پایان نامه با کلید واژه های کیفیت سود، وضعیت مالی، درماندگی مالی، بازار سرمایه

تابع قضاوت و اعمال نظر مديران مي‌شود (خوش طینت و اسماعیلی، 1385). به همين علت، علاوه بر كميت سود، بايد به كيفيت آن نيز توجه شود.
بنگاه‌هاي اقتصادي در طول دوره عمر عملياتي خود دچار فراز و نشيب‌هايي مي‌شوند و همواره برخي از آن‌ها به دليل عملكرد قوي خود به عنوان واحدهاي موفق و برخي نيز به علت عملكرد ضعيفشان به عنوان واحدهاي ناموفق شناخته مي‌شوند. شركت‌هايي كه به علت استمرار در ضعف عملكردي خود دچار وخامت مالي مي‌شوند، طبيعتاَ به هر طريق ممكن سعي مي‌كنند كه از اين وضعيت خارج شده، اوضاع مالي خود را سامان دهند. مطالعات قبلی بیان می‌کنند که مدیران شرکت‌های درمانده ممکن است اطلاعات مالی خود را برای مخفی نمودن و یا به تعویق انداختن وضعیت درماندگی مالی، دستکاری نمایند. از اینرو مدیران شرکت‌های درمانده شده، انگیزه‌های بیشتری برای دستکاری سود دارند. زمانی که مدیریت شرکت، اقدام به دستکاری سود می‌کند، کیفیت سود حسابداری کاهش می‌یابد. زیرا اقلام تعهدی افزایش یافته و سود بر جریان نقدی، فزونی می‌یابد و هرچه فاصله سود و جریان نقدی افزایش یابد، از کیفیت سود کاسته می‌شود (لی و همکاران2، 2014؛ کامپا و کاماچو3، 2014). در مقابل، برخی از پژوهشگران نشان داده‌اند که، مدیریت شرکت‌های درمانده زمانی که ارگان‌های نظارتی برون سازمانی بیشتر بوده و یا زمانی که حسابرسان در گزارش‌های خود صلاحیت تداوم فعالیت شرکت را منتشر می‌کنند، انگیزه‌ی بیشتری برای کاهش سود و اعمال محافظه کاری بیشتر پیدا می‌کنند که در نتیجه کیفیت سود حسابداری افزایش می‌یابد (هیلی و واهلن4، 1998).
از اینرو با نگاهی به پژوهش‌های انجام شده در خصوص احتمال دستکاری سود و تاثیر آن بر کیفیت سود در شرکت‌های درمانده، در می‌یابیم که پژوهشگران در پژوهش‌های انجام گرفته در این زمینه به نتایج متناقضی دست یافته‌اند. بنابراين با توجه به مطالب گفته شده و همچنين، با توجه به اينكه دیدگاه استفاده کنندگان درباره سود، علاوه بر کمیت، به کیفیت و عوامل موثر بر آن از جمله چرخه عملیاتی، رشد شرکت و درماندگی مالی شرکت سوق یافته است، در اين پژوهش سعي می‌شود كه به اين موضوع پرداخته شود كه آیا کیفیت سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است يا خير؟
1-3. اهمیت و ضرورت انجام تحقيق
بازار سرمایه در اقتصاد کشورها نقش مهمی ایفا می‌کند و توجه به این بازار و مبانی تصمیم‌گیری در آن ضروری می‌باشد. از آنجایی که هدف سرمایه‌گذاران کسب حداکثر ثروت می‌باشد، اگر شرکت‌ها در ایجاد ارزش موفق باشند، نه تنها سرمایه‌گذاران بلکه کل جامعه از ایجاد ارزش بهره‌مند خواهد شد. با توجه به اهمیت نقش بازار سرمایه، ارزیابی سودآوری در فرآیند تصمیم‌گیری از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ بنابراین دانستن و پیش بینی وضعیت مالی شرکت‌ها ضروری است (آلتمن5، 2006).
برداشت حسابداران و تحليل‌گران مالى از واژه سود متفاوت است. تحليل‌گران مالى عموما سود گزارش شده (سود حسابدارى) را متفاوت از سود واقعى می‌دانند. يكى از دلايل اين تفاوت از ديدگاه تحليل‌گران اين است كه سود می‌تواند به وسيله مديران دستكارى شود. تحليل‌گران مالى تلاش می‌كنند تا چشم انداز سود شركت‌ها را ارزيابى كنند. چشم انداز سود به تركيب ويژگى‌هاى مطلوب و نامطلوب سود خالص، اشاره دارد. سود حسابدارى معيارى براى ارزيابى گزارشگرى مالى است؛ زيرا تغيير در كميت ترازنامه، به دنبال صورت سود و زيان رخ می‌دهد (بدون در نظر گرفتن طبقه بندى مجدد) و شناسايى به موقع سود و زيان منجر به تجديد به موقع تمامى متغيرها و نسبت‌هاى مالى می‌گردد. اگرچه سود بيانگر عملكرد نهايى شركت‌ها است، ولى هر شركتى داراى سيستم حسابدارى با حساب‌هاى خاص خود است كه منجر به ارائه سودهاى مختلف می‌گردد. بنابراين بايد بتوان داستان واقعى اين ارقام را براى سرمايه گذاران تشريح كرد (بولو و طالبی، 1389).
یکی از اهداف مهم گزارشگری مالی، تهیه اطلاعات مفید تصمیم‌گیری است و اهداف اصول پذیرفته شده حسابداری نیز در این راستا و برای اطمینان از نمایش منصفانه صورت‌های مالی، از عملکرد و وضعیت اقتصادی شرکت‌ها است. از آنجا که ارزیابی کیفیت سود برای تصمیم‌گیری مفید است، بدین خاطر نقش مهمی را در راستای تامین اهداف مذکور ایفا می‌کند. این تحلیل با ارزیابی عناصر تشکیل دهنده سود، قدرت پیشگویی، تدوام، تکرار پذیری، محافظه کاری و نقدینگی آن را اندازه می‌گیرد.
بنابراین دانستن این موضوع که وضعیت مالی شرکت‌ها بر کیفیت سود چه تاثیری دارد، از اهمیت خاصی برخورد دار می‌باشد.
1-4. اهداف تحقیق
تحقیق‌های گسترده‌ای در سطح جهان در خصوص عوامل موثر بر کیفیت سود به انجام رسیده است. اما با توجه به بررسی ادبیات، به نظر می‌رسد که مطالعات در خصوص تاثیر وضعیت مالی شرکت‌ها بر کیفیت سود آن‌ها بسیار اندک و نتایج بدست آمده متناقض است. بنابراین، اهداف تحقیق عبارتند از:
1-4-1. هدف آرمانی
هدف آرمانی این تحقیق، گسترش بینش و درک سرمایه‌گذاران و سایر استفاده کنندگان از وضعیت مالی شرکت‌ها و تاثیر آن بر جنبه‌های مختلف کیفیت سود می‌باشد.
1-4-2. هدف اصلی
هدف اصلی این تحقیق، بررسی تاثیر وضعیت مالی بر کیفیت سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.
1-4-3. اهداف ویژه
اهداف ویژه این تحقیق عبارتند از:
شناخت وضعیت مالی شرکت‌ها و تفکیک شرکت‌های درمانده از سالم؛
شناخت کیفیت سود و جنبه‌های مختلف آن در شرکت‌های درمانده و سالم؛
تعیین تاثیر وضعیت مالی بر جنبه‌های مختلف کیفیت سود؛
1-5. سوال‌های تحقیق
مطالعه وضعیت مالی و انتشار یافته‌ها بر اساس تفکیک شرکت‌ها، بهتر می‌تواند بر تصمیم‌گیري استفاده‌کنندگان اطلاعات مالی، تاثیرگذار باشد. بنابراین این تحقیق سعي دارد پاسخي متقاعد کننده براي اين سوال‌ها بیابد:
آیا کیفیت اقلام تعهدی در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است؟
آیا پایداری سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است؟
آیا قابلیت پیش‌بینی سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است؟
آیا یکنواختی سود در شرکت‌های درمانده بالا‌تر از شرکت‌های سالم است؟
1-6. فرضیه‌های تحقیق
بر اساس ادبیات، مسلما انگیزه برای دستکاری سود در سال‌هایی که وضعیت مالی شرکت نامطلوب بوده و نشانه‌هایی از حرکت به سمت بحران مالی برای مدیر پدیدار می‌شود، به منظور پنهان نمودن عملکرد ضعیف شرکت افزایش می‌یابد. برخی از پژوهش‌های حسابداری نشان داده‌اند که مدیران شرکت‌ها در شرایط وضعیت مالی نامناسب (درماندگی مالی)، مایل به دستکاری و انتقال اطلاعات و اخبار خوب به بازار سرمایه هستند تا بدین وسیله، از کاهش ارزش شرکت جلوگیری نمایند (گارسیا و همکاران6، 2009؛ بیدل و همکاران7، 2010؛ کامپا و کاماچو، 2014). بر این اساس، تاثیر وضعیت مالی بر کیفیت سود مورد انتظار بوده و فرضیههایی بر اساس شواهد گردآوری شده از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به صورت زیر بیان میشوند:
فرضیه اول: کیفیت اقلام تعهدی در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است.
فرضیه دوم: پایداری سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است.
فرضیه سوم: قابلیت پیش‌بینی سود در شرکت‌های درمانده پایین‌تر از شرکت‌های سالم است.
فرضیه چهارم: یکنواختی سود در شرکت‌های درمانده بالاتر از شرکت‌های سالم است.
1-7. متغیرهای تحقیق
متغیرهای این تحقیق به سه گروه متغیرهای مستقل، وابسته و کنترلی تقسیم می‌شود.
1-7-1. متغیر مستقل
متغير مستقل در این تحقیق، شرکت‌های درمانده در مقابل شرکت‌های سالم می‌باشد. شرح کامل‌تر و همچنین نحوه دقیق اندازه‌گیری متغیر به تفصیل در فصل سوم بیان شده است.
1-7-2. متغیرهای وابسته
متغیرهای وابسته در این تحقیق، معیارهای ارزیابی كيفيت سود مبتني بر سري زماني ويژگي‌هاي سود می‌باشد که شامل چهار ویژگی کیفیت اقلام تعهدي، پایداري سود، قابلیت پیش‌بینی سود و یکنواختی سود است. شرح کامل‌تر و همچنین نحوه دقیق اندازه‌گیری هر متغیر به تفصیل در فصل سوم بیان شده است.
1-7-3. متغیرهای کنترلی
متغيرهای کنترلی در این تحقیق، نوسانات جريان وجوه نقد عملياتي، نوسانات فروش و اندازه شرکت می‌باشد. شرح کامل‌تر و همچنین نحوه دقیق اندازه‌گیری این متغیرها به تفصیل در فصل سوم بیان شده است.
1-8. قلمرو تحقیق
در بحث قلمرو تحقیق، سه نوع قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی مطرح است.
1-8-1. قلمرو موضوعی
قلمرو موضوعی تحقیق، شامل بررسی تاثیر وضعیت مالی بر کیفیت سود می‌باشد.
1-8-2. قلمرو مکانی
قلمرو مکانی تحقیق، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.
1-8-3. قلمرو زمانی
قلمرو زمانی تحقیق، از ابتدای سال 1388 تا پایان سال 1392 می‌باشد.
1-9. روش اجرای تحقیق
اين تحقیق از لحاظ هدف كاربردي و از لحاظ ماهيت، يك تحقیق توصيفي با تاكيد بر روابط همبستگي است، زيرا از يك طرف وضع موجود را بررسي مي‌كند و از طرف ديگر، رابطه بين متغيرهاي مختلف را با استفاده از تحليل رگرسيون، تعيين مي‌نمايد. علاوه بر اين، در حوزه مطالعات پس رويدادي (استفاده از اطلاعات گذشته) قرار مي‌گيرد و مبتني بر اطلاعات واقعي صورت‌هاي مالي شرکت‌ها است. همچنین در این تحقیق برای مطالعه‌ی ادبیات موضوع و بررسی پیشینه‌ی تحقیق از روش مطالعات کتابخانه‌ای و اطلاعات مربوط به متغیرهای تحقیق از طریق بانک‌های ره آوردنوین و نیز از طریق سایت متعلق به سازمان بورس اوراق بهادر جمع آوری می‌گردد. در این تحقیق، براي آزمون فرضيه‌ها از مدل رگرسیون خطی چندگانه با داده‌های پانل و اثرات ثابت استفاده می‌شود. تحلیل آماری داده‌ها نیز به کمک نرم افزارهای SPSS نسخه 22 و E-views نسخه 7، انجام خواهد شد. در انجام تحقیق، از روش‌های آماری و الگوهای اقتصاد سنجی متعددی استفاده شده که در رابطه با کلیه موارد فوق در فصل سوم به تفصیل مورد اشاره قرار خواهد گرفت.
1-10. استفاده کنندگان از نتایج تحقیق
این تحقیق از نوع کاربردی است که می‌تواند مورد استفاده گروه زیادی از استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری مانند مدیران، سهامداران، سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، حسابرسان و تحلیل‌گران و… جهت ارزیابی وضعیت مالی شرکت‌ها و تاثیر آن بر کیفیت سود و در نتیجه تخصیص بهینه منابع، به منظور رشد و توسعه اقتصادی کشور قرار گیرد. بطور خلاصه نتایج این تحقیق می‌تواند مورد استفاده کنندگان زیر قرار گیرد:
کمک به شرکت‌ها جهت انجام اقدامات اصلاحی و اتخاذ سیاست‌های مناسب؛
کمک به اعتباردهندگان جهت اتخاذ سیاست‌های مناسب؛
کمک به سهامداران و سرمایه‌گذاران جهت تخمین بهتر بازده مورد انتظار سهام و خرید و فروش سهام؛
کمک به شرکت‌های سرمایه‌گذاری جهت اتخاذ تصمیم مناسب در مورد تشکیل و مدیریت پرتفوی.
1-11. تعریف واژه‌های کلیدی
شرکت‌های درمانده: در حوزه مالی، یک شرکت زمانی درمانده مالی تلقی می‌گردد که در ایفای تعهدات، دچار مشکل شود. ویتاکر8 (1999)، معتقد است که اکثر شرکت‌ها در نتیجه مدیریت ضعیف و درماندگی اقتصادی وارد وضعیت درماندگی مالی می‌شود. بنابراین اگر درماندگی مالی شرکت بهبود نیابد، به ورشکستگی منجر می‌شود (کردستانی و همکاران، 1393).
شرکت‌های سالم: در حوزه مالی، یک شرکت زمانی سالم مالی تلقی می‌گردد که توانایی ایفای تعهدات خود را دارد و سودآوری آن نیز در سطح بالایی قرار دارد (همان).
کیفیت سود: تعريف قطعى از كيفيت سود و ملاكهاى تعيين كننده آن ارائه نشده، به طورى كه از نظر سيگال9 (1997) تعريف آن ساده نيست. از نظر اسكيپر و وينسنت10 (2003) كيفيت سود تاحدى به سود هيكس11 (1939) نزديك است؛ يعنى سود نزديك به سود هيكس داراى كيفيت بالايى است. لازم به ذكر است كه سود از نظر هيكس به ميزان مصرفى، در شركت اتلاق می‌گردد؛ به طورى كه ارزش اقتصادى اول دوره شركت با آخر دوره آن برابر باشد. اين معيار، بيانگر تغيير در خالص دارايی‌هاى اقتصادى است.
نوسانات جريان وجوه نقد عملياتي: جريان‌هاي نقد عملياتي همواره يكي از مهم‌ترين اقام