ي در به اصطلاح «تكنولوژيهايspin Off» با كامپيوترهاي شخصي كه يك مورد بسيار مهم است. چنين تغييرات مهمي در زندگي مان به طور گسترده روي داده و عموم از آن بي‌اطلاع بوده و در نتيجه تقريباً فقدان كاملي از چارچوبهاي قانوني در آن وجود دارد.
نقطه‌ي شروع واقعي در اين كار اين است كه فضاي ماورای جو هم اكنون يك بازار با پتانسيل مؤثر نه تنها بخاطر رشد قابليتها در كاربريهاي موجود مثل دريانوردي و ارتباطات است بلكه به دليل صلاحيت زياد آن در به وجود آمدن كاربريها و كاربريهاي آينده است. بسياري از اختراعات مربوط به مسافرت فضايي و استفاده از فضاي ماورای جو، فرهنگمان را ساخته و مي‌سازد كه به طور كل بستگي به فعاليتهاي فضايي دارد.
بدين وسيله مراجع ساخته شده در توسعه‌ي ماهواره ها براي ارتباطات، تلويزيون، نظارت بر زمين، پيش‌بيني آب و هوا و دريانوردي به طور معدود نامبرده شده‌اند.
ما نوعي اعلامیه را از زمان «عصر فضا» تجربه مي‌كنيم. به قوانين فضايي بين‌المللی زمانی که در سازمان ملل متحد پيش‌نويس مي‌شوند مخصوصاً زمانی که اصول حقوق فضا را مورد بررسي قرار مي‌دهد توجه کنید كه اعلامیه ها تحت تأثير پيش‌فكري آن قرار گرفته و انگيزه و اعتماد نشان داده شده توسط آنها منشأ قوانين فضايي مي‌باشند.
ايجاد يك رژیم آزاد با كشورهاي مستقل به عنوان اتباع، مطابق با حقوق بين‌الملل، بدون قدرت مافوق محدوديتهاي ملي براي اعمال سري جديد قانونها، خطر افزايش تنش‌ها و جنگها بين كشورها و نهادهاي خصوصي را ايجاد كرده به طوري كه امروزه شانس و فرصتهاي برابري براي استفاده از مفاهيم آزادي در اكتشاف و استفاده از فضاي ماورای جو وجود ندارد. اين امر دوباره مسئله‌ي معروف مشاركت برابر با حداقل منصفانه‌ي همه‌ي كشورها را در فعاليتهاي قضايي و به علاوه موضوع توزيع «ثروت فضايي» كه در اين مورد با تسهيم برابر مزاياي اكتشافي منابع طبيعي در فضاي ماورای جو روبروست، را مشخص مي‌نمايد.
فقدان حاكميت در «قلمرو ملي» در قوانين فضا وقواعد ويژه‌ي «همه‌ي بشريت» در مقررات فضايي و مليت تنها با توجه به قلمرو قضايي ملي بر اهداف فضايي، امكان اصلاح انواع جديد همكاري تحت قوانين عمومي«فني» را فراهم كرده است. چرا كه امكان بكارگيري قواعد فعلي قانون خصوصي بين‌المللي در فضا بوجود مي‌آيد. يكي از نقاط شروع بايستي دادن مجوز بموجب حقوق بين‌المللي فضا براي برقراري تعدادي از حقوق مالکیت محدود و كاركردي در فضاي ماورای جو، باشد.
هدف نهايي بايد ايجاد يك «سطحی از زمینه فعالیت» براي همه‌ي نهادهايي كه در فضاي ماورای جو فعال هستند باشد: شانس برابر، قابليتهاي برابر، به مشاركت گذاشتن «قوانين مورد دسترس» براي ثروتهاي فضايي براي شركتها و مؤسسه‌هاي خصوصي كه تمايل به گسترش هزينه‌ي تجاري در فضاي ماورای جو دارند. براي نزديك شدن به اين امر و هر مورد مهم ديگر، بزرگترين كميسيون اجتماع كشورها كه شامل همه‌ي كشورهايي است كه از اين فعاليتهاي فضايي در يك اساس قانوني مساوي و گسترده بهره مي‌برند، تأسيس شده است.
هر چند، در اين زمان رژيم قانوني متداول براي فضا، در روبرو شدن با چالش‌هاي مصرف شديد تجاري از فضا، بسيار ناقص و نامناسب است. اين شامل چندين اصول پايه مي‌شود كه هنوز اصول بسيار عمومي بيان شده در يك سري محدود از معاهدات فضايي را كه از 1967 پذيرفته شده و يك جنگ‌افزار كنترل كننده‌ي معاهده با قوانين عمومي بين‌الملل و رويه‌هاي حمل و نقل فضايي ملل را در بردارد. همچنين چارچوب قانوني، تعدادي از توافقات را كه بهره‌برداري تجاري از فضاي ماورای جو را در نظر دارد، مثل حقوق استفاده از ايستگاه مدار زميني با توافقات مشاركت در سازمانهاي بين‌المللي.
با اين وجود، درست مثل گرفتن سودهاي صنعتي كه نقش عمده‌اي در توسعه‌ي قانون دريا دارد، به همان صورت سودهاي صنعتي و بخش‌هاي تجاري به شدت بر سياست فضايي تأثير مي‌گذارند. چرا كه بخش‌هاي خصوصي يك نقش برتر در ايجاد يك چارچوب جديد قانوني براي بهره‌برداري تجاري از فضاي ماورای جو خواهد داشت، و اين مي‌تواند براي توافق بر يك سري از اصول عرفي و مشاركت گسترده با ارزش باشد. افزايش فعاليتهاي اقتصادي تجاري در فضا بايستي تسهيل شود براي مثال، با معرفي يك ضابطه‌ي اخلاقي يا نوعي از حقوق فضايي مركاتور براي كارهاي تجاري، بعضي چيزها هم‌اكنون يك مورد پيش‌پا افتاده در بين اپراتورهاي تجاري مي‌باشند. اين بايستي بسياري از نواحي مختلف مثل نظارت محيطي بر فضا، توسعه‌ي معاملات صادقانه،ايجاد امنيت در يك مورد مهم، اطمينان از يك بازار اقتصادي آزاد و افشاء كشمكشهاي بهره‌وري يا مشاركتهاي سياسي، را تحت پوشش قرار دهد.
فصل اول
تاريخ حقوق فضا
بخش اول : مقدمه
به محض اينكه هوش بشر شروع به تصرف قوانين طبيعت براي گسترش حضور بشريت فراتر از محدوده‌ي طبيعي‌اش كرده، نياز به برپايي يك حكومت قانوني براي اين سرزمين جديد ضروري به نظر آمد.
فتح فضاي ماورای جو، همان روش را براي ديگر پيشرفت‌هاي بشري در يك بُعد جديد پيروي مي‌كند. سوابق معتبر در اين رابطه شامل: توسعه‌ي حقوق درياها، به خوبی ايجاد حقوق هوايي.
با توجه به فرصت فعاليتهاي منظم بشري در فضاي ماورای جو، اين امر يك مفهوم ويژه در حقوق بين‌الملل بوجود مي‌آورد كه گستردگي جهاني دارد.
بنابراين، شرايط جهاني براي برپايي يك سيستم فضايي جهاني براي اين بخش جديد از فعاليت بشري، به شدت مطلوب به نظر مي‌آيد، و همكاري بين‌المللي به عنوان يك ابزار بسيار مناسب براي رسيدن به اين هدف انتخاب مي‌شود.
حتي اگر حقوق فضا با هر دوي قوانين ملي و بين‌المللي سرو كار داشته باشد، داراي بسياري از مشخصات بين‌المللي است كه بنظر مي‌آيد در متمركز‌سازي جوانب بين‌المللي حقوق فضا مناسب باشد.(لاچس،1972)1
بخش دوم : فعاليتهاي فضايي و همكاريهاي بين‌المللي
به دليل ماهيت بين‌المللي امور فضايي، اين امر مشخص و واضح است كه روابط بين‌المللي نقش مهمي در تنظيم چارچوب مقررات بعدي و فعاليتهاي بشري از آن حيث دارد. به علاوه در زماني كه نياز به يك چارچوب قانوني بسيار ضروري به نظر مي‌آيد، بايستي توجه داشته باشيم كه عموماً تمايل زيادي به همكاري در روبرو شدن با مسائل و افزايش سود جامعه‌ي جهاني وجود داشته است.
اين امر به افزايش همكاري بين‌المللي در ارتباط با افزايش بهره‌وري در موضوعات فضايي سوق مي‌يابد كه بر ممانعت از جنگهاي ژئوپلتيكي در فضاي ماورای جوتمركز دارد. پس، يك چارچوب مناسب در ايجاد يك مؤسسه براي تمركز بر يك مقياس جهاني با قواعد اصلي فعاليتهاي فضايي، خلق شده است:كميته‌ي ملل متحد براي استفاده صلح‌آميز فضاي ماورای از جو(UNCOPUOS).
قبل از آناليز نقش و سابقه‌ي يك چنين سازمان مهم و برجسته،مراجعه به سازمانهاي ديگري كه نقش مهمي در همكاري بين‌المللي در زمينه‌ي فعاليتهاي ماورای جو (فضايي) دارند، بسيار باارزش مي‌باشد.
بخش سوم : فضاي ماورای جو و همكاري دولتها
تلاش براي حفظ تكنولوژي فضايي و علوم مطابق روز، تعداد زيادي از سازمانهاي ملل متحد، زمينه‌ي اقدامات ويژه‌شان را در اغلب فعاليتهاي مربوط به فضا،گسترش دادند. در بين اينها، اتحاديه‌ي بين‌المللي ارتباط از راه دور (ITU)، سازمان بهداشت جهاني (WHO)، آژانس انرژي اتمي بين‌الملل (IAEA) و UNESCO، وجود دارند.
به عنوان ملاحظهUNESCO(يونسكو) که بايستي حوزه‌ي اين سازمان را متذكر شويم: «براي مشاركت در صلح و امنيت، فراهم آوردن همكاري بين كشورها (ملل) به وسيله‌ي علوم و فرهنگ، براي احترام بيشتر به عدالت جهاني، براي قواعد قانوني و حقوق بشر و آزاديهاي اساسي (بنيادي». با توجه به نقش آن در تنظيم حقوق فضا، يونسكو به ايجاد يك دستورالعمل اطلاعاتي و ارتباطي بين‌المللي جديد، موظف گرديد كه عمدتاً توسط بسياري از كشورهاي جهان سوم ترويج يافته است که همانا اعلاميه‌ي 1978 است،که در رسانه‌هاي جمعی درواقع مشاركت توسعه‌ي حقوق بين‌الملل و سرانجام نتايج مربوطه براي فعاليتهاي فضايي و مفاهيم قانوني مخصوصاً در زمينه‌ي انتقال ماهواره را دربر دارد. (زلو،2001)1
بخش چهارم : سازمانهاي غيردولتي حقوق فضا در درون چارچوب دستورالعملهاي همكاري
سال ژئوفيزيكبين‌الملل 57-1956،پايان توسعه‌ي قابل توجه براي همكاري غيردولتي بين‌المللي در زمينه‌ي علوم و تكنولوژي فضايي بوده است. در اين دوره تعدادي از سازمانهاي غيردولتي بين‌المللي در رابطه با بخش فضاي ماورای جو يا وابسته به آن، تأسيس شدند. بدون تمايل به ارائه‌ي صورت كامل،سازمانهاي زير بايد توجه ويژه‌اي را اتخاذ نمايند.
در سال 1958 انجمن بين‌المللي اتحاديه‌هاي علمي (ICSU) كميته‌اي براي تحقيقات فضايي(COSPAR) در سال 1958 با وظیفه همكاري و هماهنگي تحقيقات فضايي بر يك اساس ميان رشته‌اي (رشته‌هاي مختلف علمي) ایجاد کرد. همكاري بين UN و COSPAR در خلق قواعد در حقوق بين‌الملل فضا، بر قوانين فضاي بين‌الملل تأثير خواهد گذاشت.
سازمان مالکیت معنوی جهاني (WIPO) استحقاق نقش ايجاد کنوانسیون مربوط به توزيع برنامه‌ي سيگنال مخابره شده توسط ماهواره را دارد كه در فصل 4 درحفاظت از مالکیت معنوی در كارهاي فضايي شرح داده شد.
فدراسيون فضانوردي بين‌المللي(IAF)، كه از جامعه‌ي ملي فضانوردي گرفته شد، براي پيشرفت فضانوردي در استفاده ی صلح‌آميز و تشويق همكاري بين‌المللي براساس وايدگاما تأسيس شد، در حالي كه تحقيقات و مشاركت فني اطلاعات و داده‌ها را نيز در بر دارد.
شصتمين IAF شروع به خلق آكادمي فضانوردي بين‌المللي(IAA) و موسسه‌ي بين‌المللي حقوق فضا (IISL) نمود كه با وجود رابطه‌ي محكمي با IAF كار مي‌كند حتي اگر عملكردشان تا حدي متفاوت نيز باشد.
در حالي كه آكادمي بر سه بخش، علوم پايه، علوم مهندسي و علوم زندگي تمركز دارد، مؤسسه‌ي بين‌المللي حقوق فضا، آن را به وسيله‌ي قوانين پيگيري مي‌كند، اهداف (الف) مشورت با رئيس IAF، ( ب) همكاري با سازمانهاي ملي و بين‌المللي در زمينه‌ي حقوق فضا، ( ج) انجام ديگر عملياتها كه ممكن است براي پرورش علوم اجتماعي در فضانوردي، اكتشاف و مسافرتهاي فضايي مطلوب باشد،(د) انتشار اقدامات و گزارشها و ديگر انتشارات، (ه) آگاه‌سازي، (و) سازماندهي و مديريت وقايع و كارگاه جوانب فضايي در علوم فضا، تهيه‌ي گزارش و مقالات تحقيقي.
براي اجراي اين كارها و وظايف، IISL، جوانب قانوني مختلفي از بهره‌برداري از فضاي ماورای جو، و اقدامات انتشاري آن كه مشاركت معتبري در توسعه‌ي حقوق فضا دارند را بیان میکند.
به علاوه بايستي متذكر شويم كه انجمن حقوق بين‌الملل، با حقوق فضا سروكار دارد كه مخصوصاً با مشاركت كميته‌ي قوانين فضايي نيز همراه است. جزئيات بيشتر درباره‌ي سازمانهاي ذكر شده در بالا براي انتشارات مختلفي تهيه شده كه با اين سازمانهاي ويژه سروكار دارند.
مركز اروپايي حقوق فضا (ECSL)، تحت نظر آژانس فضايي اروپايي(ESA) در سال 1989 ايجاد شد و اهداف آن در منشور(اساسنامه) شامل:
-گسترش دانش فضايي در رابطه با حقوق
-افزايش همكاري و ارتباط بين حرفه‌ايهاي اين بخش
-تشويق تحقيقات جهاني در موضوعات ويژه‌ي مربوط به حقوق فضا
-سازماندهي مكانهاي كاري و كنفرانسها و تنظيم عملكردشان؛ (زلو،2001)
بخش پنجم : UNCOPUOS:کوپیوس-كميته‌ي ملل متحد براي استفاده ی صلح‌آميزاز فضا
كميته‌ي ملل متحد براي استفاده ی صلح‌آميز از فضا UNCOPUOS يك وضعيت ويژه و منحصر بفردي دارد ،كه مؤسسه‌اي براي مشاركت در فرايند قانونگذاري در زمينه‌ياستفاده ی صلح‌آميز فضايي است.
زمينه‌ي كاري چنين كميته‌اي دستاورد منطقي از تصميم به بكارگيري چارچوب موجود از يك سازمان جهاني براي برپايي يك ارگان در موقع درگيري با مسائلي در زمينه‌ي مهم و آنچه تست صلاحيت كلي سازمان مادر قرار داشته است مي‌باشد كه اهداف اصلي آن «ايجاد صلح و امنيت جهاني است.»
مجمع عمومي ملل متحد، كه تحت فشار موارد سياسي درباره‌ي سؤالات بي‌شمار ناشي از روابط
