– رحيمي ويشته، مريم، تناسب و ارتباط آيات نيمهي اخيرجزء سيام قرآن مجيد، دانشگاه آزاداسلامي تهران مرکزي، استاد راهنما: سيّدمحمّدباقر حجّتي، 1375.
5- زرسازان خراساني، عاطفه، بررسي نظم آيات و سور از ديدگاه طبرسي درپنج جزء آخر قرآن مجيد، دانشگاه آزاد اسلامي تهران، واحدشمال، استاد راهنما: سيّدمحمّدباقر حجّتي، 1376.
6- سلطاني بنابادي، مهين، بررسي ارتباط آيات در سورهي يس، دانشگاه تهران، استاد راهنما: محمّد حسين برومند، شهريور 1387 ش
7- عرب بافراني، غلام رضا، بررسي ارتباط آيات سوره ي نور، دانشگاه يزد، استاد راهنما: محمّد حسين برومند، اسفند 1390 ش.
8- فلاح پور، فاطمه، بررسي ارتباط آيات سوره ي اسراء، دانشگاه يزد، استاد راهنما: محمّد حسين برومند، اسفند 1390 ش
9- کاميابي، تکتم، بررسي ارتباط آيات سوره ي مائده، دانشگاه يزد، استاد راهنما: محمّد حسين برومند، مهر 1390 ش.
10- کوثريان، زينب، بررسي ارتباط آيات سوره ي توبه، دانشگاه يزد، استاد راهنما: محمّد حسين برومند، اسفند 1389 ش
11- نادعلي، مريم، بررسي ارتباط آيات ابلاغ و اکمال ونقد آراء دانشمندان اهل سنّت، دانشگاه آزاد اسلامي تهران مرکزي، استاد راهنما: مجيد معارف، 1383
12- نوري، فاطمه، بررسي ارتباط آيات سوره ي آل عمران، دانشگاه يزد، استاد راهنما: محمّد حسين برومند، اسفند 1389 ش
13- هاشمي، زهرا، بررسي ارتباط آيات سوره ي کهف، دانشگاه يزد، استاد راهنما: محمّد حسين برومند، اسفند 1390 ش
ج) مقاله
1- ابراهيمي فخّاري، عادله، نگاهي به بحث تناسب آيات، پرتال فرهنگي اطّلاع رساني نور، تير 1389.
2- آقايي، سيدعلي، انسجام قرآن، رهيافت فراهي، اصلاحي درتفسير، مجلّهي بيّنات، فروردين 1388.
3- بيآزارشيرازي، عبدالکريم، ارتباط وتناسب آيات در قرآن، کيهان انديشه، بهمن و اسفند 1368.
4- قانعي، علي، تناسب آيات قرآن کريم، مجلّهي معرفت، شماره 122، خرداد 1388.
5- ميرباقري، سيد محسن، ارتباط آيات درسور قرآن کريم با نگاه به سوره التحريم، مجلّهي پژوهش ديني، شمارهي7، تابستان 1386.
6- همامي، عباس، پژوهشي در تناسب آيات و سوره هاي قرآن، قرآن در آيينه پژوهش،، تهـران، هستي نما،1380.
بررسيهاي انجام شده نشان ميدهدکه تاکنون تحقيق مستقلي درزمينهي ارتباط وتناسب آيات سورهي “نساء” انجام نگرفته و اين موضوع، کاملاً جديد است. بنابراين، با توجه به عدم وجود تحقيق مستقلي در اين زمينه، پژوهش حاضر مي تواند جهت تامين هدف مورد نظر، مفيد واقع گردد.
1-4- فرضيه ها
1- خطوط ارتباطي متفاوت در سوره نساء قابل شناسايي است.
2- اهداف اصلي سوره نساء با شناسايي خطوط ارتباطي اين سوره پديدار مي شود.
3- شبکه ارتباطي سوره نساء که از رهگذر ارتباط مستمر بين خطوط پديد آمده قابل شناسايي است.
1-5- روش
در اين تحقيق که با روش کتابخانه اي انجام گرفته است مراحل ذيل مورد نظر بوده است:
1- بررسي موضوعي يکايک آيات
2- دسته بندي موضوعات و تعيين خطوط ارتباطي
3- سازماندهي هر يک از خطوط به صورت مستقل
4- بررسي نحوه انتقال بين خطوط و يافتن نقاط منقطع
5- جستجوي شبکه ارتباطي حاکم بر سوره
1-6- اصطلاحات
1-6-1- خط ارتباطي
در اين نوشته به مجموعه آياتي که به لحاظ موضوعي با يکديگر وحدت دارند يک خط ارتباطي گفته مي شود، اين مجموعه آيات ممکن است بدون فاصله و پشت سر هم قرار گرفته باشند و يا اينکه به فاصله برخي موضوعات ديگر تشکيل دهنده يک خط ارتباطي باشند.
1-6-2- شبکه ارتباطي
خداوند حکيم خطوط ارتباطي و موضوعات متنوعي را که در سوره وجود دارد با هم پيش مي برد. در نتيجه اين موضوعات و خطوط به صورت شبکه اي رابطه ي تنگاتنگ و چند جانبه اي با يکديگر دارند و دائم بين اين خطوط، جا به جايي صورت گرفته است و علت آن ضرورتهايي مي باشد که عامل انتقال و جابجايي بين موضوعات مي باشد، يعني مطرح شدن و تداعي شدن يک موضوع در آيه اي عامل قطع موضوع قبلي و مطرح شدن موضوع جديدي مي باشد. به تعبير ديگر ضمن اشاره به يک موضوع، موضوعي ديگر تداعي مي شود و پس از آنکه اين موضوع ادامه داده شد موضوعي ديگر تداعي مي شود و اين کار در طول سوره انجام گرفته است لذا خداوند حکيم اين موضوعات را به گونه اي با هم پيش برده است که ظاهراً موضوعاتي پراکنده و بي ارتباط با يکديگر هستند در حاليکه دائماً اين جابجايي ها در سوره مطرح مي باشد که با تدبر و عميق شدن و فهم صحيح آيات مي توان به راز اين جابجايي ها پي برد.
1-6-3- نقاط تلاقي
نقاط تلاقي يعني نقاط اتصال چند خط ارتباطي که هم در ميان خطوط اصلي مطرح مي باشد و هم در ميان خطوط فرعي اما در بررسي ارتباط شبکه اي، نقاط تلاقي ميان خطوط اصلي اهميت ويژه اي دارد.
1-6-4- لفافه ها
از آنجا که حکمت خداوند اقتضا مي کند در قرآن مسائل سياسي (آياتي که به اهل بيت: اشاره دارد) و مسائل علمي که سطح علم مردم عصر پيامبر9 اقتضاي فهم آنها را نداشته اما براي عصر هاي بعد و خصوصاً عصر حاضر قابل فهم باشند در سرپوشي از معاني بيان کند و اين آيات را بطور طبيعي از خطر تحريف حفظ کند. از اين سرپوش ها با عنوان لفافه ها ياد شده است.8
2 –
بررسي ارتباط آيات سوره نساء با تکيه بر خطوط ارتباطي نه گانه
1-بررسي خطوط ارتباطي به صورت مجزا
2-بررسي خطوط ارتباطي به صورت شبکه اي
2-1-
بررسي خطوط ارتباطي آيات سوره نساء به صورت مجزا
1- بررسي خط ارتباطي اول : توحيد و ساير ويژگيهاي خداوند
2- بررسي خط ارتباطي دوم: احكام
3- بررسي خط ارتباطي سوم: مخالفان حق
4- بررسي خط ارتباطي چهارم: اهل كتاب
5- بررسي خط ارتباطي پنجم: قوانين تكويني
6- بررسي خط ارتباطي ششم: نبوت
7- بررسي خط ارتباطي هفتم: قيامت
8- بررسي خط ارتباطي هشتم: مومنان
9- بررسي خط ارتباطي نهم: جهاد و هجرت
2 -1-1
بررسي خط ارتباطي اول : توحيد و ساير ويژگيهاي خداوند
1- اعتقاد توحيدي
2 – ارائه براهين و دلايل توحيدي
3- ساير و يژگيها ي خداوند
جدول 1- بخش 2-1-1- تقسيم بندي دسته هاي اصلي و فرعي خط ارتباطي” توحيد و ساير ويژگيهاي خداوند”
اعتقاد توحيدي
171-87-
ارائه دلايل و براهين توحيدي
خالق و رب
1-28-
مالكيت مطلق الهي
126-131-132-134-170-171-
ساير ويژگيهاي خداوند
حسيب
6-86-
عليم
11-12-17-24-26-32-35-39-70-81-92-104-108-111-113-125-127-135-147-148-149-170-176-
حكيم
11-17-24-26-56-92-104-111-130-158-165-170-
حليم
12-
تواب
16-26-27-64-
رحيم
16-23-25-29-64-83-96-100-106-110-113-128-152-
غفور
23-25-43-48-96-99-100-106-110-116-128-152-
قادر
30-47-67-74-78-84-85-90-91-95-100-102-114-133-140-141-146-149-158-162-169-
شاهد
33-79-166-
هادي
26-68-176-175
علي
34
كبير
34
خبير
35-94-128-135-
عادل
40-77-124-146-
عفو
43-99-149-
ولي
45-119-
نصير
45-
عزيز
56-158-165-
سميع
58-134-148-
بصير
58-134-
وكيل
81-132-171-
صادق
87-95-122-
محيط
108-126-
مراقب
1-
واسع
130-
غني
131
حميد
131
حاكم
141
شاكر
147
مشيت
48-49-88-83-90-94-113-116-143-
جدول 2- بخش2-1-1- تقسيم بندي دسته هاي اصلي و فرعي خط ارتباطي” توحيدوساير ويژگيهاي خداوند”
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
1
11
21
31
41
51
61
71
81
91
101
111
121
131
141
151
161
171
1- اعتقاد توحيدي
2- ارائه دلايل و براهين توحيدي
3- ساير ويژگيهاي خداوند
نمودار بخش 2-1-1- نقاط تلاقي خطوط فرعي
ن
2-1-1- بررسي خط ارتباطي اول” توحيد و ساير ويژگيهاي خداوند”
تعداد 90 آيه در اين سوره مباركه در اين خط ارتباطي قرار دارند كه عبارتند از آيات ” 1-6-11-12-16-17-23-24-25-26-27-28-29-30-32-33-34-35-39-40-43-45-47-48-49-56-58-64-67-68-70-74-77-78-79-80-81-83-84-85-86-87-88-90-91-92-94-95-96-99-100-101-102-104-106-108-110-111-114-116-119-122-124-125-126-127-128-130-131-132-133-134-135-140-141-143-146-147-148-149-152-158-162-165-166-169-170-171-175-176 ” و پس از دسته بندي ذيل 3 عنوان اصلي جاي مي گيرند؛ اعتقاد توحيدي، ارائه دلايل و براهين توحيدي، ساير ويژگيهاي خداوند.
2-1-1-1- اعتقاد توحيدي
در آيه 87 خداوند به همه عالميان يگانگي و وحدت خود را اعلام مي كند و تصريح مي كند خدايي جز او وجود ندارد (اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هو). در آيه 171نيز خداوند دستور مي دهد مردم به خدا و پيامبران او ايمان بياورند و شريك براي او قرار ندهند زيراخدا تنها معبود يگانه است و منزه است كه فرزند و يا شريكي داشته باشد (إِنَّمَا اللَّهُ إِلهٌ واحِدٌ سُبْحانَهُ أَنْ يَكُونَ لَهُ وَلَد).
2-1-1-2- دلايل توحيدي
2-1-1-2-1- خالقيت
در آيه 1 اين سوره خداوند به تمام افرادبشر خود را معرفي مي كند ( يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَة) و براى معرفى خود به يكى از صفاتش دلالت مي كند كه ريشه وحدت اجتماعى بشر است ( الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً كَثِيراً وَ نِساء) يعني همان خالقي كه همه شما را از يك انسان پديد آورد و همسر او را نيز از جنس او آفريد و از آن دو، مردان و زنان فراوانى در روى زمين منتشر ساخت.9
نظر الميزان در اين مورد اين است كه؛ ” و از ظاهر سياق بر مىآيد كه مراد از “نَفْسٍ واحِدَةٍ” آدم(ع) و مراد از ” زوجها”، حوا باشد كه پدر و مادر نسل انسان است كه ما نيز از آن نسل مىباشيم و به طورى كه از ظاهر قرآن كريم بر مىآيد همه افراد نوع انسان به اين دو تن منتهى مىشوند هم چنان كه از آيات زير همين معنا بر مىآيد؛ (خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ، ثُمَّ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها)،10 (يا بَنِي آدَمَ لا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطانُ كَما أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ) 11و اين آيه كه حكايت گفتار ابليس است ( لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ لَأَحْتَنِكَنَّ ذُرِّيَّتَهُ إِلَّا قَلِيلًا ).12-13 در آيه 28 نيز خداوند خود را خالق انسان معرفي كرده است (وَ خُلِقَ الْإِنْسانُ ضَعِيفاً).
2-1-1-2-2- مالكيت مطلق الهي
در تعدادي از آيات اين سوره خداوند مالكيت آنچه در آسمان ها و زمين است را تنها به خود نسبت داده است و از اين طريق دليلي بر توحيد ذكر شده است ( با توجه به حصرذکر شده در آيه و تقديم مسند) . آيه 126 ( وَ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْض )، آيه 131 ( فَإِنَّ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ )، آيه 132 ( وَ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما
