پایان نامه درباره موسیقی درمانی، روان درمانی، هنرآفرینی، تقسیم کار

رضایت‏بخش تر از فعالیت فردی می‏دانند.
کار گروهی از نظر به کارگیری تخصص برای کمک به عده‏ای از افراد به طور هم زمان، از نظر اقتصادی به صرفه است.

با این وجود می‏توان نقاط ضعفی را نیز برای کار گروهی بر شمرد:
به دلیل تعداد اعضا محرمانه نگهداشتن اطلاعات هر یک از افراد دشوار می‏شود.
سازمان‏دهی گروهی دشوار و نیازمند تدبیر است.
در کار گروهی توجه کم‏تری به تک تک اعضا می‏شود.
ممکن است به اعضای گروه «برچسب» خاص یا وصله‏ی ناخوشایندی زده شود.
اعضای گروه می‏توانند به راحتی موضوعی را پنهان کنند یا از آن بگریزند.
ممکن است برخی از شرکت کنندگان از مهارت‏های برخی دیگر دچار ترس و نگرانی شوند (Lumley-Smith-Browm, 1992: 789).

چرا هنر؟
در کنار نکته‏های کلی ای که در مورد ارزش هنردرمانی و هنر شخصی گفته شد، برخی از جوانب آن که در کار گروهی اعمال می‏شوند از این قرارند:
1 ـ فراهم آوردن شرایطی که همگی می‏توانند در آن مشارکت کنند و این برای کار گروهی که در آن برخی از افراد به هر دلیلی از صحبت کردن خودداری می‏کنند، مناسب است.
2 ـ با ایجاد مشارکتی یکسان همه‏ی افراد می‏توانند هم زمان و در سطح خود به فعالیت بپردازند.
3 ـ نسبت به گروه‏های کلامی تعداد افراد بیش‏تری قادر به مشارکت هستند.
4 ـ شرکت کنندگان تصاویر دیگر اعضای گروه را مشاهده می‏کنند (و برخی از گروه ها نیز راجع به آن ها نظر می‏دهند)، و این بعدی کاملاً متفاوت را نسبت به گروه‏های کلامی فراهم می‏کند.
5 ـ می‏توان از تمرین‏های هنری ـ تعاملی و گروهی استفاده کرد.
6 ـ با استفاده از هنر، اطلاعات زیادی ایجاد و رد و بدل می‏شود این اغلب فرآیندها و پویایی‏های گروهی را تسریع می‏کند (Liebmann, 1942: 52).
روش‌های مختلف هنردرمانی گروهی
هنردرمانی گروهی و گروه‏های هنری شخصی در کنار هم می‏توانند ترکیبی از تجربه‏های فردی و گروهی‏ای را ارائه دهند که از سنت‏های کارگروهی و نیز هنر درمانی سرچشمه می‏گیرد.
به طور کل در رابطه با کار گروهی، با شیوه‏های بسیار و راه‏های مختلف و همچنین روش‌های زیادی برای دسته‏بندی آن‏ها مواجه می‏شویم، از جمله:
دسته‏بندی بر اساس گروه مراجعان، اهداف، اصول نظری، شیوه‏های اجرا یا کارایی عملی (Brown, 1992: 19). نوع دیگر دسته‏بندی را می‏توان بر اساس مدت زمان ارائه داد. حتی در حیطه‏ی روان درمانی گروهی هم، (Whitaken, 2001: 60) دو دسته‏بندی برای گروه‏های روان درمانی ارائه می‏دهد که یکی شامل 10 نوع و دیگری 13 نوع است. بنابراین تعیین یک دسته‏بندی منسجم کار چندان ساده‏ای نیست.

رویکرد کارگاه هنری آزاد
اعضای گروه در اتاقی جمع می‏شوند تا نقاشی بکشند و طراحی کنند، به طوری که هر یک از اعضا بنابر سرعت و توانایی خاص خود به کار مشغول می‏شود. هرگونه تقسیم کاری با کمک درمانگر صورت می‏گیرد. فضا دوستانه و آرام است و اعضای گروه مجبور نیستند به بحث و بررسی چیزی بپردازند. از نظر زمانی این اولین نوع هنر درمانی گروهی است و هنوز هم در گروه های هنر درمانی که در آن‏ها نقاشی کشیدن جمعی در کنار یکدیگر اهمیت دارد که می‏خواهند از استرس حضور در گروهی رسمی دوری کنند، کاربرد دارد (Adamson, 1942, Deco, 1998: 42).

گروه‏های موضوع محور
این گروه‏ها با تمرکز بر مشکلات خاص یا جنبه‏هایی از تجربه‏های انسانی مثل داغ‏دیدگی، خشم یا تحولات زندگی، با هدفی مشترک دور هم جمع می‏شوند. این روش خصوصاً برای دوره‏های کوتاه مدتی مناسب است که افراد گروه به این منظور خاص گرد هم می‏آیند. همچنین برای گروه‏هایی که در یک جلسه، برنامه‏ای طولانی‏تر را دنبال می‏کنند بسیار مناسب است، مثلاً گروه آموزشی مبارزه با الکل، نیازمند کار کلامی است، اما یک جلسه هنردرمانی هم برای آن اختصاص می‏یابد. همچنین در «مرکز کمک به بیماران سرطانی بریستول»102 یک جلسه هنر درمانی، بخشی از ملاقات دو روزه در مرکز است. از این نوع گروه‏ها می توان برای معرفی هنر درمانی به افرادی که هیچ گونه آشنایی نسبت به آن ندارند هم استفاده کرد، مثلاً در چند جلسه‏ی اول قبل از آن که اعضا موضوع خاص خود را ابراز کنند، چنین جلساتی اجرا می‏شود.
معمولاً جلسات گروه‏ها ساختار ثابتی دارند که شامل معرفی، انتخاب موضوع (از سوی درمانگر یا اعضای گروه)، اختصاص زمانی برای نقاشی و طراحی و در ادامه زمانی برای تقسیم کار است (Barber, 2002-Camblel, 1993-Liebmann, 2004-Ross, 1997). گاهی هم موضوع‏ها با گفت و گوی اعضا در آغاز جلسه شکل می‏گیرند (Greenwood & 1987- Liebmann, 2004).

گروه‏های هنری تحلیل گروهی
بنیان‏گذار اصلی این روش که بعدها چندین مقاله (1984،1987،1989،2000) به بررسی آن اختصاص یافت، جری مک نیلیست. در این گروه‏ها هیچ جهت خاصی وجود ندارد و هدف این است که گروه به شناخت و درمان خود بپردازد. رویکرد تحلیل گروهی بر اساس یافته‏های فولکس است. به عقیده‏ی وی: «تحلیل گروهی عبارت است از بررسی گروه به وسیله‏ی اعضاو رهبر گروه» (فولکس 1983).
بنابر این، در این رویکرد درک حضوری و فعلی تمامی اعضا و نیز رهبر گروه حائز اهمیت است (Mc.Neilly, 1989: 157). با این که هیچ موضوعی از قبل تعیین نمی‏شود، اغلب می‏توان به مجموعه‏ای از موضوع‏های خاص در کارهای هنری اعضای گروه پی بردکه معمولاً به رویدادهای درونی یا بیرونی، مثلاً بیرون رفتن درمانگر از اتاق، مربوط می‏شود (Mc.Neilly, 1984-Roberts, 1985).

هنر درمانی تعاملی گروهی
دایان والر با فراهم آوردن نکاتی پیرامون تحلیل گروهی و نمونه‏هایی از کار موضوع محور برای گروه‏های هنر درمانی ای که به کار هنر فردی و نیز پویایی‏های گروهی بین اعضا تأکید دارند، به توصیف چنین گروه‏هایی پرداخته است. بنابر این گروه می‏تواند بستر مناسبی برای یادگیری روابط شخصی باشد (Waller, 1993: 97).

گروه هنر روان درمانی
کتابی با همین عنوان شیوه‏ای که در آن هنرآفرینی باعث ایجاد فرآیند درمانی روان، تحلیلی گروهی مي‌شود را به دقت مورد ملاحظه قرار می‏دهد. به گونه‏ای که خواهیم دید چنین امری در گروه روان درمانی کلامی بسیار مشکل خواهد بود. مؤلفان این کتاب موقعیت‏های دشوار برخاسته از تعامل کلامی و هنرآفرینی را نیز بررسی کرده اند. در این کتاب بررسی‏های نظری و کاربرد‏های هنردرمانی به گروه‏های مختلف مراجعان بسط داده می‏شود.

گروه‏های هنر محور، که مسائل اجتماعی و امور مربوط به زندگی ر ا بررسی می‏کنند
این گروه‏ها را تا حدودی می‏توان زیر مجموعه‏ی گروه‏های موضوع محور به حساب آورد. اما اخیراً رشد و شکوفایی خاصی در فعالیت‏های هنر محور بسیاری از گروه‏ها، خصوصاً گروه‏هایی که تکلّم و نوشتار در آن ها نتیجه‏ی خوبی نداشته، صورت گرفته است. از جمله کارهای انجام شده در این زمینه به کاربرد موضوع‏هایی مثل تعارض (لیبمن103، 1996)، نقاشی دیواریهمراه با جوانان (لینفیلد و وان‏لوک104، 2002)، مسائل معنوی (کوک و هلیز105، 2001) و مشکلات پناه جویان (دیاز106، 2002) می‏توان اشاره کرد. برخی از این موارد با هنرمند یا هنرمندانی تسهیلگر در طرح‏های مسکونی انجام می‏گیرد. در حالی که در سایر موارد، مسئولین از هنردرمانگران به خاطر مهارت شان در کنار آمدن با افراد آسیب پذیر بهره می‏برند.
بحث‏های بسیاری پیرامون خصوصیات هر یک از این رویکرد‏های هنردرمانی گروهی انجام شده که برخی از آن‏ها گاهی با بحران مواجه شده است. اما حالا فهمیده‏ایم که این مسئله را می‏توان نسبی فرض کرد، زیرا از دیدگاه‏های مختلف قابل بررسی است. در حقیقت این نوع «دسته بندی» را نمی‏توان بی‏نقص یا انعطاف ناپذیر دانست.
بسیاری از هنردرمانگران به شیوه‏های مختلفی با گروه‏های گوناگون کار می‏کنند و انتخاب این که چه رویکردی مناسب گروه و موقعیتی خاص است و چه آموزش‏ها و تدارکاتی باید قبل از انجام کار صورت گیرد، به عهده‏ی تسهیلگر یا درمانگر هر گروه است (Liembman, 1942: 75).

3-3-15- موسیقی درمانی:

زاده محمدی (1380) در این باره چنین بیان می‏کند:موسیقی درمانی به معنی استفاده از موسیقی و برنامه‏های تنظیم شده موسیقایی برای توانبخشی تمامی بیماران (جسمی و روانی) است. انجمن موسیقی درمانی آمریکا (1997) موسیقی درمانی را استفاده از موسیقی برای اهداف درمانی شامل تجدید، ایجاد و تقویت سلامت بدنی و روانی تعریف می‏کند.
انجمن موسیقی درمانی استرالیا107 (1989) تعریف موسیقی درمانی را استفاده برنامه ریزی شده از موسیقی برای اهداف درمانی و رفع نیازهای کودکان و بزرگسالان که به دلیل اجتماعی، عاطفی، بدنی و ذهنی آسیب دیده‏اند، ارائه می‏دهد.
همچنین انجمن حرفه‏ای موسیقی درمانگران108 موسیقی درمانی را به عنوان ابزار و شبکه‏های ارتباطی برای ایجاد رابطه متقابل بین بیمار و درمانگر از راه موسیقی و نشانه‏های موسیقیایی تعریف می‏کند که می‏تواند هم در وضعیت بیمار و هم در شیوه درمان تغییراتی ایجاد کند. درمانگر با استفاده از ارتباط خلاق موسیقایی در موقعیت درمانی، تجربه‏هایی بر اساس موسیقی را به وجود می‏آورد که به اهداف درمانی منجر می‏شود (گزارش کمیته هنر درمانی تخصصی، 1989: 6).
در موسیقی درمانی دو روش فعال و غیرفعال رواج بسیاری دارد. روش غیرفعال شنیدن موسیقی و روش فعال نواختن، خواندن و حرکت‏های موزون و بحث و گفتگو پیرامون موسیقی است در موسیقی درمانی غیرفعال عمده تأثير در برانگیختن و تأثیر‏گذاری بر واکنش‏های عاطفی و ذهنی و در روش موسیقی درمانی فعال واکنش های مختلف عاطفی، ذهنی، حسی و حرکتی، تحریک و هماهنگ می‏شود (زاده محمدی، 1380: 24).
روش‌ها و برنامه‏های موسیقی درمانی برای هر سنی از نوزاد تا سالمند و برای همۀ بيماري‌ها از نقایص حسی و حرکتی و معلولیت‏های جسمی تا اختلال‏های روانی، رفتاری و بيماري‌های مزمن رو به مرگ به کار گرفته می‏شود. این فن به تقویت توانایی‏ها و کاهش ناراحتی‏ها و ناتوانی‏های آنها کمک می‏کند. برنامه و روش‌های موسیقی درمانی متنوع و متناسب با نیاز افراد تنظیم و تجویز می‏شود. محورهای اصلی برنامه‏های موسیقی درمانی شامل شنیدن موسیقی مناسب و انتخابی، نواختن موسیقی در شکل‏های فردی و گروهی (بدیهه نوازی)، خواندن ترانه‏ها و آواگری‏های مناسب فردی و گروهی، بحث و گفتگو در مورد موسیقی و مفاهیم آن، حرکت‏های موزون، تمرین پیرامون تصورهای هدایت شده با موسیقی، نمایش و قصه پردازی‏های موسیقایی و ساختن آهنگ و ترانه است.
موسیقی ابزار موسیقی درمانگر است. موسیقی درمانگر می‏کوشد تا از این زبان به طور روان و مؤثر استفاده کند. تمرین و برنامه‏های موسیقی درمانی در شکل فردی و گروهی قابل تنظیم است. جلسه‏های گروهی می‏تواند شامل گروه‏های همگن و یا گروه‏های ناهمگن باشد که فعالیت‏های آنها در یک گروه قابل جمع و برنامه‏ریزی است (Henry, 1995: 43).

سازه‏های موسیقی درمانی
در موسیقی درمانی از انواع سازه‏های کلاسیک، ملی و محلی حتی سازها و ابزارهای صوتی دست ساز، بر حسب نیاز استفاده می‏شود. هدف اصلی در موسیقی درمانی، توانبخشی بیماران و درمان بیماری است و قصدآموزش موسیقی و یا نوازندگی وجود ندارد. سازها، ابزارهای صوتی، نوارهای موسیقی، رقص و فعالیت‏های موزون همه وسیله و واسطه‏ای برای درمان است. از این رو موسیقی درمانگر می‏تواند بر حسب نیازهای درمانجو و اهداف و برنامه‏هایی که تنظیم کرده، از سازهای مختلف کلاسیک، محلی و فرهنگی خود استفاده نماید و حتی سازهای ساده‏ای بسازد که با کمک آن بتوان بهتر به اهداف درمانی دست یافت.
هر چه صدای ساز ساده، زیبا و جذاب باشد، درمانجو ارتباط بهتری با آن برقرار می‏کند و درمان مؤثرتر واقع می‏شود. موسیقی درمانگران می‏توانند بر اساس امکانات، سازهای محلی و عادت‏های شنوایی منطقه خود با استفاده از سازهای کلاسیک، و ملی، سازهای جدیدی طراحی و از آن بهره‏ گیرند. فقط در هنگام طراحی و ساخت این سازها باید به سادگی، ارتباط و تماس بدنی راحت با آن، صدادهی زیبا و تا حد امکان صدای استاندارد دقت شود (Goldstein, 1985: 48).
در حال حاضر در