پایان نامه با کلید واژه های کیفیت سود، وجوه نقد، بورس اوراق بهادار، پایداری سود

می‌شود. برای اینکه نتایج نمونه بیان کننده خصوصیات جامعه آماری باشد باید در هنگام انتخاب نمونه به عواملی نظیر ماهیت تحقیق، توزیع جامعه و مقدار فاصله اطمینان بر روی حجم نمونه، توجه داشت.
در این تحقیق، نمونه آماري به روش حذف سیستماتیک (هدفمند) انتخاب شده است. در این روش نمونه‌گیری پژوهشگر ابتدا برای انتخاب نمونه، شرایطی را لحاظ می‌نماید. چنانچه هر کدام از اعضای جامعه ویژگی‌های مورد نظر را داشته باشند به عنوان نمونه انتخاب می‌شوند. در غیر این صورت از نمونه آماری حذف می‌شوند. این روش معمولا بیشتر برای جامعه‌های محدود بکار گرفته می‌شود.
به همين منظور نمونه آماري اين تحقيق آن دسته از شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است كه حائز شرايط زير باشند:
جزء بانک‌ها، موسسات مالی، سرمایه‌گذاری، هلدینگ و لیزینگ نباشد زیرا به دلیل ماهیت فعالیت خاص آن‌ها، رابطه مولفه‌های مورد بررسی در این تحقیق برای چنین موسساتی متفاوت بوده و قابل تعمیم به سایرین نمی‌باشد.
شرکت تا پایان سال 1386 در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده و طی سال‌های 1388 تا 1392 از بورس اوراق بهادار نیز خارج نشده باشد.
برای رعایت قابلیت مقایسه پذیری، سال مالی شرکت منتهی به 29 اسفند ماه هر سال باشد.
شرکت طی سال‌های 1388 تا 1392 تغییر سال مالی نداشته باشد و صورت‌های مالی و اطلاعات شرکت‌ها در دسترس باشند.
بر اين اساس و پس از اعمال محدوديتهاي فوق تعداد 100 شرکت در دوره زماني 1388 تا 1392 شرايط فوق را دارا بوده اند.
جدول 3-1. تعداد شرکت‌هاي حاضر در تحقيق
شرکت‌های فعال بورس تا پایان سال 1392

320
شرح محدوديت
شرکت‌هاي مشمول
تعداد نمونه باقي مانده
شرکت‌هاي سرمايهگذاري و واسطهگري مالي و بيمه
61
259
شرکت‌هاي پذيرفته شده بعد از سال 1386
28
231
سال مالي غیر از 29 اسفند
46
185
تغییر دوره مالی و عدم دسترسی به اطلاعات
85
100
3-6. روش گردآوری و ابزار گردآوری اطلاعات
يكي از اصلي‌ترين بخش‌هاي هر كار پژوهشي را جمع‌آوري اطلاعات تشكيل مي‌دهد. چنانچه اين كار به شكل منظم و صحيح صورت پذيرد كار تجزيه و تحليل و نتيجه‌گيري از داده‌ها با سرعت و دقت خوبي انجام خواهد شد. اطلاعات مهم‌ترين رکن هر تحقيق تجربی است، چرا که تمام نتايج تحقيقات تجربی بر اساس تجزيه و تحليل اطلاعات صورت می‌گيرد. مهم‌ترين نکتهای که در جمعآوری اطلاعات بايد مورد توجه واقع شود نوع و کيفيت اطلاعات است نه ميزان آن. چه بسيار اتفاق می‌افتد که در مرحله بررسی اطلاعات ضرورت تجديد نظر در اطلاعات و يا کمبود و فقدان اطلاعات مفيد احساس می‌شود. با اين استدلال می‌توان حکم داد که کميت و کيفيت اطلاعات لازم، به عمق تحقيق و خواسته‌های مدل مورد نظر منوط و متکی می‌باشد.
روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق، كتابخانه‌اي مي‌باشد. روش‌هاى کتابخانه‌اى در تمامى تحقيقات علمى مورد استفاده قرار مى‌گيرد.
ابزار گرد‌آوری اطلاعات در این تحقیق، فیش و بانک‌های اطلاعاتی می‌باشد. در این راستا برای تدوين مبانی نظری تحقیق از طریق فیش برداری از كتب، مقالات و پايان نامهها انجام گرفته است. همچنین، متغیرهای تحقیق از طریق بانک‌های اطلاعاتی ره آورد نوین و سایت سازمان بورس اوراق بهادر جمع آوری می‌گردد.
3-7. سوال‌های تحقیق
تحقیق علمی همواره با نوعی مسأله آغاز می‌شود، هدف آن پیدا کردن جواب مسائل با استفاده از روش‌های علمی است. دشوارترین گام در فرآیند تحقیق مشخص کردن مساله مورد مطالعه است (هومن، 1392).
سوال‌های اصلی این تحقیق بدین شرح می‌باشند:
آیا کیفیت اقلام تعهدی در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است؟
آیا پایداری سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است؟
آیا قابلیت پیش‌بینی سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است؟
آیا یکنواختی سود در شرکت‌های درمانده بالا‌تر از شرکت‌های سالم است؟
برای یافتن جواب سوالات فوق انجام یک تحقیق در رابطه با بررسی تاثیر وضعیت مالی بر کیفیت سود شرکت‌های پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در شرایط فعلی ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این تحقیق در پی یافتن جواب، برای سوالات فوق هستیم.
3-8. فرضیه‌های تحقیق
محقق پس از تعقل درباره مسأله، پس از بررسی تجارب و مطالعات مقدماتی درباره جواب‌های ممکن به تدوین فرضیه می‌پردازد.رابطه فرضیه با تحقیق مثل رابطه راه با مسافرت است. هرچه راه و جاده هموارتر و مطمئن‌تر باشد مسافرت راحت‌تر و بی‌خطرتر می‌شود، بنابراین در تحقیقی که فاقد فرضیه باشد محقق سرگردان و بلاتکلیف است. فرضیه جمله ای (موضوعی) است که از طریق تجربی ابطال پذیر باشد. فرضیه یک بیان مبتنی بر حدس مبهم و یا یک جواب مستدل می‌باشد. به عبارت دیگر، فرضیه حدسی زیرکانه و علمی درباره پیامد تحقیق است. بنابراین، می‌توان گفت که تحقیق و پژوهش را بدون فرضیه نمی‌توان شروع کرد (هومن،1392).
برای بررسی تاثیر وضعیت مالی بر کیفیت سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران چهار فرضیه در نظر گرفته شده است. فرضیه‌ها به صورت زیر تدوین شده است:
فرضیه اول: کیفیت اقلام تعهدی در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است.
فرضیه دوم: پایداری سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است.
فرضیه سوم: قابلیت پیش‌بینی سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است.
فرضیه چهارم: یکنواختی سود در شرکت‌های درمانده بالا‌تر از شرکت‌های سالم است.
3-9. متغیرهای تحقیق
متغیرهای تحقیق حاضر به سه گروه متغیرهای مستقل، وابسته و کنترلی تقسیم می‌شود.
3-9-1. متغیر مستقل
متغير مستقل در اين تحقيق، شرکت‌های درمانده در مقابل شرکت‌های سالم می‌باشد که نحوه محاسبه آن‌ها به شرح زیر است.
3-9-1-1. شرکت‌های درمانده در مقابل شرکت‌های سالم
با استفاده از مدل آلتمن که توسط کردستانی و همکاران (1393)، در بورس اوراق بهادار تهران، تعدیل شده است نمره وضعیت مالی شرکت بدست می‌آید. علت استفاده از ضرایب تعدیل شده این است که ضرایب اصلی مدل آلتمن در محیط اقتصادي آمریکا طراحی شده، ممکن است در محیط ایران، نتواند نتیجه قابل قبولی ارائه دهد. خلاصه مدل تعدیل شده آلتمن و متغیرهای آن به شرح فرمول زیر است:
Adjusted-Z’-score = 0.291Y1 + 2.458Y2 – 0.301Y3 – 0.079Y4 – 0.05Y5 (1-3)
Y1: سرمایه در گردش خالص به کل دارایی‌ها؛
Y2: سود (زیان) انباشته به کل دارایی‌ها؛
Y3: سود (زیان) عملیاتی به کل دارایی‌ها؛
Y4: ارزش دفتري حقوق صاحبان سهام به کل بدهی‌ها؛
Y5: فروش به کل دارایی‌ها.
در این مدل هرچه نمره مدل تعدیل شده آلتمن کمتر باشد، وضعیت مالی شرکت پایین است.
پس از محاسبه نمره وضعیت مالی هر شرکت در هر سال، برای هر شرکت اقدام به دسته بندی شرکت‌ها به درمانده و سالم بر اساس محدوده زیر می‌گردد:
Adjusted-Z’-score ≥ 0.3: شرکت‌های سالم (سالم)؛
Adjusted-Z’-score 0.3 : شرکت‌هاي درمانده.
به شرکت‌هاي درمانده عدد 1 و شرکت‌های سالم عدد 0 اختصاص می‌یابد.
3-9-2. متغیر وابسته
براي ارزیابی کیفیت سود، رویکردهاي متفاوتی وجود دارد. اما مهمترین معیارهاي سنجش کیفیت سود، هفت ویژگی کیفی سود، شامل کیفیت اقلام تعهدي، پایداري سود، قابلیت پیش‌بینی سود، یکنواختی سود، مربوط بودن سود به ارزش سهام، به موقع بودن، و محافظه کارانه بودن سود، هستند (فرانسیس و همکاران، 2004). در اندازه‌گیري چهار ویژگی کیفیت اقلام تعهدي، پایداري سود، قابلیت پیش‌بینی سود و یکنواختی سود به عنوان ساختار مرجع در نظر گرفته می‌شوند و در نتیجه تنها با استفاده از اطلاعات حسابداري قابل اندازه‌گیري هستند. بنابراین در این تحقیق از این معیارهای سنجش، بعنوان متغیرهای وابسته استفاده می‌شود.
3-9-2-1. کیفیت اقلام تعهدي
کیفیت اقلام تعهدی معیاری معکوس از کیفیت سود به شمار می‌رود. کیفیت اقلام تعهدی، مبتنی بر این دیدگاه است که هرچه سود به جریان نقدی نزدیک‌تر باشد، با کیفیت‌تر است. در این تحقیق، کیفیت اقلام تعهدي بر اساس مدل دچو و دیچو (2002) به صورت زیر اندازه‌گیري می‌شود:
TCAi,t / TAi,t-1 = β0 + β1 CFOi,t-1 / TAi,t-1 + β2 CFOi,t / TAi,t-1 + β3 CFOi,t+1 / TAi,t-1 + ɛi,t (2-3)
TCAi,t: اقلام تعهدي جاري شرکت i در سال t؛ (تغییرات دارایی‌های جاری – تغییرات بدهی‌های جاری – تغییرات وجه نقد + تغییرات بدهی‌های جاری غیر عملیاتی + تغییرات مالیات پرداختی)
TAi,t-1: کل دارایی‌هاي شرکت i در سال t-1؛
CFOi,t-1,t,t+1: جریان نقد عملیاتی شرکت i در سال‌های t-1,t,t+1؛ (جریان نقد عملیاتی طبق صورت جریان وجوه نقد + سود سهام پرداختی + جریان نقدي مرتبط با بازده سرمایه‌گذاري‌ها و سود پرداختی بابت تامین مالی – جریان نقد مرتبط با مالیات).
کیفیت اقلام تعهدي از انحراف معیار پسماندهاي برآوردي مدل فوق، به صورت زیر به دست می‌آید:
AQi, t = σ (εi,t) (3-3)
مقدار زیاد (کم) آن، بیانگر کیفیت پایین (بالا) اقلام تعهدي و پایین (بالا) بودن کیفیت سود است.
3-9-2-2. پایداري سود
پایداری سود به معنای تکرارپذیری (استمرار) سود جاری است. هرچه پایداری سود بیشتر باشد، شرکت توان بیشتری برای حفظ سودهای جاری دارد. در این تحقیق، پایداري سود بر اساس مدل کورمندي و لایپ75 (1987) به صورت زیر اندازه‌گیري می‌شود:
Earni,t / TAi,t-1 = β0 + β1 Earni,t-1 / TAi,t-1 + ɛi,t (4-3)
Earni,t,t-1: سود عملیاتی شرکت i در سال‌های t-1,t؛
اگر ضریب متغیر توضیحی مدل پایداري سود (β1) نزدیک به یک و یا بزرگ‌تر از یک باشد، بیانگر بالا بودن پایداري سود است و اگر نزدیک به صفر و یا کوچک‌تر از صفر باشد، دلالت بر ناپایداري سود دارد. هرچه پایداری سود بیشتر باشد، کیفیت سود بالاتر است و بالعکس.
3-9-2-3. قابلیت پیش‌بینی سود
قابلیت پیش‌بینی سود توانایی سود جاری برای پیش‌بینی سود آتی است. لایپ (1990)، عنوان می‌کند که معیار اندازه‌گیری قابلیت پیش‌بینی سود در واریانس شوک‌های سود منعکس شده است. بدین معنی که با افزایش واریانس‌ها، قابلیت پیش‌بینی کاهش می‌یابد. در این تحقیق، قابلیت پیش‌بینی سود از جذر واریانس خطاي معادله پایداري سود بر اساس مدل فرانسیس و همکاران (2004) به صورت زیر اندازه‌گیري می‌شود:
PREDi,t = √σ2 (ɛi,t) (5-3)
مقدار بزرگ‌تر (کوچک‌تر) آن، حاکی از قابلیت پیش‌بینی پایین (بالا) سود است. در نتیجه، کیفیت سود نیز در سطح پایین (بالا) قرار دارد.
3-9-2-4. یکنواختی سود
این معیار با این فرض که سود هموار نشده و جریان نقدی مدیریت نشده، استفاده می‌شود. یکنواختی کم سود بدان معنی است که مدیریت یک شرکت درگیر شیوه‌های هموارسازی سود نیست. در این تحقیق، یکنواختی سود بر اساس مدل باون و همکاران76 (2003) به صورت زیر اندازه‌گیري می‌شود:
SMOOTHi,t = σ (CFOi,t / TAi,t-1) / σ (Earni,t / TAi,t-1) (6-3)
مقدار بزرگ‌تر (کوچک‌تر) حاکی از یکنواخت بودن بیشتر (کمتر) سود و پایین (بالا) بودن کیفیت سود دارد.
3-9-3. متغیرهای کنترلی
متغیرهای کنترلی در این تحقیق، نوسانات جريان وجوه نقد عملياتي، نوسانات فروش و اندازه شرکت می‌باشد
3-9-3-1. نوسانات جريان وجوه نقد عملياتي
نوسانات جريان وجوه نقد عملياتي، اطلاعات مربوطي را براي پيش‌بيني بازده سهام ارائه می‌دهد. مقايسه نوسانات جريان وجوه نقد عملياتي با سود حسابداري در كوتاه مدت مي‌تواند، به سرمايه‌گذار اطلاعاتي راجع به كيفيت سود ارائه دهد. از سوي ديگر مقايسه نوسانات سود و جريان وجوه نقد عملياتي در بلند مدت، اطلاعات