بین شرکت و بانک تجاری توافق می‌شود و به موجب آن بانک موافقت می‌کند که طبق قرارداد وجوه مورد تقاضای شرکت را به صورت وجوه کوتاه مدت بدون وثیقه و تضمین نشده در اختیار شرکت قرار دهد، البته به شرط این که بانک وجوه لازم را در اختیار داشته باشد. معمولاً حد اعتباری برای یک سال تنظیم می‌شود و نرخ بهره آن شامل نرخ پرایم به اضافه درصدی ثابت است. بانک‌ها تمایل دارند سقف‌های اعتباری خود را به منظور جلوگیری از نیاز به بررسی مجدد اعتبار یک مشتری، هنگامی که یک وام کوچک را درخواست می‌کند را، توسعه دهند.
توافق اعتبار چرخشی
توافق اعتبار چرخشی در واقع یک حد اعتباری تضمین نشده است. به عبارت دیگر طبق این قرارداد، بانک تضمین می‌کند که شرکت می‌تواند تا حد مشخصی، حتی با وجود کسری عرضه پول، وام بگیرد و اگر قرارداد اعتبار چرخشی برای مدتی بیش از یک سال تنظیم شود، به طور معمول به جای منبع کوتاه مدت، یک منبع تأمین مالی میان مدت تلقی می‌شود.
سایر ویژگی‌های تأمین مالی کوتاه مدت بانکی
معمولاً، گروهی از ویژگی‌ها در قراداد‌های تأمین مالی کوتاه مدت بانکی تضمین نشده مشهود است که در ادامه به تشریح آن‌ها پرداخته می‌شود.
1)حداکثر مبلغ استقراض
بانک‌های تجاری مبلغ سند یا حد اعتباری و حداکثر اعتبار وام گیرنده را به دقت کنترل می‌کنند. در واقع این امکان وجود دارد که در یک سری استقراض مجموع مبالغ استقراض شده از حداکثر مبلغ مورد نظر بیشتر شود، اما هیچ گاه نباید باقی مانده بدهی ناشی از استقراض بیشتر از حد مجاز تعیین شده توسط بانک شود.
2) تسویه سالانه
وام‌های کوتاه مدت بانکی معمولاً به منظور کمک به نیازهای دوره ای و فصلی شرکت‌ها اعطا می‌شوند. برای نیازهای بلند مدت شرکت، باید منابع میان مدت و بلند مدت مالی را به منظور کاهش ریسک ناشی از مشکلات نقدینگی، توسعه داده و برای اطمینان از این که وجوه کوتاه مدت به طور پیوسته مورد تمدید قرار نگیرند، باید وجوه بلند مدت تهیه شوند. بانک‌ها درخواست می‌کنند که مانده وام‌های کوتاه مدت در نزدیک ترین زمان ممکن صفر شود.
3)شرایط محدود کننده
معمولاً یک حد اعتباری یا وام بانکی شامل شرایط مشخصی است. به عنوان مثال، می‌توان به شرایط عملیاتی اشاره کرد که به واسطه آن شرکت توانایی تغییر در فعالیت‌ها یا ساختار خود را بدون موافقت و تأئید رسمی بانک ندارد. به طور مثال طبق قرارداد استقراض، بانک می‌تواند این اختیار را داشته باشد که از انجام هر گونه تغییر مهم در ترکیب محصولات شرکت جلوگیری می‌کند. البته، اگر چنین تغییراتی سبب تضعیف توانایی شرکت در پرداخت تعهدات کوتاه مدت خود گردد، بنابراین محدودیت دومی می‌تواند در شکل شرایط تأمین مالی رخ بدهد، یعنی بانک ممکن است برای خود این حق را قائل شود تا از استقراض بیشتر شرکت از سایر منابع تأمین مالی جلوگیری نماید.
4)مانده جبرانی15
یک مانده جبرانی به مفهوم نگه داشتن درصد معینی از وام (معمولاً 5 تا 20 درصد) در یک حساب کنترلی توسط بانک وام دهنده است. این موضوع به مشتریانی که جهت استقراض به بانک مراجعه می‌کنند، تحمیل می‌شود. ضمناً مانده جبرانی هزینه بهره موثر وام مشتری را افزایش می‌دهد.
ب)منابع تأمین مالی کوتاه مدت غیر بانکی بدون وثیقه
– اوراق تجاری(اسناد تجاری)
اسناد تجاری شامل سفته‌هایی با سررسید حداکثر270 روز می‌باشند. اوراق تجاری اغلب در قالب ضرایب 100000 دلاری یا بیشتر منتشر می‌شود و فقط توسط شرکت‌های بزرگ و مشهورمی تواند مورد استفاده قرار گیرد. زیرا این اوراق تعهداتی بدون وثیقه (تضمین نشده) برای شرکت‌ها محسوب می‌شوند. اوراق تجاری توسط سایر شرکت‌هایی که در جستجوی اوراق بهادار قابل فروش به منظور ایجاد بازده برای وجوه مازاد موقتی خود هستند، خریداری می‌شود. اشخاص، بانک‌های تجاری، شرکت‌های بیمه، صندوق‌های بازنشستگی و سایر موسسات نیز از خریدارن اوراق تجاری هستند.
وام‌های خاص
یک نوع وام کوتاه مدت بدون وثیقه ممکن است از یک سهامدار ثروتمند، یک فروشنده عمده ویا سایر گروه‌های ذینفع موجود در شرکت در زمان مواجهه با مشکلات، اخذ گردد.
این نوع قرارداد هنگامی منعقد می‌شود که مشکل کمبود موقت نقدینگی، عملیات شرکت را با بحران مواجه کند و سهامدار، بستانکار یا فروشنده احساس کند که موقعیتش در شرکت به مخاطره افتاده است.
پیش دریافت از مشتریان
معمولاً مشتریان قبل از دریافت موجودی کالای خریداری شده، تمام و یا بخشی از مبلغ خرید را به عنوان پیش پرداخت، می‌پردازند. این شکل از تأمین مالی بدون وثیقه، وجوه لازم را برای خرید مواد اولیه و تولید محصولات فراهم می‌کند. معمولاً این شکل از تأمین مالی، قراردادی برای اقلام سفارشی و گرانبها است که منابع تولیدی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
3)منابع تأمین مالی کوتاه مدت با وثیقه
منابع اولیه و عمده تأمین مالی کوتاه مدت با وثیقه، عبارتند از بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری، شرکت‌های بیمه و زیر مجموعه‌های مالی شرکت‌های سهامی بزرگ. اغلب این سازمان‌ها توانایی و ظرفیت اقتصادی لازم برای وام را دارند و معمولاً این منابع تأمین مالی، متخصصینی در اختیار دارند که این متخصصین مردم و شرکت‌های موجود در بازار را می‌شناسند و قادرند کاربرد هر وام را برررسی کرده و میزان ریسک هر وام را تخمین بزنند. همچنین آن‌ها می‌توانند وام‌ها را به هنگام پرداخت تنظیم وکنترل نمایند. با وجود ویژگی‌های مختلف صنعت و با وجود انواع متنوع وام، رقابت فعال موسسات مالی و اعتباری در فعالیت‌های تجاری امری عادی است. این امر به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که بهترین روش تأمین مالی را با توجه به نیازها وشرایط خاص خود انتخاب کنند.
یک وام تضمین شده وامی است که وام گیرنده به منظور تضمین برگشت وام، یک دارایی مشخص را به وثیقه می‌گذارد. وثیقه ممکن است اوراق بهادار، مطالبات یا دارایی‌های فیزیکی باشد. وام دهنده به منظور گرفتن وثیقه باید قراردادی را که در یک دفتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود، امضا کند. در این وام، شرایط وام، دارایی‌هایی که به عنوان وثیقه گرو گذاشته می‌شود و شرایط لازم برای محافظت از وثیقه مورد نظر به دقت توضیح داده می‌شود. با تنظیم قرارداد مذکور وام گیرنده متعهد می‌شود در هنگام تعویق پرداخت اقساط وام یا عدم پرداخت آن وام، وام دهنده به عنوان اولین مدعی دارایی مورد وثیقه باشد. همچنین، مطابق با این قرارداد، دارایی مورد وثیقه برای تضمین وام‌های دیگر مورد استفاده قرار نخواهد گرفت(وکیلی فرد،1390).
2-3-4-2- تأمین مالی میان مدت
بدهی‌های میان مدت به بدهی‌های با سررسید بیش از یک سال و کمتر از 7 تا 10سال اطلاق می‌شود. که غالباً سه نوع از این بدهی‌ها عمومیت دارد که شامل قرارداد اعتبار چرخشی، وام مدت دار و اجاره بلند مدت است. که در این جا به تشریح وام‌های مدت دار پرداخته می‌شود.
انواع وام‌های میان مدت
1)وام‌های بانک‌های تجاری
بانک‌های تجاری اولین وعمده ترین تأمین کنندگان وام‌های میان مدت برای شرکت‌ها هستند. این وام ها حداکثر تا مدت زمانی برابر 7 سال و در برخی موارد با سر رسید‌های بیشتر، پرداخت می‌شوند.
برخی از ویژگی‌های وام‌های بانک‌های تجاری عبارتند از:
وثیقه16: یک بانک تجاری عموماً برای تضمین وام مدت دار، درخواست وثیقه می‌کند.
مشارکت17: بانک‌های تجاری در پرداخت وام به هر مشتری از نظر مبلغ وام، از لحاظ قانونی محدودیت دارند. برای پرداخت یک وام ممکن است گروهی از بانک‌ها اقدام به پرداخت وام کنند، به نحوی که هر یک از بانک‌ها بخشی از وام را به وام گیرنده پرداخت می‌کنند. همکاری گروهی از وام دهندگان به منظور توزیع ریسک یک وام بزرگ خاص را مشارکت می‌نامند.
وام‌ها بانک‌های تجاری اغلب مزایا و معایبی برای شرکت‌ها دارند. مزایای آن شامل برقراری ارتباط کاری با بانک است که می‌تواند منتج به دریافت کمک و فراگیری مهارت‌های مالی از مدیران بانک‌ها شود. علاوه براین می‌تواند سبب معرفی و شناخت مشتریان بالقوه و کسب اطلاعات متنوعی در رابطه با اعتبارات و اهداف تجاری شود.
معایب آن نیز شامل نیاز به افشا اطلاعات محرمانه و محدودیت‌هایی که ممکن است به عنوان بخشی از شرایط یک قرارداد وام به شرکت تحمیل شود، می‌باشند.
2)شرکت‌های بیمه
گروهی از شرکت‌های بیمه عمر وام‌های بلند مدت را به شرکت‌های تجاری پرداخت می‌کنند. بانک‌های تجاری به شرکت‌هایی با اندازه‌های مختلف و ریسک‌های تجاری متفاوت وام‌های متفاوت اعطا می‌کنند. از آن جایی که شرکت‌های بیمه فعالیت وام دهی خود را بر روی وام‌هایی با ریسک کم برای شرکت‌های بزرگ و بسیار قدرتمند متمرکز می‌کنند. به همین دلیل وام‌های پیشنهادی آن‌ها بسیار بزرگ تر و با سررسید طولانی تر از وام‌هایی است که توسط بانک‌های تجاری در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گیرد و در بسیاری از موارد حتی بدون رهن و وثیقه نیز، وام پرداخت می‌نمایند.
مزیت اصلی و عمده وام‌های مدت دار شرکت‌های بیمه، مدت زمان بیشتر و مبلغ سنگین تر آن‌ها در مقایسه با تأمین مالی بانک‌های تجاری است. عیب عمده این وام‌ها نیز این است که نرخ بهره آن‌ها نسبتاً بالاتر است و دیگر این که، فقط شرکت‌های بسیار معتبر می‌توانند از شرکت‌های بیمه وام دریافت کنند.
3)صندوق‌های بازنشستگی
یکی از منابع کوچک تأمین مالی میان مدت، وجوه نزد صندوق‌های بازنشستگی کارمندی است که به عنوان وام‌های تضمین شده در وجه شرکت‌ها پرداخت می‌شود. این وام‌ها اغلب با رهن اموال تضمین می‌شوند و دارای مدت و وضعیتی مشابه وام‌های شرکت‌های بیمه عمر هستند.
4)شرکت‌های تأمین مالی و تولید کننده تجهیزات
شرکت‌های تأمین مالی تجاری و صاحبان صنایع و تجهیزات به منظور کمک به خرید دارایی‌های ثابت به مشتریان وام پرداخت می‌کنند. این وام ممکن است مستلزم این امر باشد که شرکت 10 تا 30 درصد مبلغ دارایی مورد نظر را پیش پرداخت کند و دارایی مزبور نیز به منظور تضمین وام مذکور وثیقه گذاشته شود.
وام‌های مدت داری که توسط شرکت‌های تأمین مالی یا صاحبان صنایع پرداخت می‌شود، عموماً دارای سررسیدی کمتر از 10سال است و نرخ بهره این وام‌ها از نرخ بهره واه‌های بانکی و وام‌های شرکت‌های بیمه بالاتر است (وکیلی فرد،1390).
انواع روش‌های پرداخت وام‌های میان مدت
بانک‌های تجاری خصوصی و شرکت‌های بیمه براساس روش‌های پرداخت میان مدت به دو گروه تقسیم می‌شوند :
وام دهندگان متکی به دارایی18
این گروه به دنبال وام‌هایی هستند که به طور کامل توسط ارزش دارایی به عنوان وثیقه، تضمین شوند.
وام دهندگان متکی به جریانات نقدی19
این گروه به دنبال تجارت‌هایی با ریسک پایین و با ثبات هستند تا وجوه نقد مورد نیاز، برای بازپرداخت وام را تأمین نمایند. یک وام دهنده متکی بر جریانات نقدی، یک دارایی را به عنوان وثیقه درخواست می‌کند ولی وثیقه اصلی که مد نظر است، سودی است که از به کارگیری دارایی حاصل می‌شود.
2-3-4-3- تأمین مالی بلند مدت
بدهی‌های بلند مدت به بدهی‌هایی اطلاق می‌شود که دارای سررسید بیش از 7 تا 10سال می‌باشند. شرکت‌ها در راستای تأمین نیازهای مالی بلند مدت خود می‌توانند بین وام و سایر منابع تأمین مالی، مناسب ترین طریق را انتخاب کنند. علاوه بر این که بانک‌های تجاری یکی از تأمین کنندگان منابع مالی کوتاه مدت شرکت‌ها می‌باشند، در تأمین مالی بلند مدت برای پروژه‌ها ی بزرگ نیز مشارکت دارند.
ساختار وام برای تأمین مالی پروژه‌ها ی بلند مدت
علاوه بر این که بانک‌های تجاری یکی از تأمین کنندگان منابع مالی کوتاه مدت شرکت‌ها می‌باشند، در تأمین مالی بلند مدت برای پروژه‌های بزرگ هم مشارکت دارند. در دهه‌های 1970 و 1980 شرکت‌های بیمه، صندوق‌های سرمایه گذاری و سایر شرکت‌های مالی و اعتباری به عنوان تأمین کنندگان منابع مالی بلند مدت مورد نیاز شرکت‌ها، به بانک‌ها ملحق شدند.
اصطلاح تأمین مالی پروژه‌ها به مهیا و تأمین کردن منابع مالی مورد نیاز پروژه سرمایه ای خاص شرکت، اطلاق می‌شود. به منظور تأمین نیازهای مالی شرکت،
