوامل
نماد
فوریت دست یابی به تکنولوژی
B1
متناسب با استراتژی کسب و کار
B2
متناسب با استراتژی تکنولوژی
B3
ضرورت اکتساب
B4
میزان یکپارچگی عمودی و افقی
B5

4-2-3- عوامل شناسایی شده برای برای تکنولوژی
جدول4-3 عوامل گروه بندی شده در گروه تکنولوژی
عوامل
نماد
اهمیت تکنولوژی برای یک شرکت
C1
اثر رقابتی تکنولوژی
C2
کشش تغییر پذیری تکنولوژی
C3
پیچیدگی تکنولوژی
C4
امکان بومی سازی تکنولوژی
C5
امکان کپی برداری و تقلید آسان
C6
چرخه عمر تکنولوژی
C7
هزینه تحقیق و توسعه
C8
ارتباط تکنولوژیک
C9

4-2-4- عوامل شناسایی شده برای عوامل محیطی
جدول4-4 عوامل گروه بندی شده در گروه عوامل محیطی
عوامل
نماد
قوانین حمایت از مالکیت معنوی
D1
عوامل سیاسی و تحریم‌های اقتصادی
D2
دانش مراکز تحقیقاتی خارج از سازمان
D3
نزدیکی به دیگر شرکت‌ها
D4
سطح تکنولژی رقبا
D5
نزدیکی به موسسات تحقیقاتی
D6
عدم اطمینان محیطی
D7
اندازه بازار
D8
شدت رقابت
D9
دسترسی به منابع بیرونی
D10
کیفیت تکنولوژی خارجی
D11
پیچیدگی محیطی
D12

4-3- تاثیر گروه های اصلی اثر گذار بر همدیگر
برای تاثیر گروه های اصلی اثر گذار بر یکدیگر از تکنیک DEMATEL فازی استفاده شده است که شامل مراحل زیر می‌باشد.
مرحله اول: تعیین هدف تصمیم‎گیری و تشکیل یک کمیته. هدف ایجاد روابط بین گروه های تعیین شده برای اکتساب تکنولوژی می‌باشد. کمیته شکل گرفته برای این پژوهش 12 نفر از متخصصان تکنولوژی می‌باشد که نظرات آن‌ها در تکمیل پرسشنامه های پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است.
مرحله دوم: توسعه .و طراحی مقیاس‌های زبانی فازی. در این مرحله، از معیار های ارزیابی و ارزش‌های زبانی آن‌ها در حالت فازی که در فصل سوم ارائه گردیده است، به منظور ارزیابی نظرات، استفاده می‌کنیم.
مرحله سوم: بدست آوردن ارزیابی تصمیم گیرندگان و میانگین آن‌ها. به منظور بدست آوردن میانگین از فرمول زیر استفاده می‌کنیم:
Z ̃=((Z ̃^1 ⊕ Z ̃^2⊕… ⊕ Z ̃^p))/12

پس از انجام محاسبات ماتریس روابط مستقیم به صورت زیر بدست آمد:

مرحله چهارم: تعیین و تحلیل مدل ساختاري. پس از ایجاد ماتریس رابطه مستقیم ابتدائی، حال باید این ماتریس را به ماتریس رابطه مستقیم نرمال شده، تبدیل کنیم. بدین منظور از فرمول زیر استفاده می‌کنیم: a ̃_i=∑_(j=1)^n▒〖z ̃_ij=(∑_(j=1)^n▒〖〖l_ij,〗_( ) ∑_(j=1)^n▒〖m_ij, ∑_(j=1)^n▒u_ij 〗〗) 〗
and
r=max┬(0≤x≤1)⁡(∑_(j=1)^n▒u_ij ) = 2.83
x ̃_ij= z ̃_ij/r= (l_ij/2.83, m_ij/2.83, u_ij/2.83)
پس از محاسبات انجام شده ماتریس رابطه مستقیم نرمال شده به صورت زیر است:

مرحله پنجم: عناصر ماتریس ارتباطات جمعی را با استفاده از فرمول زیر بدست می‌آوریم.
[l_ij^˶ ]=X_l×(I-X_l )^(-1),[m_ij^˶ ]=X_m×(I-X_m )^(-1), [u_ij^˶ ]=X_u×(I-X_u )^(-1)

X_l=[■(0&.029&■(0& 0)@.235&0&■(.058&.029)@■([email protected])&■([email protected])&■(■([email protected] )&■([email protected])))]

X_m=[■(0&.088& ■(.058& .029)@.323&0&■(.146& .058)@■([email protected])&■([email protected])&■(■([email protected] )&■([email protected])))]

X_u=[■(0&.116&■(.146& .116)@.353&0&■(.265& .206)@■([email protected])&■([email protected])&■(■([email protected] )&■([email protected])))]

[l_ij^ ]=[■(.007&.029&■(.001& .000)@.267&.023&■(.062& .029)@■([email protected])&■([email protected])&■(■([email protected] )&■([email protected])))]

[m_ij^˶ ]=[■(.075&.314&■(.091& .044)@.432&.125&■(.208& .089)@■([email protected])&■([email protected])&■(■([email protected] )&■([email protected])))]
[u_ij^ ]=[■(.359&.408&■(.398& .311)@.932&.558&■(.710& .553)@■([email protected]1.065)&■([email protected])&■(■([email protected] )&■([email protected])))]

حال که ماتریس ارتباطات جمعی را بدست آوردیم می‌توانیم با استفاده از آن مقدار R ̃_i ,D ̃_i که به ترتیب مجموع سطر و ستون‌های ماتریس ارتباطات جمعی می‌شود را محاسبه کنیم.
(D ̃_i-R ̃_i )^def
(D ̃_i+R ̃_i