
انقلاب در دهه ۱۹۷۰ متولد شد. به ویژه اگر پیدایش و رواج مهندسی ژنتیک به طور موازی و تقریباً در همان زمان و مکان را به آن اضافه کنیم. (عبدالله پور، 1389)
2-1-3-تعریف فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT)14 و جنبه های مرتبط با آن:
فناوری اطلاعات بسیار از علم رایانه وسیعتر (و پیچیده تر) است. این اصطلاح در دهه ۱۹۹۰ جایگزین اصطلاحات پردازش دادهها و سیستمهای اطلاعات مدیریت شد که در دهههای ۱۹۷۰ و ۱۹۶۰ بسیار رایج بودند. فناوری اطلاعات معمولاً به کلیه فناوریهائی اشاره دارد که در پنج حوزه جمع آوری، ذخیره سازی، پردازش، انتقال و نمایش اطلاعات کاربرد دارند.
دانش فناوری اطلاعات و رایانه با هم فرق میکنند، البته در موارد زیادی با هم اشتراک دارند. اگر علم رایانه را مشابه مهندسی مکانیک بگیریم، فناوری اطلاعات مشابه صنعت حمل و نقل است. در صنعت حمل و نقل، خودرو و راهآهن و هواپیما و کشتی داریم. همه اینها را مهندسان مکانیک طرح میکنند. در عین حال در صنعت حمل و نقل مسائل مربوط به مدیریت ناوگان و مدیریت ترافیک و تعیین استراتژی حمل و نقل در سطح شرکت و شهر و کشور مطرح است که ربط مستقیمی به مهندسی مکانیک ندارد اما فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)( به فارسی فاوا) مهمترین مقوله در این زمینه است. سید حامد خسروانی شریعتی، تعریفی دیگر از فناوری اطلاعات بیان میدارد که بیان از فرا بخشی بودن این رشته دارد، به گفته ایشان: مهندسی فناوری اطلاعات دانشی ترکیبی از مهندسی نرم افزار، مهندسی صنایع و مارکتینگ میباشد که رویکردی تحلیلی، تجاری و باریکبینانه به تکنولوژیهای نوین اطلاعاتی دارد. ایشان با ایجاد این رویکرد شکاف میان طراحان نرم افزار و تحلیل کنندگان سیستم و بازار هدف را حل کردهاند.(خسروانی شریعتی، 1388)
هر کس با نگرش متفاوت ، تعریف متفاوتی از فناوری اطلاعات ارائه میکند. بهترین روش برای تعریف چنین موضوع گسترده ای ارائه مفاهیم و ایده های مرتبط با آن است.تعریف فناوری اطلاعات به دلیل ماهیت تغییر پذیری آن بایستی همراه با یک نگرش دینامیک باشد تا استاتیک. فناوری اطلاعات بیشتر یک استراتژی ، اندیشه، فکر و ابزار در حوزه انسانها، همراه با نوآوری است. تعریف فناوری اطلاعات را میتوان به جنبه های مهم مرتبط دانست:( تورین، میدنر و مک لین15، 1387)
2-1-3-1- فناوری اطلاعات یک استراتژی است
با شناخت فرصتها و امکاناتی که از طریق فناوری اطلاعات ایجاد شده است آنرا به یک استراتژی شبیه کرده است تا یک فرمول و نسخه عملی؛ استراتژی جدید را برای دسترسی متفاوت به آنچه آرمان یک سازمان تعریف میکند بدون فناوری اطلاعات نیز میتوان به آرمانهای ترسیم شده در یک سازمان رسید، اما آنچه با فناوری اطلاعات انجام میگیرد بسیار متفاوت است از چیزی که در ذهن جای میگیرد. فناوری اطلاعات یک شناخت هیجان انگیز از محیط اطراف را در ذهنها ایجاد نموده و هرکس را، در هر سطح و ایده به سوی خود جلب میکند. سازمانها به این پدیده برای دسترسی به بازار بزرگتر، ارائه خدمات بیشتر و بهتر، جمع آوری و نگاه دقیقتر و زنده به نظریهها و سلیقهها، انجام راحتتر و سریعتر کارها، ارزانتر کردن هزینه خدمات و عملیات، کنترل دقیقتر و دسترسی سریعتر به منابع داخل و بیرون سازمان و ارتباطات سریعتر و ارزانتر نگاه میکنند. حال آنچه در تعریف فناوری اطلاعات به چشم میخورد، که در سایر فناوریها تا این حد مد نظر نبوده ، مفید بودن این کاربردها از طریق تعریف و ترسیم یک استراتژی دراز مدت و منطقی در اداره امور سازمان و خدمات و ارتباطات است. شناخت هرچه دقیقتر و کاملتر از فناوری اطلاعات برای مدیران و کارشناسان و سازمانها، آنان را در تنظیم و طراحی یک استراتژی عملیتر با نگرش فناوری اطلاعات کمک شایانی میکند.
2-1-3-2- فناوری اطلاعات یک سری مفاهیم و فکر است
صرف نظر از بعد استراتژیک در فناوری اطلاعات ، و ابزار و اسباب کار از سوی دیگر ، فناوری اطلاعات شبیه یک فکر و اندیشه برای انجام بهینه و موثر تر کارهاست . از آنجا که فناوری اطلاعات تنها در قالب بسته نرم افزاری یا سخت افزاری و یا ترکیب آنها قابل تعریف و کاربری نیست ، لزوم ایجاد فکر و اندیشه قوی و جامع برای ترکیب ابزارها برای اجرای اهداف و عملیات و ارتباطات نیز یکی دیگر از ابعاد گسترده و شگفت انگیز فناوری اطلاعات است. با این تعبیر ، ابزار و اسباب نرم افزاری و سخت افزاری در فناوری اطلاعات بیشتر شبیه مواد خامی میمانند که مطابق نیاز ، با هم ترکیب شده و کار خاصی را انجام میدهند . در سازمانها ، بایستی یک استراتژی برای استفاده از فناوری اطلاعات وجود داشته باشد و پس از آن ، فکر و اندیشه جهت ترکیب و بکار گیری ابزار فناوری اطلاعات بکار گرفته شود ، و در انتها به مرحله اجرایی و استفاده از فناوری اطلاعات رسید . با این توضیحات ، ابزار مشابه در سازمانهای حتی مشابه میتواند کاربرد متفاوتی داشته باشد.
2-1-3-3- فناوری اطلاعات یک سری ابزار است
به هر آنچه موجب جمع آوری، گردش، پردازش و انتقال اطلاعات و پیامها بدون محدودیتهای مکانی و زمانی باشد فناوری اطلاعات گفته میشود . رایانهها ، شبکه های رایانه ای ، انواع نرم افزارها و …. همه در حوزه فناوری اطلاعات جای میگیرند . سازمانها نیز استفاده از فناوری اطلاعات را سالها تجربه کردهاند ، اما آنچه تا کنون در سازمانها مطرح بوده، طبق تعاریف جدید از فناوری اطلاعات ، نمیتوانست کاربرد موثر و شایسته این پدیده عظیم را پاسخگو باشد. شاید موفقترین سازمانها در استفاده از سخت افزار و نرم افزارهای رایانه ای و ارتباطات، بدون استراتژی و اندیشه استفاده از فناوری اطلاعات ، کمترین بهره را از آن بردهاند. طبیعی است که ترکیب استراتژی، فکر و اندیشه، تجهیزات و ابزار، همگی میتوانند بر اساس یک طرح اجرایی کامل و گویا، مزایا و فرصتهای جدید و قابل توجهی را برای سازمانها ایجاد کنند.
2-1-3-4- فناوری اطلاعات نوآوری است
چنانچه سازمانها حلقه های مفاهیم و گامهای فن آوری اطلاعات را منهای نوآوری بکار گیرند، به طور یقین پس از مدتی کوتاه با شکست روبرو شده و از صحنه مقایسه یا رقابت خارج میشوند. برای زنده و پویا نگه داشتن کاربرد فناوری اطلاعات، نوآوری، شاه کلید توسعه و تحول آن محسوب میشود و در نتیجه، موجب رشد سازمانها و بشر خواهد گردید.
2-1-3-5- فناوری اطلاعات همراه با انسان است
انسانها دارای دو نقش طراحی و اجرای پروژه های فن آوری اطلاعات (کارگزار) و جذب و بکار گیری روشها و ابزار جدید برای انجام کارها (کاربر) دارند. مهارت، دانش، و تجربه هر کدام در جای خود تأثیر تعیین کننده در موفقیت استفاده از فن آوری اطلاعات دارد.
نقش کاربران بیش از کارگزارن است و تأثیر بیشتری در موفقیت یا عدم موفقیت دارند. این حوزه تحت عنوان مدیریت منابع انسانی و تغییر ، یا آموزش و تغییر ، یا مدیریت تغییر و امثال اینها در موفقیت کاربردهای فن آوری اطلاعات مورد نظر صاحبان فن نقش داشته و به عنوان یکی از مهمترین جنبهها در پیاده سازی فناوری اطلاعات مطرح و راه حلهایی برای آن پیشنهاد میشود.
2-1-4- تأثیر فناوری اطلاعات بر سازمان:
در زمینه ارزیابی تأثیر بهکارگیری سیستمهای اتوماسیون اداری بر متغیرهای اقتصادی بنگاهها و سازمانهای دولتی و خصوصی ، مطالعات بسیار اندکی صورت گرفته است ، این در حالی است که در کشورهای مختلف جهان از جمله ایران ، مطالعات بسیاری در زمینه تأثیرات فناوری اطلاعات (IT) و فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر متغیرهای اقتصادی نظیر بهرهوری ، رشد اقتصادی و غیره در سطوح مختلف فعالیتی به ویژه در سطح کلان ، انجام گرفته است(نوروزیان قره تکان و همکاران،1390). محیط پر رقابت کسب و کار و دگرگونیهای آن در دهه 1960 و نیز جهانی شدن اقتصاد و تبدیل سیستمهای اقتصادی و جوامع صنعتی به اقتصاد خدماتی بر پایه دانش و اطلاعات ، لزوم توجه به سیستمهای اطلاعاتی را مضاعف ساخت . به همین جهت از دهه 60 میلادی ، استفاده از سیستمهای اتوماسیون اداری که نوع خاصی از سیستمهای اطلاعاتی هستند ، روز به روز اهمیت بیشتری یافت(یزدانی و همکاران،1389). اتوماسیون اداری ترکیبی از وسایل و تجهیزات گوناگون برای تسهیل امور مرتبط با فعالیتهای اداری میباشد که دارای مزایایی از قبیل پشتیبانی از اهداف و رسالتهای سازمان ، افزایش بهرهوری ، افزایش سود آوری ، بهینه سازی کارکنان ، بهبود سرعت که منجر به بازده در اداره میشود . بخشی از عمدهترین اطلاعات در گردش هر سازمان در قالب مکاتبات داخلی و خارجی سازمان صورت میگیرد و نرم افزارهای اتوماسیون به گونه ای طراحی و تولید گردیدهاند تا بتوانند تمام نیازهای سازمان را تأمین کرده و لذا یک سیستم یکپارچه گردش اطلاعات تولید کنند. امروزه کامپیوترها در زمینه های بسیاری از جهت سرعت و دقت از انسانها پیشی گرفتهاند آنها میتوانند مسایل ساده و تکراری را به سرعت و با حوصله حل کنند و محاسبات پیچیده را انجام دهند. اتوماسیون اداری مشتمل بر تمام سیستمهای الکترونیک رسمی و غیررسمی بوده که به برقراری ارتباط اطلاعات بین اشخاص در داخل و خارج موسسه و بالعکس مربوط میشود. کلمه اصلی که اتوماسیون اداری را از داده پردازی ، سیستم اطلاعات مدیریت و سیستم پشتیبانی تصمیم متمایز میسازد ارتباطات است. اتوماسیون اداری به منظور تسهیل انواع ارتباطات به هر دو صورت شفاهی و کتبی است (شیخ بکلو،1391)
2-1-5-کاربردهای فناوری اطلاعات:
1- تجارت الکترونیک
2- دولت الکترونیک
3- بانکداری الکترونیک
4- کار از راه دور
2-1-6- نقش فناوری اطلاعات در فرآیند های سازمان:
سیستمهای اطلاعاتی کارا و یکپارچه که بتوانند همه فعالیتها و وظایف موجود در یک سازمان را تحت پوشش قرار داده و اطلاعات لازم و ضروری را به موقع در اختیار استفاده کنندگان آن قرار دهند، از ابزارهای مفیدی هستند که سازمانها برای افزایش قابلیتهای خود، بهبود عملکرد، تصمیم گیری بهتر و دستیابی به مزیت رقابتی از آن استفاده میکنند. در این میان سیستمهای ERP از آخرین ابزارهای مدیریتی است که قادر است اطلاعات موجود در سازمان را با استفاده از IT در تمام حوزه های فعالیت سازمان به طور یکپارچه و منسجم جمع آوری کند و این اطلاعات و نتایج حاصل از آن را در اختیار استفاده کنندگان آن در سطوح مختلف سازمان قرار دهد. این سیستمها را میتوان جزء ثمره های جدید در زمینه IT در یک دهه گذشته دانست که با پیشرفت مداوم در این زمینه به سرعت در حال دگرگونی و تکامل است (نوروزیان قره تکان و همکاران،1390).
2-1-6-1- تعریف سیستم برنامهریزی منابع سازمان (ERP)
برای ERP تعاریف متعددی ارائه شده است که تقریباً همه یک مفهوم را بیان میکنند. برای نمونه در ادامه به چند مورد اشاره میشود: (یزدانی و همکاران،1389)
ERP یک راه حل سیستمی مبتنی بر فناوری اطلاعات است که منابع سازمان را توسط یک سیستم به هم پیوسته با سرعت، دقت و کیفیت بالا در کنترل مدیران سطوح مختلف سازمان قرار میدهد تا به طور مناسب فرایند برنامه ریزی و عملیات سازمان را مدیریت کنند.ERP ترکیبی از انسان، فناوری و فرایندهاست. یک فرایند پیچیده است که در کشورهای در حال توسعه مانند چین که دارای سرمایه های فراوان و همچنین دارای باز مهندسی (مهندسی مجدد) فرایند کسب و کار زیادی است، توسعه پیدا کرده است.
سیستمهای ERP در واقع نرمافزارهایی هستند که داده های موجود در سراسر یک سازمان را یکپارچه میسازند و در زمان مناسب در اختیار کاربرانی قرار میدهند که به آن نیاز دارند. چنین سیستمی به تمامی افراد یک مجموعه اجازه میدهد تا با هماهنگی با هم کار کنند، حتی اگر میان آنها مرز های جغرافیایی وجود داشته باشد. به این ترتیب،ERP محیطی برای بهبود عملکرد تجاری و کسب مزیت رقابتی فراهم میکند
2-1-6-2- تاریخچه برنامه ریزی منابع سازمان
ظهور ERP را باید دهه ۱۹۶۰ میلادی دانست که عمده تاکید آن در این دوران افزایش درآمد و تقویت کسب و کار از طریق یکپارچه
