پایان نامه با کلمات کلیدی رضا عباسی، دوران اسلامی، نقش برجسته، هلال ماه

می‌باشند؛ 28 زیور فلزی که از نظر تاریخی تنها متعلق به دوران اولیه‌ی اسلامی معرفی شده‌اند، مورد بررسی و توصیف قرار گرفته‌اند که عبارتند از:
یک لنگه گوشواره احتمالا ازجنس طلا، در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود که قسمت بالای آن هلالی بوده و دارای سه گوی ساده‌ی تو خالی می‌باشد. این گوشواره با تکنیک ورق و قالب‌گیری، ساخته شده و با یک سیم تابیده شده در محل اتصال دو نیم‌کره، مزین گردیده است. در بین گوی‌ها قطعاتی ساخته شده از گوارسه (گوی‌های ریز و دانه‌دانه) به زیبایی هلال گوشواره افزوده‌اند. از این هلال، چهار رشته چند مفتولی، که هر کدام از آن‌ها مزین به قطعاتی ماه شکل شده‌اند، آویزان است. این گوشواره به عنوان اثری از دوران اولیه‌ی اسلامی معرفی شده است و شباهت زیادی به گوشواره قوم ترکمن دارد. (تصویر3-2-1)

(تصویر3-2-1) یک لنگه گوشواره. دوره‌ی اسلامی. آرشیو موزه‌ی رضاعباسی. شماره‌ی موزه: 6664

از دیگر نمونه‌های موجود در موزه‌ی رضا عباسی که در گنجینه‌ی موزه نگهداری می‌شود، می‌توان به یک گوشواره‌ی طلا، مربوط به سده‌های اولیه‌ی اسلام، اشاره کرد که به شکل مثلث بوده و حلقه‌ای به یک رأس مثلث متصل و از نوع مدل آویزان می‌باشد. روی حلقه و سطح مثلثی گوشواره با سنگ فیروزه‌ی محصور شده در پایه‌ای از طلا، مفتول و گوارسه (گوی‌های کوچک) و قاعده‌ی پایین مثلث، در چهار ردیف با سنگ‌های فیروزه و لاجورد، مروارید2 (غیبی،1391،255) و مهره‌هایی از طلا مزین شده‌اند. احتمال داده می‌شود که به حلقه‌های زیرین، قطعات تزیینی دیگری هم متصل بوده باشد. (تصویر3-2-2)

(تصویر3-2-2) یک جفت گوشواره ی طلا، سده های اولیه‌ی اسلام، آرشیو موزه‌ی رضا عباسی، شماره‌ی موزه: 4877
همچنین است؛ چهار لنگه گوشواره‌ی طلا از نوع هلالی که تقریبا از لحاظ ساخت شبیه هم بوده و مزین به سنگ‌های عقیق و مروارید می‌باشند، در موزه ی رضاعباسی نگهداری می‌شوند. با مصاحبه‌ای که با کارشناس موزه انجام گرفت، تاریخ این آثار احتمال داده می‌شود مربوط به اواخر دوره‌ی ساسانی و ورود اسلام به ایران باشد. (تصویر3-2-3)

شماره موزه: 4893

شماره موزه: 4894

شماره ی موزه: 4895

شماره ی موزه: 4892
(تصویر3-2-3) گوشواره های طلا. دوره‌ی اسلامی آرشیو موزه‌ی رضاعباسی

گوشواره‌ی طلای دیگر، مربوط به اوایل دوران اسلامی، از نوع حلقه ای و هلالی در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود که با ملیله‌کاری بسیار زیبا و نقشی هندسی مزین شده است. (تصویر3-2-4) گوشواره‌های طلا ساخته شده با ورق فلز به شکل‌های هلال ماه و زینت یافته با ملیله‌کاری و زمینه‌ی جودانه‌ای و نوارها و طوماری‌ها و مهره‌های گوناگون به وفور در دوره‌ی سلجوقی دیده می‌شود.

(تصویر3-2-4) گوشواره‌ی طلا، آرشیو موزه‌ی رضاعباسی، شماره کمیسیون: 6825

جفت گوشواره‌ی طلای دیگر، مربوط به دوره‌ی اسلامی، که در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود نیز از نوع گوشواره هلالی است. ملیله‌کاری شده و توسط گوی‌ها، برگ‌های حجمی، حلقه‌های اتصال و سنگ‌های فیروزه و عقیق تزیین شده است. گوی‌ها و برگ‌ها با تکنیک قالب و چکش‌کاری ساخته شده‌اند به این صورت که گوی‌ها از دو نیم‌کره و برگ‌ها از دو نیم برگ، قالب‌گیری شده و توسط جوش به هم متصل گردیده‌اند. « روی فلزات گوناگون مانند مس، نقره و طلا با تکنیک‌های مختلف از جمله ملیله‌کاری تزیینات انجام می‌شود. ملیله‌کاری در ایران از چهار تا پنج هزار سال پیش رایج بوده است… از دوران اسلامی تا کنون نیز جواهرسازان ما نقش‌ها و طرح‌های اسلیمی زیبایی با ملیله‌کاری روی زیورآلات فلزی انجام داده و می‌دهند که در نوع خود بی‌نظیر است» (غیبی،1391،50). (تصویر3-2-5)

(تصویر3-2-5) گوشواره‌ی طلا. آرشیو موزه‌ی رضاعباسی. شماره موزه: 4891

گوشواره یا آویز طلا با نقش شیرهایی که روی بدن آن‌ها با حکاکی، چکش‌کاری، دانه‌سازی، مشبک‌کاری و مرصع‌کاری مزین شده‌اند، در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شوند. این شیرها در نمایی به حالت دویدن، نیم خیز و درحال غرش ساخته شده‌اند. چشمان این شیرها جایگاه سنگ‌های قیمتی بوده است.(تصویر3-2-6)

شماره‌ی موزه: 6818

شماره‌ی موزه: 6819
(تصویر3-2-6) آویز یا گوشواره‌ی طلا. دوره‌ی اسلامی. آرشیو موزه‌ی رضاعباسی

بازوبندی از طلا، در موزه‌ی رضاعباسی وجود دارد که بسیار زیباست و بهترین نوع ملیله‌کاری را در دوره‌ی غزنویان می‌نمایاند. به نظر می‌رسد که این بازوبند تو خالی است و نمایی پیچ مانند دارد. در قسمت قفل آن چهار دایره‌ی ملیله‌کاری است و با دانه‌دانه‌سازی (گوارسه) تزیین شده است و چهار جای نگین در آن دیده می‌شود که توسط سنگ‌های فیروزه به زیبایی کامل رسیده‌اند. (تصویر3-2-7)

(تصویر3-2-7) بازوبند دوره‌ی غزنویان، قرن 5 ه. ق/ 11م، موزه‌ی رضاعباسی (غیبی،1391،254)

بازوبندی در موزه‌ی رضا عباسی نگهداری می شود که «احتمالا مربوط به دوره‌ی سلجوقی است. در دو طرف بازوبند بعد از ملیله‌کاری وسط، کتیبه‌ی کوفی با نقش برجسته‌ی حیوانات مشاهده می‌شود» (غیبی،1391،261). به نظر می‌رسد تکنیک قسمت رویه‌ی بازوبند نوعی قالب‌گیری باشد با سطحی دانه‌دانه که تک گوارسه‌های جوش خورده بر روی آن‌ها به زیبایی بازوبند افزوده است. قفل این بازوبند به صورت مخفی کار شده است.(تصویر3-2-8)

(تصویر3-2-8) بازوبند طلا. احتمالا دوره‌ی سلجوقی. آرشیو موزه‌ی رضا عباسی. شماره موزه: 5142

بازوبند طلای دیگر که در موزه‌ی رضا عباسی نگهداری می‌شود، احتمالا مربوط به دوره‌ی سلجوقی است. «دو ردیف شیر نشسته که چهار به چهار رو‌به‌روی هم قرار دارند و حد فاصل شیرها را حجم های مخروطی ملیله‌کاری شده پر کرده‌اند. محل اتصال بازوبند لولایی است» (غیبی،1391،260). شیرها مشبک‌کاری و توسط مفتول‌های تابیده، ملیله‌کاری شده‌اند. لبه‌های بازوبند توسط مخروط‌های چکش‌کاری شده تزیین شده‌اند.(تصویر3-2-9)

(تصویر3-2-9) بازوبند طلا. احتمالا دوره‌ی سلجوقی. آرشیو موزه‌ی رضا عباسی. شماره‌ی موزه: 5137

از این قبیل، بازوبند دیگری است که به جای شیرها، پرنده‌ها و مخروط‌ها، در ردیف‌های چهارتایی، کنارهم قرار دارند و در قسمت داخلی بازوبند توسط کتیبه‌ای به خط کوفی برجسته‌کاری شده است. این بازوبند طلا هم احتمالا مربوط به دوره‌ی سلجوقی است که در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود. محل باز و بسته شدن آن میله و لولا است. پرنده‌ها به روش ریخته‌گری ساخته و توسط مفتول‌های تابیده ملیله‌کاری شده است و همچنین مخروط‌ها از مفتول‌های تاب داده تشکیل و توسط گوارسه تزیین شده‌اند. لبه‌ی این بازوبند نیز با دانه دانه سازی بر زیبایی آن افزوده است.(تصویر3-9-10)

(تصویر3-2-10) بازوبند طلا. احتمالا دوره‌ی سلجوقی. آرشیو موزه‌ی رضاعباسی. شماره‌ی موزه: 316

دیگر زیور موجود در موزه‌ی رضاعباسی (تصویر3-2-11)، مربوط به اوایل دوره‌ی اسلامی، دستبند طلایی است که دو طرف آن با مفتول‌های تاب خورده ملیله کاری شده است. قسمت وسط دستبند با نقوشی از مرغ و کتیبه، تزیین شده است. برجستگی درون دستبند نشان از آن دارد که نقوش روی کار حکاکی و سپس سیاه قلم شده است. قفل دستبند به طریق میله و لولا باز و بسته می‌شود و دو طرف آن ملیله‌کاری شده است.

)تصویر3-2-11) دستبند طلا. آرشیو موزه‌ی رضاعباسی. شماره‌ی موزه: 5147

بازوبندی از طلا، توخالی با چهار دایره‌ی ملیله‌کاری شده و مزین به شش قطعه یاقوت سیاه لوزی شکل و نقش‌های برجسته و ملیله‌کاری شده در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود. قفل بازوبند توسط میله و حلقه، در قسمت تزیینی آن باز و بسته می‌شود (غیبی،1391). (تصویر3-2-12)

(تصویر3-2-12) بازوبند طلا مرصع به یاقوت. دوره‌ی سلجوقی. آرشیو موزه‌ی رضا عباسی. شماره‌ی موزه: 6806

بازوبند دیگری از طلا، مربوط به دوره‌ی اسلامی است که در موزه‌ی رضاعباسی با شماره‌ی کمیسیون 314 نگهداری می‌شود. این دستبند توخالی است و چهار دایره به روش ملیله‌کاری، یعنی استفاده از مفتول‌های ساده ساخته و در قسمت مرکز توسط گوارسه و ورق چکش‌کاری شده، برجسته‌کاری و تزیین گردیده و بر روی قسمت حلقه هم توسط مفتول‌های تابیده، ملیله‌کاری شده است. قفل بازوبند به روش لولایی باز و بسته می‌شود. (تصویر3-2-13)

(تصویر3-2-13) بازوبند طلا. آرشیو موزه‌ی رضاعباسی. شماره‌ی موزه: 314
بازوبند با دستبند طلای دیگری در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود. نام این زیور در سیستان به گب معروف است. نظم و یکنواختی که مخروط ها و ردیف نیم کره‌ها در بین آن‌ها دارند نشان دهنده ی آن است که ورق طلا بر روی قالب قرار گرفته و چکش کاری شده است و سپس قسمت داخل اثر با ورقه ی طلا پوشانده شده است. دو ردیف برجسته‌کاری شده به دو طرف قسمت وسط متصل شده و نشان از آن دارد که دستبند یک تیکه نیست.(تصویر3-2-14)

(شکل3-2-14) بازوبند طلا، موزه‌ی رضاعباسی، شماره‌ی موزه: 15341

بازوبند و دستبند دیگری هم در این موزه نگهداری می‌شود که از لحاظ تزیین و تکنیک، مانند بازوبند یا دستبند قبل می‌باشد تنها تفاوت آن در جنس آن می‌باشد که از نقره ساخته شده است. (تصویر3-2-15)

(تصویر3-2-15) بازوبند یا دستبند نقره. آرشیو موزه‌ی رضا عباسی

« انگشترها و مهر انگشتری با نگین حک شده با حروف کوفی از سنگ لاجورد و همچنین مهر انگشتری دو طرفه: انگشتر با نگین فیروزه و با پایه‌ی نقره‌ای یا طلایی و مهر با نقش‌های برجسته‌ی حک شده روی نقره و همچنین مهر انگشتری با نگین عقیق زرد یا نقره و یشم و انگشتر با سنگ مستطیل عقیق قرمز، همه ی این آثار مربوط به دوران اولیه‌ی اسلامی است و در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود» (غیبی،1391،237). (تصاویر3-2-16و 3-2-17و 3-2-18و 3-2-19)

(تصویر3-2-16) مهر انگشتری. دو طرفه: 1-انگشتر نقره با فیروزه 2- مهر انگشتری حک شده روی نقره. موزه‌ی رضاعباسی، شماره‌ی موزه: 6340

(تصویر3-2-17) مهر انگشتری نقره با عقیق زرد اکر. موزه‌ی رضاعباسی. شماره‌ی موزه: 6370

(تصویر3-2-18) انگشتری با سنگ عقیق مستطیل شکل. موزه‌ی رضاعباسی. شماره‌ی موزه: 4877

(تصویر3-2-19) مهر انگشتری نقره یا سنگ یشم. موزه‌ی رضاعباسی. شماره‌ی موزه: 6373
انگشتر طلای دیگری مربوط به دوران اسلامی در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود که به روش چکش‌کاری، ملیله‌کاری و مرصع‌کاری با سنگ یاقوت ساخته و تزیین شده است. طرح این انگشتر اشکی است که بر روی حلقه نشسته است. (تصویر3-2-20)

(تصویر3-2-20) انگشتر طلا، آرشیو موزه‌ی رضاعباسی

گردنبندی از طلا، در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می شود که گوی‌های آن به صورت قالب و چکش کاری ساخته شده چنانچه هر گوی از دو نیم‌کره به دست آمده و به هم جوش خورده‌اند و بر روی آن با مفتول تاب خورده، تزیین شده است. (تصویر3-2-21)

(تصویر3-2-21) گردنبند طلا. آرشیو موزه‌ی رضاعباسی. شماره‌ی موزه: 6810

« گردنبندی با گوی‌های طلایی مشبک مزین به ملیله و گوارسه و مرصع به سنگ‌های دایره‌ای شکل، یاقوت قرمز و بنفش که احتمالا مربوط به دوره‌ی سلجوقی است» (غیبی،1391،262) در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود. (تصویر3-2-22)

(تصویر3-2-22) گردنبند طلا دوره‌ی سلجوقی. آرشیو موزه‌ی رضا عباسی. با شماره‌ی موزه: 6813

تعدادی جعبه‌ی طلسم یا حرز در موزه‌ی رضاعباسی نگهداری می‌شود. این جعبه‌ها هشت ضلعی می‌باشند که با تکنیک کنده‌کاری، مرصع‌کاری، طلاکوبی و برجسته‌کاری با تکنیک ملیله‌کاری تزیین شده‌اند. طرح‌های به کار رفته بر روی این جعبه‌ها گیاهی است. تصویر زیر نمونه‌ای از این جعبه‌ها را نشان می‌دهد. (تصویر3-2-23)

(تصویر3-2-23) حرز یا جعبه‌های طلسم. آرشیو موزه‌ی رضاعباسی. شماره‌ی موزه: 4889

ساختمان موزه‌ی رضاعباسی در گذشته متعلق به یک نمایشگاه مبل به نام صادقی بود که به دلیل ویژگی‌های خاص معماری و محل قرارگیری مورد توجه مسئولان وقت قرار گرفت و از صاحب اصلی آن خریداری شد و به طور رسمی در سال 1356 به وسیله ی فرح پهلوی گشایش یافت. زیورآلات و جواهرات