ر می‌رود و همچنین پیگیری سیاست‌های سرمایه گذاری بهینه را در زمانی که شرکت با محدودیت‌های مالی مواجه است ممکن می‌سازد و نهایتاً به کم کردن هزینه‌های جمع آوری منابع مالی یا نقد کردن دارایی‌های موجود کمک می‌کند [رساییان و همکاران، ۱۳۸9].
نظریه سلسله مراتبی
طبق این مدل که توسط مایرز ومجلوف (۱۹۸۴) ارائه شد شرکت‌ها تأمین مالی از منابع داخل شرکت‌ها را به تأمین مالی خارجی که به اطلاعات حساس است، ترجیح می‌دهند. این نظریه بر مبنای این فرض قرار دارد که افراد داخل شرکت آگاه‌تر از سهامداران هستند. اگر منابع داخل شرکت برای تأمین مالی برنامه‌های سرمایه گذاری بهینه کافی نباشد و عدم تقارن اطلاعاتی نیز مانع شود، مدیران ممکن است مجبور به صرفه نظر کردن از پروژه‌های سودآور شوند. در این حالت وجه نقد بسیار ارزشمند است وتنها فرصت برای انتشار سهام بدون از دست دادن ارزش بازار زمانی رخ می‌دهد که عدم تقارن اطلاعاتی وجود نداشته باشد و یا بسیار کم باشد. بنابراین در بحث تأمین مالی شرکت‌ها منابع سرمایه گذاری را ابتدا از منبع سود انباشته، بعد از آن با بدهی‌های کم خطر و سپس پر خطر و سر انجام با انتشار سهام، تأمین مالی می‌نمایند. هدف از رعایت ترتیب مذکور این است که از هزینه‌های عدم تقارن اطلاعاتی و سایر هزینه‌های تأمین مالی کاسته شود. [عرب صالحی و همکاران، 1390[.
نظریه جریان نقد آزاد
جریان نقد آزاد جریان نقدی است مازاد برآنچه برای تأمین پروژه‌های با خالص ارزش فعلی مثبت باقی می‌ماند که با هزینه سرمایه مربوط تنزیل می‌شود. بر اساس این نظریه مدیران انگیزه دارند که وجه نقد را انباشت کنند. تا منابع تحت کنترل خود را افزایش دهند و بتوانند در خصوص تصمیمات سرمایه گذاری از قدرت قضاوت و تشخیص بهره‌مند شوند. پرداخت به سهامداران از قدرت می‌کاهد و از سوی دیگر ممکن است در صورت نیاز به تأمین سرمایه توسط بازار‌های سرمایه تحت کنترل و نظارت قرار گیرند. در حالی که تأمین مالی داخلی مدیران را قادر می‌سازد از این نظارت شانه خالی نمایند [قربانی، عدیلی، ۱۳۹۰].
2-5-1-2 انگیزه های نگهداری وجوه نقد
انگیزه معاملاتی
شرکت‌هایی که با کاهش منابع داخلی مواجه می‌شوند می‌توانند آن را توسط فروش دارایی‌ها، انتشار سهام جدید استقراض ویا کاهش سود تقسیمی تأمین کنند. ولی تمام این استراتژی‌ها مستلزم هزینه‌هایی است که دارای هر دو عنصر هزینه‌های ثابت و متغیر می‌باشند. در نتیجه شرکت‌هایی که برای پرداخت‌های خود با هزینه‌های بالای معاملاتی مواجه هستند، مبالغ بیشتری از دارایی‌های نقدی را نگهداری می‌کنند [آقایی ، نظافت، ۱۳۸۸].
انگیزه احتیاطی
بیشتر در مقابل ریسک کمبود نقدینگی، استفاده از فرصت‌های تجاری و اجتناب از ورشکستگی است. بر این اساس شرکت موجودی‌های نقدی را برای مواجه با وقایع پیش بینی نشده نگهداری می‌نمایند و در مواقعی که هزینه تأمین مالی زیادباشد برای تأمین مالی سرمایه گذاری‌های خود از موجودی‌های نقدی نگهداری شده استفاده می‌کنند [آقایی ،نظافت، ۱۳88]. انگیزه سفته بازی
منظور از سفته بازی پول این است که پول با هدف و امید انجام معاملات سودآور و بهره برداری از فرصت‌هایی که در آینده پیش می‌آید نگهداری شود [آقایی ،نظافت، ۱۳88].
2-5-1-3 معایب نگهداری وجه نقد
نگهداری دارایی‌های نقدی، هزینه‌های خاص خود رابه همره دارد، نگهداری زیاد وجه نقد توسط شرکت‌ها، می‌تواند منجر به شکل گیری تضاد نمایندگی بین مدیران و سهامداران شود که این امر ممکن است باعث افزایش اختیارات مدیریت گردیده و باعث آسیب رساندن به منافع سهامداران شود; به عبارت دیگر نگهداری وجه نقد بالا، منجر به هزینه فرصت برای شرکت می‌شود، چرا که وجه نقد دارای نرخ بازده پایینی می‌باشد و به طور آشکاری بر بازده بازار و عملکرد شرکت اثر می‌گذارد، از طرفی عدم نگهداری وجه نقد کافی برای شرکت‌هایی که با محدودیت تأمین مالی روبه رو می‌شوند ممکن است باعث از دست رفتن فرصت‌های سرمایه گذاری آینده شود و از این رو بر بازده و عملکردآتی شرکت اثر منفی داشته باشد. با وجود این برخی دیگر از تئوری‌ها از مزایای نگهداری وجه نقد سخن می‌گوید و معتقدند که شرکت‌ها به دلیل استفاده از فرصت‌های سرمایه گذاری احتمالی آینده اقدام به نگهداری وجه نقد بالایی می‌کنند که در این صورت با نادیده گرفتن تئوری تضاد نمایندگی، انتظار افزایش بازده و عملکرد آتی شرکت‌ها را دارند [بولو و همکاران، ۱۳۹۱]. لزوم فزونی منافع بر هزینه‌ها در خصوص مدیریت وجه نقد موضوعیت دارد و شرکت در تقبل هزینه‌های مدیریت وجه نقد باید تا نقطه‌ای پیش رود که درآمد نهایی از هزینه نهایی بیشتر باشد.
2-5-2 مدیریت حساب های دریافتنی
حساب‌های دریافتنی در واقع نوعی تعادل بین حداقل سازی ریسک اعطای اعتبار به مشتریان غیر قابل اعتماد و دستیابی به مشتریان جدید از طریق اعطای اعتبار به آن هااست [عرب صالحی ،رهروی،۱۳۹۰]. حساب‌های دریافتنی عمدتاً از فروش نسیه کالا یا خدمات به وجود می‌آید. حساب‌های دریافتنی نشان دهنده تأخیر در جریان نقدی است. انتخاب مشتری در فروش نسیه براساس اعتبار مشتری، توانایی مالی، ثبات مالی، وثیقه اخذ شده، شرایط اقتصادی است و دوره وصول مطالبات تا حدی به خط مشی اعتباری شرکت و شرایط اقتصادی (مانند دوران رکود، تورم) بستگی دارد [صمدی ،ایمنی، ۱۳۹۲].
2-5-2-1 سیاست اعتباری
شرکت‌ها معمولاً از طریق اتخاذ سیاست اعتباری، حساب‌ها و اسناد دریافتنی را مدیریت می‌کنند. سیاست اعتباری شامل تعادل بین سود حاصل از فروش اضافی که بر اثر سیاست اعتباری جدید به وجود می‌آید و هزینه نگهداری حساب‌های دریافتنی اضافی و زیان مطالبات سوخت شده است [صفری، ۱۳۸۹]. سیاست اعتباری می‌تواند موجب افزایش حجم فروش شده و از این طریق باعث ایجاد منفعت در شرکت شود در هرحال شرکت‌ها باید سطحی از حساب‌های دریافتنی را اتخاذ کنند که منافع حاصل از آن بیشتر از هزینه‌های آن باشد [عرب صالحی رهروی، ۱۳۹۰]. تجزیه وتحلیل اعتباری موجب می‌شود تا میزان ریسک اعتباری مورد قبول تعیین شود. ریسک اعتباری عبارت است از اینکه طلب شرکت وصول نگردد یا اینکه شرکت برای وصول حساب‌های دریافتنی قبلی خود متحمل هزینه‌های اضافی شود. تنها راهی که شرکت می‌تواند ازآن طریق با ریسک اعتباری مواجه نشود این است اصلاً کالا را به کسی که اعتبار ندارد نفروشد. همین امر احیاناً سودآوری شرکت را خواهد کاست زیرا بیشتر مشتریان تمایل دارند نسیه خرید کنند [جهانخانی، پارساییان، ۱۳۹۰].
متغیرهای سیاست اعتباری
سطح فروش اعتباری
ازآنجایی که شرایط اعتباری در اکثر صنایع مشابه یکدیگر است معمولاً یک شرکت در یک صنعت با حجم فروش بالا‌تر دارای حساب‌های دریافتنی بیشتری نسبت به شرکت‌های دیگر با حجم فروش کمتر می باشد بنابراین هر چه سطح فروش بالاتری مد نظر باشد مانده حساب‌های دریافتنی افزایش بیشتری می‌یابد [صفری، ۱۳۸۹].
استاندارد های اعتباری
استاندارد‌های اعتباری عبارت است از شرایط اعطای اعتبار به مشتریان. به منظور ارزیابی سودآوری یک استاندارد اعتباری باید احتمال افزایش یا کاهش فروش محصولات، دوره وصول حساب‌های دریافتنی و نرخ بازده مورد انتظار سرمایه گذاری را مد نظر قرار داد. استاندارد اعتباری مطلوب، اعطای اعتبار تجاری تا جایی است که سود نهایی فروش اضافی برابر با بازده مورد انتظار سرمایه گذاری در حساب‌های دریافتنی اضافی شود [عبده تبریزی، مشیرزاده، ۱۳۸۷].
دوره زمانی اعتبار
با طولانی شدن مدت اعتبار فروش افزایش می‌یابد، اما اختصاص وجوه به حساب‌های دریافتنی هزینه در بر دارد. تعیین مدت اعتبار ایده آل عبارت است از پیدا کردن تاریخی که در آن سود نهایی فروش اضافی دقیقاً هزینه حساب‌های دریافتنی زیاد‌تر را جبران کند [عبده تبریزی ، مشیرزاده۱۳۸۷].
تخفیف نقدی
تأثیر اعطای تخفیف نقدی موجب می‌شود عمده مشتریان که مایل به استفاده از تخفیف هستند افزایش یافته و بدین ترتیب فروش خالص افزایش می‌یابد. همچنین متوسط زمان وصول حساب‌های دریافتنی کوتاه خواهد شد، زیرا مشتریان برای استفاده از تخفیف وجود دارد. نرخ تخفیف ایده‌آل در نقطه‌ای تعیین می‌شود که هزینه و منافع آن دقیقاً مساوی باشد [صفری۱۳۸۹].
خط مشی وصول حساب های دریافتنی
منظور از خط مشی وصول حساب‌های دریافتنی، رویه‌هایی است که شرکت برای وصول حساب‌های دریافتنی عقب افتاده دنبال می‌کند یکی از متغیرهای اصلی خط مشی وصول حساب‌های دریافتنی، مبلغ صرف شده برای اعمال خط مشی وصول حساب‌های دریافتنی است. در یک دامنه معین در صورت ثبات سایر عوامل هر چه مبالغ خرج شده بیشتر باشد سهم زیان مطالبات سوخت شده کمتر و دوره متوسط وصول طلب کوتاه‌تر خواهد بود [صفری، ۱۳۸۹].
ریسک سیاست اعتباری
شر کت‌ها در زمان تصمیم گیری درباره فروش اعتباری با دونوع ریسک روبه رو می‌شوند۱-ریسک عدم پرداخت به وسیله خریدار۲-ریسک ازدست دادن مشتری خوش حساب. اگر مدیر مالی از سیاست محافظه کارانه استفاده کند، چون از عدم وصول مطالبات گریزان است لذا ریسک نوع دوم را می‌پذیرد و اگر مدیر مالی از سیاست جسورانه استفاده می‌کند سعی می‌کند برای ازدست ندادن مشتری که اهمیّت بیشتری برخوردار است ریسک نوع اول را بپذیرد و رسیک عدم پرداخت را تحمل نماید [تهرانی، ۱۳۹۰] [جهانخانی، پارساییان، ۱۳۹۰].
2-5-2-2 هزینه های حساب های دریافتنی
استفاده از حساب های دریافتنی به قصد حداکثر ساختن ارزش فعلی شرکت از طریق رقابت با سایر شرکت‌ها و دستیابی به فروش بیشتر جهت کسب سود بیشتر صورت می گیرد. استفاده از حساب های دریافتنی منجر به تحمل هزینه هایی می شود.
هزینه تأمین مالی حساب های دریافتنی:بخشی ازمنابع شرکت به حساب‌های دریافتنی تخصیص داده می‌شود.استفاده از حساب‌های دریافتنی موجب هزینه فرصت از دست رفته استفاده از منابع شرکت در سایر حوزه‌هاست.
2- هزینه اداری:شرکت مجبور است برای نگهداری سوابق مالی فروش‌های نسیه وپرداخت‌های مشتریان هزینه اداری را متحمل شود.
3- هزینه وصول حساب های دریافتنی:هنگامی‌که مشتریان بدهی خود را در سررسید پرداخت نکند ناگزیر باید اقداماتی را در جهت وصول حساب های دریافتنی خود صورت دهد این اقدامات مستلزم تقبل هزینه های وصول است.
4- هزینه مطالبات مشکول الوصول:امکان دارد شرکت پس ازاقدام جهت وصول حساب‌های دریافتنی معوقه،بنا به دلایلی از جمله ورشکستگی مشتری بدهکار از وصول طلب خود صرف نظر کند،در این صورت طلب مذکور را به عنوان مطالبات مشکول الوصول یا مطالبات سوخت شده منعکس می کندو از بابت این‌ها متحمل هزینه‌های مطالبات مشکول الوصول می شود.
5- هزینه بدهی:در صورتی که شرکت منابع کافی را برای تأمین مالی حساب های دریافتنی نداشته باشد،جهت تأمین مالی حساب‌های دریافتنی مجبور به دریافت وام می شودو طبیعتاً دریافت وام موجد هزینه بدهی می شود[صفری،1389].
2-5-3 مدیریت موجودی کالا
مدیریت موجودی کالا به روش‌های گوناگونی برعملکرد شرکت تأثیرگذار است. همچنین از طریق نگهداری موجودی کالا، شرکت‌ها می‌توانند برنامه ریزی تولید را بهبود بخشیده هزینه‌های کمبود و یا نبود موجودی کالا را به حداقل برساند و هزینه‌های خرید را از طریق خریدهای عمده وسوداگری در قیمت معاملات به میزان قابل توجهی کاهش دهند در این میان نباید هزینه‌های نگهداری، ازقبیل هزینه‌های فرصت، هزینه مکان، هزینه جابه جایی، منسوخ شدن، بیمه، ضایعات، هزینه‌هایی ازاین دست را نادیده گرفت. برخی از پژوهشگران معتقدند دارائی‌های جاری که از مجموع موجودی کالا، حساب‌های دریافتنی سرمایه گذاری‌های کوتاه مدت (وجه نقدومعادل وجه نقد) واقلام تعهدی کوتاه مدت تشکیل شده است، برای شرکت همچون سپری در مقابل ریسک و عدم اطمینان هستند. در میان اقلام تشکیل دهنده دارائی‌های جاری، موجودی کالا از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار است و این امر موجب شده که شرکت همواره سعی کند مقدار کافی از موجودی کالا را نگهداری کند که این سیاست تا حد زیادی با مدیریت عملیاتی در جهت تصمیمات مالی مرتبط است [نمازی وهمکاران، ۱۳۹۱].
