ه تکنولو‍‍‍‍‍‍ژی‌های نو تلاش‌های زیادی انجام شده است که اغلب منتهی به این سوالات اساسی می‌شود که آیا تکنولوژی نقشی در فرهنگ جوامع دارد یا خیر؟ چه رابطه‌ای مابین این دو می‌توان در نظر گرفت؟
فن‌آوری‌های جدید می‌توانند بر فرهنگ آن جامعه تاثیر گذارند و حتی باعث تغییرات فرهنگی شوند اما اغلب چون فرهنگ جوامع ثابت بوده و به تدریج تغییر می‌کند پس می‌توان گفت که معمولاً تکنولوژی جدید با فرهنگ جامعه سازگار شده و حتی به عنوان پشتیبان الگوهای رفتاری آن جامعه استفاده می‌شوند.
از سوی دیگر می‌توان به تاثیر تکنولوژی بر فرهنگ نیز اشاره کرد که حالت افراطی آن در نوشته‌های فیلسوف آلمانی”مارتین هایدگر” دیده می‌شود که به اثرات مخرب تکنولوژی تاکید می‌کند. در بین نظریه پردازان ارتباطی هم می‌توان به “نیل پستمن” اشاره کرد که با جعل واژه “تکنوپولی” به حالت انحصاری تکنولوژی در دنیای مدرن اشاره می‌کند.
یکی از مشکلات اساسی موجود در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، مشکل فرهنگی و روانی برخورد با فن‌آوری‌های نوین است که معمولاً بخشی از مردم در مقابل تغییرات واکنش عموماً منفی‌ای نشان می‌دهند که این مسئله باعث تاخیر در استفاده مناسب از آنها می‌شود. شاید این مشکل تنها به کشورهای توسعه نیافته مربوط نباشد و کم و بیش در کشورهای توسعه یافته و خالق این فن‌آوری‌ها نیز، این واکنش‌ها معمول باشد. در هر صورت طبق نظریه‌ی ” اشاعه‌ی نوآوری” در مقابل یک تکنولوژی جدید برخوردهای متفاوتی دیده می‌شود و افراد با توجه به ویژگی‌های مختلفی که می‌توانند از خود نشان دهند، برخوردهای متفاوت و گاهی متضاد از خود نشان می‌دهند. این واکنش‌ها در حال حاضر نیز مشکلاتی را در جهان به‌وجود آورده است که باعث کاهش سرعت بعضی از فن‌آوری‌ها شده است. البته اینگونه مشکلات ممکن است به کشورهای خاصی مربوط نباشد و مثلاً در کشور آمریکا هم که کشوری توسعه یافته است، در زمینه تولید دانش و فن‌آوری ممکن است این مشکلات وجود داشته باشد
بنابراین آموزش و توسعه‌ی فرهنگ استفاده از فن‌آوری‌های جدید یکی از مسائل مهم در توسعه‌ی فن‌آوری اطلاعات – ارتباطات است که باید مشکلات مرتبط با آن شناخته و حل شود. در کشورهای توسعه‌یافته، افراد سالخورده و مسئولین سابقه‌داری هستند که تجربیات سنتی خود را دارند و تسلیم فن‌آوری‌های نوین نمی‌شوند، حتی در مقابل تغییر می‌ایستند و به همین دلیل مراحل توسعه را با تأخیر مواجه می‌سازند.
در جوامع سنتی و عقب افتاده این وضع به مراتب بدتر است و عدم اطلاع حاکمان و دولت‌ها از مزایای این پدیده‌ها سبب تاخیر در استفاده از فن‌آوری‌های جدید و توسعه دانش و رشد اقتصادی در آن جوامع می‌شود. از اینگونه اشکالات و مسائل در طول تاریخ بشر فراوان دیده شده است و این مشکلات در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
یکی دیگر از مشکلات دسترسی زودهنگام به فن‌آوری‌های جدید پدیده‌ای به‌نام ” شکاف دیجیتالی” بین کشورها است. این موضوع به‌قدری مهم است که از سال 94 میلادی معیار تشخیص کشورهای فقیر و غنی شده است. تا قبل از سال 94 فاصله کشورهای فقیر و ثروتمند را با سرمایه مادی می‌سنجیدند اما امروزه به کشوری ثروتمند می‌گویند که از نظر توسعه‌ی فن‌آوری اطلاعات به مرحله خوبی از رشد رسیده باشد، ضریب نفوذ اینترنت در آنها بالای 50 باشد و مردم خدماتشان را از دولت در منزل و از طریق دولت الکترونیکی دریافت کنند.
توجه به این مشکل در جای خود مهم است و در صورتی‌که به آن توجه نشود و این فاصله بیشتر گردد مشکلات بزرگی را برای جوامع اطلاعاتی در جهان به‌وجود خواهد آورد و از شتاب سریع توسعه‌ی فن‌آوری اطلاعات خواهد کاست. ورشکستگی شرکت‌های رایانه‌ای – مخابراتی در سالهای 97 و 98 در واقع از نشانه‌های ضعف فرهنگی و عدم شناخت علمی از پدیده‌های جدیدی مانند فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بوده است.
تغییرات سریع و رشد فن‌آوری‌های نوین باعث شده است تا نگرانی عمده‌ای راجع به آمادگی انسان‌ها در تمامی جوامع و به‌خصوص نسل‌های آینده در برابر این شرایط به‌وجود آید. از کشورهای فقیر و در حال توسعه که بگذریم، کشورهای پیشرفته دنیا به طور جدی نگران بی‌سوادی (سواد فن‌آوری) نسل آینده خود هستند که در این رابطه تدابیری نیز اندیشیده‌اند که از جمله می‌توان به ارتقاء سواد فن‌آوری اشاره کرد.
در همین حال پکاتاریانه دبیر کل اتحادیه جهانی مخابرات در پیام خود به مناسبت روز جهانی ارتباطات در سال 1994 چنین می گوید بگذارید در این دهکده کوچک جهانی همه ملل از مخابرات و فناوری جدید اطلاعات بهره مند شوند. در کشور های صنعتی مخابرات محور فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است،ولی در کشورهای درحال توسعه کارهای بسیار ی باید انجام شود. ملل مختلف دیگر نمی توانند از مخابرات غافل شوند زیرا نقش مخابرات درهمه زندگی بسیار مهم است.( مجله پیام پست و مخابرات،1373، 10)
این واقعیت است که تقریبا هر کشور فقیر و غنی وهر فردی از دارا وندار باید تلفن داشته باشند. این امر البته به خاطر نوع دوستی نخواهد بود، بلکه به این دلیل بیان شده است که هر قدر مردم بیشتر به سامانه ای وصل شوند به همان نسبت آن سامانه برای استفاده کنندگان ، بویژه برای مقاصد فرهنگی و تجاری اثر بیشتری خواهد داشت.لذا پرداختن به مقوله فرهنگ با عنایت به پدیده گستردگی ارتباطات مخابراتی قابل تامل است. دربسیاری از کشورهای توسعه یافته می توان نقش آموزشی مخابرات را مشاهده کرد.
2-2 بخش دوم: تلفن همراه
تلفن همراه یک وسیله شخصی و قابل حمل برای ارتباط مخابراتی است. برای استفاده از تلفن همراه باید شخص استفاده کننده که مشترک نامیده می‌شود، به یک شبکهٔ مخابراتی متصل گردد. برای اتصال به شبکه باید حساب اشتراک تلفن همراه در نزدیک سرویس دهنده (اپراتور) برای مشترک خاص، ایجاد شده باشد. شبکه‌های مخابراتی تلفن عمومی در تمام دنیا با قراردادهای تجاری و شیوههای حسابرسی ویژهٔ خود، به هم متصل می‌شوند و هر مشترک تلفن همراه معمولاً می‌تواند با گوشی خود، یک ارتباط تلفنی با دارندگان تلفنهای ثابت یا همراه در هر جای زمین (مشروط به ارایه سرویس در آن نقطه) برقرار کند.
منظور از موبایل (گوشی همراه)4 وسیلهای است که برای اتصال به شبکهٔ تلفن همراه به کار می‌رود. این وسیله که نسل‌های گوناگونی دارد توسط شرکت‌های سازنده تولید می‌شود و به فروش میرسد. در تلفنهای همراه معمولاً یک مجموعه نرم‌افزار یا سیستم عامل برای کنترل سخت‌افزار به کار می‌رود و برنامههای جانبی توسط سیستم عامل اجرا می‌شوند. یکی از سیستم عامل‌های معروف برای تلفن همراه، سیستم عامل سیمبیان5 است. http://fa.wikipedia.org))
2-2-1 تاریخچه ورود تلفن همراه به ایران
یک دهه پس از ظهور پدیده تلفن سیار در جهان، ایران نیز در سال 1354تا 1355درصدد استفاده از این سیستم برآمد و با بررسی هایی که از سوی شرکت مخابرات ایران و کارشناسان خارجی صورت گرفت این نتیجه حاصل شد که ایران سالانه کشش جذب چهارتا پنج هزارمشترک را دارد، به همین منظور اجرای طرح با هزارشماره پیش بینی شد اما این تلاش در آن زمان ناکام ماند.
در سال 1367 وزارت پست و تلگراف و تلفن اقدام به طراحی تلفن همراه کرد که با یک تجدیدنظر درآن در سال 1372 تجهیزات شبکه تلفن همراه کشور خریداری شد و در مرداد ماه سال 1373 فاز اول این طرح به ظرفیت 10هزار شماره ای آغاز به کار کرد.
همزمان با اجرای این طرح در تهران، طراحی مقدماتی سیستم تلفن همراه در کرمان نیز آغاز شد که در مرحله دوم طرح مقرر شد ، تهران ضمن اتصال به این شهرها با ورودی و خروجی زیرزمینی و دریایی کشور نیز مرتبط شود و جزایر قشم و کیش در مرحله دوم تحت پوشش این طرح قرار گیرند.
طی سالهای 1373 تا 1374 تنها صدنفر در کشور تلفن همراه داشتند و این سیستم به هیچ عنوان برای مردم شناخته شده نبود.
در شهریور 1374 نیز هنگامی که آگهی نام نویسی در روزنامه های کثیرالانتشار کشور برای دریافت موبایل 600 هزار تومانی منتشر شد تنها حدود هشت تا نه هزارنفر ثبت نام کردند.
به عبارت دیگر استقبال چندانی از این سیستم پایه و ضروری در جامعه به عمل نیامد و حتی در محافلی با واکنش های منفی ، تلفن همراه سیستمی زاید و تجملاتی عنوان شد.
اما از بهمن 1374 چرخشی شگفت برای نام نویسی موبایل در جامعه پدیدار شد به نحوی که 200هزارنفر با پرداخت 600 هزار تومان متقاضی دریافت تلفن سیار شدند؛ البته تقاضای استانهای کشور بدلیل عدم آگاهی از کاربرد این وسیله ارتباطی کمتر بود و بیشترین تقاضا به شهروندان تهرانی اختصاص داشت که بیش از 130 هزار نفر برآورد می شد و همچنین مردم حومه تهران یعنی کرج، قزوین، ساوه و قم که با در نظر گرفتن شمار آنان رقم تقاضا به 150 هزار شماره می رسید.
پس از آن در پی استقبال غیرمنتظره مردم، طراحی شبکه برای گسترش تلفن همراه یک میلیون مشترک پیش بینی شد و در این زمینه برای شهرهای مختلف کشور دستگاههای لازم به منظور راه اندازی این پروژه خریداری و نصب شد.
سیستم تلفن همراه دیجیتالی ایران از کشور فنلاند خریداری شد که از نوع GMS بود و برخی خریدها نیز در این چند ساله اخیر از شرکت های آلمانی صورت گرفته استwww.mobna.net))
گسترش دامنه ضریب نفوذ موبایل در ایران به بعد از سال 82 بازمی گردد که در آن سال حدود دومیلیون و414 هزار و 815 تلفن همراه با نرخ دولتی در داخل کشور به متقاضیان واگذار شد.
نخستین گروه مشترکین ثبت نامی سیم کارت های دائمی اپراتور اول در فاصله سال های 73 تا 75 مبلغ 600هزار تومان بابت سیم کارتهای خود پرداختند ، پس از آن مبلغ ثبت نام سیم کارت های دائمی در فاصله سال های 76 تا 79 رقم 500 هزار تومان بود و متقاضیان در فاصله سالهای 81 تا 83 مبلغ 440 هزار تومان ،در سال 84 مبلغ 360 هزار تومان و از سال 85 تاکنون برای دریافت سیم کارت دائمی اپراتور دولتی مبلغ 288 هزار تومان پرداخته اند.
در فاصله سالهای 73 تا 84 سیم کارت دائمی اپراتور اول به تنهایی یکه تاز این بازار بکر بود و این اپراتور دولتی از این فرصت برای جذب بیشتر مشترک بهره جست.طی این سالها اگرچه قیمت ثبت نامی سیم کارت کاهش چشمگیری می یافت اما به دلیل آنکه مردم برای دریافت سیم کارت باید حدود یک سال و نیم تا دو سال در نوبت ثبت نام می ماندند بازار آزاد این کالای ارتباطی بسیار داغ بود و سیم کارت دولتی تا 5/1میلیون تومان هم مبادله می شد.
در همین حال سیم کارتهای دائمی اپراتور اول که با کدهای مختلف یک تا چهار در بازار عرضه می شد تنها امکان مکالمات تلفنی مشترکان را فراهم می کرد و کسانی که می خواستند از سرویس پیام کوتاه استفاده کنند باید برای فعال سازی درخواست خود، هزینه آن را پرداخت می کردند.
(بخشی پور،1378،12)
سال 84 برای صنعت مخابرات کشور و بخصوص موبایل ایرانی سالی پرهیجان و با فرازونشیب و تحولات بسیاری در این حوزه همراه بود که این تحولات تاثیر پررنگی در توسعه این بخش باقی گذاشت.
راه اندازی شبکه مستقل اعتباری تالیا که ورود اولین سری سیم کارتهای اعتباری به کشور را رقم زد ، انتخاب ایرانسل به عنوان اپراتور دوم تلفن همراه کشور در راستای اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی کشور و نیز ثبت نام نزدیک به هشت میلیون سیم كارت 360 هزار تومانی دولتی از برجستهترین خبرهایی بود که ضریب نفوذ 12درصدی تلفن همراه در آن سال را تحت تاثیر قرار داد.
این تحولات که کاهش نرخ سیم کارت در کشور را بدنبال داشت سبب شد تا این کالای ارتباطی جای خود را در میان مردم باز کند و به جزیی از زندگی آنان تبدیل شود.
شبکه تلفن همراه دولتی کشور با هشت میلیون و 503 هزار مشترک سال 84 را به پایان برد که به وسیله شش هزار و ۲۵۱ ایستگاه آنتن BTS در 997 شهرکشور سرویس دهی می کرد.
تعداد سیم کارت های واگذار شده اپراتور دولتی کشور در این سال سه میلیون و ۴۲۷ هزار و ۳۸۲ شماره بود.
تا واپسین روزهای سال 84 از مجموع هشت و نیم میلیون مشترک این اپراتور، تنها سه میلیون و ۴۳۶ هزار مشترك امکان ارسال پیام كوتاه
