توانايي انجام يك وظيفه است، حتي اگر افراد از سهولت استفاده از يك نوع تكنولوژي خاص آگاه نباشند آنها ممكن است يك احساس پايه دار و صحيح از تواناييهاي خود براي استفاده از تكنولوژي كامپيوتري داشته باشند يعني همان چيزي كه خود كارايي كامپيوتري ناميده مي شود. بنابراين درك خود كارآمدي كامپيوتري باعث به وجود آمدن درك سهولت استفاده خواهد شد. در واقع سهولت استفاده بر خودكارامدي افراد تاثير مي گذارد زيرا وقتي افراد استفاده كننده از تكنولوژي درك كنند كه يك نوع تكنولوژي پيچيده بوده و استفاده از آن مشكل است آنها احتمالاً به سختي استفاده از تكنولوژي را تشخيص خواهند داد و از سوي ديگر اگر استفاده كنندگان دريابند كه استفاده از بانكداري الكترونيكي مفيد است اگر آنها سهولت استفاده از آن را درك نكنند آنها اين نوع از تكنولوژي را اتخاذ نخواهند كرد(کاران و میتر64؛2005) .
در سطح فردي، افراد بايد قادر باشند تا شبكه را براي داد و ستد بانكداري الكترونيكي هدايت نمايند. سهولت استفاده درك شده بر پذيرش تكنولوژي وقتي كه افراد از وب سايت براي خريد استفاده مي كنند تاثير نمي گذارد زيرا سهولت استفاده درك شده يك كيفيت دروني و ذاتي از خريد محصولات نمي باشد . وقتي كه وب سايت براي بررسي درباره خريد مورد بررسي قرار مي گيرد سهولت استفاده بر پذيرش بانكداري الكترونيكي تاثير مي گذارد. بنابراين اين امكان وجود دارد كه تاثير سهولت استفاده در بانكداري الكرونيكي مي تواند به اين صورت تشريح شود كه طبيعت بانكداري الكترونيكي شامل بررسي و پاسخ مي باشد. در سطح سازماني سهولت استفاده براي اعتبار و قابليت اعتماد بانك بسيار مهم مي باشد. اگر مشتريان درك كنند كه استفاده از وب سايت بانك آسان است آنها به اين اعتقاد مي رسند كه موسسه صادق بوده مورد اعتماد بوده و چيزي را پنهان نمي كند بنابراين به رابطه با بانك متعهد مي شوند (گیفن و استراپ65؛2000) .
3-2-18)تاثير خودكارآمدي كامپيوتري بر پذيرش بانكداري الكترونيكي
در ادبيات و در ميان تحقيقات مختلف در مورد تاثير خودكارآمدي كامپيوتري بر پذيرش و استفاده از تكنولوژي بانكداري الكترونيكي مطالعات اندكي انجام گرفته است. در اين ميان تنها دو مطالعه وجود دارد كه تاثير سهولت استفاده از تكنولوژي را بر بانكداري الكترونيكي مورد آزمايش قرار دادند. سهولت استفاده درك شده بوسيله مشتري نقشي غير مستقيم در نيات افراد براي اتخاذ و يا استفاده مستمر از بانكداري الكترونيكي دارد. همچنين در مطالعه ديگر مشخص گرديد كه سهولت استفاده به اندازه آموزش مقدماتي تاثير غير مستقيمي بر استفاده از بانكداري الكترونيكي دارد(گریتینگ و نبیسی66؛2006) .
4-2-18)تاثير مركز كنترل بر پذيرش بانكداري الكترونيكي
مطالعات ابتدايي در مورد مفهوم داخلي و خارجي مركز كنترل بوسيله روتر67(1966) انجام گرفت و بوسيله لونسون68(1974)در 1974 مورد جرح و تعديل واقع شد. مركز كنترل به عنوان يك خصيصه شخصي است كه بوسيله درجه اي كه افراد اعتقاد دارند كه نتايج پيشامد و رويدادها به سبب عمل خودشان مي باشد ( جهت گيري داخلي) ، يا يك قدرت خارجي تعيين كننده حوادث بوده ( جهت گيري خارجي) تعيين مي شود مركز كنترل يكي از عواملي است كه بر احتمال رخداد يك نوع از رفتار خاص تاثير مي گذارد و به عنوان يك انتظار عمومي فردي در مورد درجه تاثير رفتار تعريف مي شود. تحقيقات نشان مي دهد كه وقتي افراد با مركز كنترل خارجي با يك وظيفه چالشي يا جديد روبرو مي شوند تمايل دارند بر پايه اين احساس كه گفته مي شود هدف قابل دستيابي نيست درك كنند كه رسيدن به هدف غير ممكن است. افراد با ويژگي مركز كنترل بيروني عمل و اقدام را به عنوان يك شانس، اتفاق يا قضا و قدر مي دانند. اين افراد تمايل ندارند تا برآوردهاي ذهني خود را در مورد دست يابي به اهداف تغيير دهند زيرا آنها احساس مي كنند كه كنترل اندكي دارند. از سوي ديگر افراد با مركز كنترل دروني اعتقاد دارند كه نتايج رويدادها به رفتار خود آنها مرتبط بوده و هنگامي كه تمايل دارند به هدفي دست يابند ممكن است انتظار خود را افزايش دهند زيرا آنها به توانايي هاي خود براي كنترل نتايج به صورت مطلوب اعتماد دارند .در مقايسه اين دو بايد گفت كه مركز كنترل داخلي با افزايش رضايت، كسب عوايد بيشتر، توانايي تحت تاثير قرار دادن ديگر ويژگي ها، موفقيت هاي بيشتر، اعمال كنترل بيشتر بر محيط اطراف و امتياز بيشتر در شغل و پاسخ مثبت نسبت به مشوق ها همراه است. در مورد ارتباط بين مركز كنترل و گرايش به سمت كامپيوتر مطالعات مختلف ارتباط مثبتي را بين آنها كشف نموده اند و مشخص گرديده است كه افراد با مركز كنترل داخلي گرايش بيشتري به سوي كامپيوتر نسبت به افراد با مركز كنترل خارجي دارند. بدليل اينكه خودكارآمدي كامپيوتري نوعي از خودكارآمدي مي باشد اين امكان وجود دارد تا مركز كنترل و خودكارآمدي كامپيوتري را با يكديگر مرتبط سازيم. افراد با مركز كنتر خارجي سطوح پايين تري از خود كارآمدي كامپيوتري را نشان مي دهند و به طور معكوس خودكارآمدي كامپوتري در سطح بالا مي تواند با مركز كنتر ل داخلي به طور مثبت در ارتباط باشد (علامه و زارع؛1387) .
2-19بسترهاي بانكداري الكترونيكي
تجارت و بانکداري الکترونيک نيازمند وجود بسترهاي مختلفي است . از جمله بسترهاي نرم افزاري مانند : سيستمهاي عامل، مرورگرهاي وب، زبانهاي برنامه‌نويسي توليد كننده‌هاي برنامه‌هاي تحت وب و بانكهاي اطلاعاتي مبتني بر سرويس‌دهنده و … بسترهاي سخت افزاري همچون : شبكه و انواع آن، EFTPOS ، دستگاههاي Pinpad ، مودم و … بسترهاي مخابراتي و همچنين بسترهاي حقوقي مي باشد .
1-2-19)بسترهاي نرم افزاري
بسترهاي نرم‌افزاري بطور خلاصه مي‌توان در ابعاد فني ، فرهنگي، آموزش و حقوقي مورد توجه قرار داد. بعد فني بسترهاي نرم‌افزاري را مي‌توان در فناوريهاي ايجاد شده در زمينه‌هاي سيستمهاي عامل، مرورگرهاي وب، زبانهاي برنامه‌نويسي توليد كننده‌هاي برنامه‌هاي تحت وب، بانكهاي اطلاعاتي مبتني بر سرويس‌دهنده مورد بررسي قرارداد. علاوه بر بعد فني در بسترهاي نرم‌افزاري ابعاد آموزشي، فرهنگي و حقوقي نيز در پذيرش تجارت و بانكداري از اهميت فراواني برخوردار است. عدم توجه به وضعيت آموزشي، فرهنگي و عدم بسترهاي حقوقي مناسب در يك كشور موجب شكست تجارت و بانكداري الكترونيك خواهد شد.
الف)نرم‌افزارهاي مورد نياز بخش خارجي بانك
تنها نرم‌افزار مورد نياز مشتريان، يك نرم‌افزار مرورگر وب مانند Internet Explorer يا Netscape است كه ميبايست از رمزنگاري 128بيتي پشتيباني كند.
ب)زبانهاي برنامه‌نويسي مورد استفاده در توليد برنامه‌هاي كاربردي
بيشتر زبانهاي برنامه‌نويسي كه اخيراً مورد توجه قرار گرفته‌اند از نوع شي‌گرا مي‌باشند. برنامه‌هاي كاربردي بانكداري الكترونيك با توجه به اينكه بايد در سطح اينترنت و يا اينترانت قابل اجرا باشند، ميبايست به زبانهاي HTMLو يا DHTML و يا ASP باشند. عدم وابستگي برنامه‌هاي كاربردي به سخت‌افزار و نوع سيستم عامل (plateform) يكي از خصوصيات برنامه‌هاي تحت اينترنت و اينترانت محسوب ميشود. در طراحي صفحات web بصورت پويا از زبانهاي اسكريپت مانند javascript و يا ASP.NET, vbscript استفاده ميشود. همچنين Macromedia Cold Fusion Server جهت انجام عمليات گزارش‌گيري، محاسبات و ديگر عمليات محاسباتي توسط Cold Fusion Script است. اين نرم‌افزار براساس كليد ويژه عملياتي مورد نياز در تجارت الكترونيك و برنامه‌هاي كاربردي تحت Webرا مي‌تواند در اختيار قرار دهد و آنگاه با امنيت و سرعت بالا مي‌تواند عمل نمايد. درايور ODBCبراي IBM DB2 نيز بر روي Web Serverنصب ميشود تا ارتباط بين Cold Fusionرا با بانك اطلاعاتي رايانه هاي بزرگ را فراهم نمايد. رايانه هاي شخصي مشتريان نيز مي بايست به نرم‌افزار LivePerson.Com نيز مجهز باشد.
ج)بانكهاي اطلاعاتي
نوع بانك اطلاعاتي مورد استفاده در برنامه‌هاي كاربردي در سطح اينترنت و يا اينترانت بصورت بانك اطلاعاتي مبتني بر «سرويس دهنده»ميباشد، بطوريكه بانك اطلاعاتي در يك «سرويس دهنده» قرار مي‌گيرد و تمامي پرس و جوها از سوي «سرويس گيرنده‌ها» به سمت «سرويس دهنده» هدايت ميشود. و از طريق مديريت بانك اطلاعاتي عمليات پردازش شده و آخرين اطلاعات به بانك اطلاعاتي افزوده ميشود. اين نوع از بانكهاي اطلاعاتي از نوع رابطه‌اي مي‌باشند. يكي ديگر از ويژگيهاي اين نوع از بانكهاي اطلاعاتي مربوط است به يكپارچگي داده‌هابه نحويكه مانع از ذخيره سازي داده‌هاي تعريف نشده در آن ميشود. انواع بانكهاي اطلاعاتي مورد استفاده در طراحي سيستمهاي سرويس دهنده و سرويس گيرندهعبارتند از: informix, Db2, Oracle, SQL server .
د)سيستمهاي عامل (OS)
انتخاب نوع سيستم عامل (OS) و بررسي امنيت آن جهت اجراي بانكداري الكترونيك بسيار ضروري است. زيرا هسته مركزي در طراحي يك شبكه «سرويس دهنده» و «سرويس گيرنده» و همچنين نحوه تخصيص و مديريت منابع در اختيار سيستم عامل (OS) ميباشد. از مهمترين سيستمهاي عامل كه مي‌توانند در محيط شبكه‌هاي اينترنت و اينترانت مورد استفاده قرار گيرند عبارتند از:
الف) سيستمهاي عامل Windows 2000 family
ب) سيستم عامل Linux
2-2-19)بسترهاي سخت افزاري
اجراي تجارت و بانکداري الکترونيک علي‌رغم نياز به بسترهاي نرم‌افزاري وجود بسترهاي فني سخت افزار_رايانه و سخت افزار_مخابرات:از جمله تجهيزات مخابرات و ارتباطات، رايانه، تلفن و موبايل ميباشد.. تقويت خطوط مخابراتي پرسرعت امن و گسترش آن در سطح کشور، گسترش بسترهاي مخابراتي موبايل ، افزايش تعداد مشترکين تلفن شهري، تسهيلات لازم و تشويق افراد در امر خريد رايانه از جمله عوامل موثر در پذيرش تجارت و بانکداري الکترونيک محسوب ميشود. سخت افزارهاي مورد نياز در تجارت و بانکداري الکترونيک عبارتند از انواع رايانه‌ها: رايانه هاي بزرگ ، رايانه هاي شخصي ، ATM،EFTPOST، تجهيزات مخابراتي تلفن شهري ، موبايل، پايانه هاي Vsat، ماهواره ، فيبر نوري، انواع روتر، سوئيچ‌هاي مخابراتي، و Firewall سخت‌افزاري .
الف)شبكه و انواع آن
آنچه ضرورت استفاده از شبكه را در جهان فعلي ايجاب مي‌نمايد عبارتست از به اشتراك گذاشتن منابع توسط رايانه‌ها و استفاده رايانه‌ها از منابع يكديگر كه‌اين امر باعث كاهش هزينه‌ها و افزايش سرعت انتقال اطلاعات خواهد گرديد.
ب)انتقال منابع مالي الكترونيك به محل فروش (EFTPOS)
يكي ديگر از تجهيزات رايانه‌اي كه در بانكداري الكترونيك از آن استفاده ميشود EFTPOS ميباشد. اين دستگاه نيز مانند يك رايانه شخصي (PC) داراي تمامي واحدهاي عملياتي از قبيل واحد ورودي، واحد خروجي، واحد پردازشگر مركزي و واحد حافظه ميباشد. از اينرو و بطور مستقل مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد. اين دستگاه با استفاده از مودمي كه در اختيار دارد، مي‌تواند از طريق خطوط تلفن به مركز رايانه بانك يا بعبارت ديگر به «سرويس دهنده»متصل شود. اين دستگاه عمليات بانكي از قبيل دريافت و پرداخت توسط كارت را انجام مي‌دهد و اين دستگاه نيز داراي چاپگر و دستگاه ورودي كارت خوان ميباشد و بيشتر مواقع در فروشگاهها و سازمانهاي خدماتي پذيرنده كارت مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
ج)دستگاههاي Pinpad
دستگاه Pinpad مانند دستگاه EFTPOS ميباشد با اين تفاوت كه‌اين دستگاه مستقل از رايانه‌هاي شخصي (PC) قابليت استفاده نداشته و بعنوان يكي از دستگاههاي جانبي رايانه در بانكداري الكترونيك مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين دستگاه از طريق يكي از درگاهها به رايانه‌هاي شخصي متصل ميشود و با توجه به رابط گرافيكي (GUI) امكان خواندن اطلاعات را از روي كارت و انجام عمليات دريافت و پرداخت بر روي حساب كارت را دارا ميباشد. اين دستگاه در مقايسه با دستگاههاي ATM و EFTPOS ارزانتر ميباشد.
د)دستگاههاي خودپرداز (ATM)
دستگاه ATM ماشين خودكاري است كه از طريق آن مي‌توان خدمات بانكي را به مشتريان ارائه داد. اين دستگاه مانند يك دستگاه
