استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی به سادگی بتوانند از کم و کیف گزارش در جهت نیازشان آگاهی یابند.این موضوع رسالتی را به عهده حسابداران می‌گذارد که در زمینه شناسایی این زبان مشترک در جهت ادراک نتایج حاصل از فعالیت‌های حسابداری،کوشش نمایند. 2-قابل اعتماد بودن: استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی برای اتخاذ تصمیم نسبت به عملیات آتی باید به گزارش‌های منتج از عملیات حسابداری اعتماد لازم را داشته باشند که این امر نیز با توجه به گستردگی نگاه‌ها و تفاوت دیدگاه استفاده‌کنندگان از یک گزارش مالی و نیات و اهداف ذاتی آنان،کاری بس دشوار خواهد بود 3- مستند نمودن معاملات و آثار مالی: مستندسازی خود یک تاریخ‌نگاری است. عملیات مالی انجام شده در زمان گذشته با توجه به تغییر و تحولاتی که به سرعت بین جوامع پدید می‌آید باید به گونه‌ای مستند شوند که بتوان با همگن نمودن و تجمیع، نتایج کلان را در زمینه‌های اقتصادی و مالی از آنها اقتباس کرد و این امر امکان‌پذیر و ماندگار است همان‌گونه که لوح مرمرین اکروپولیس تاکنون باقی مانده است.
با توجه به این سه عامل اساسی، ملاحظه می‌گردد که علاوه بر ضوابط و معیارها و فنون ثبت، طبقه‌بندی، تلخیص و ارائه نتایج حاصل از عملیات مالی به صورت گزارش‌های حسابداری، پدیده دیگری لازم است که مرادهای فوق حاصل آید و آن چیز جز اخلاق نیست(صادقی،1387).
اخلاق به معنی عام آن در هر زمینه‌ای که انسان محور آن است همواره به عنوان یک تنظیم و تعدیل‌کننده و حتی یک‌کاتالیزر عمل می‌نماید.
ساختار تمایلات اجتماعی را که معرف نظام ارزشی جامعه است اخلاق می‌نامند. به عنوان مثال کسب درآمد مشروع یک ارزش است که عدم رعایت آن موجب ناهنجاری‌های توسعه‌یابنده می‌شود. اجتماع از مجموعه انسان‌ها تشکیل می‌شود و خصلت‌های مشترک افراد یک جامعه به‌طور طبیعی ساختار تمایلات اجتماعی را تشکیل می‌دهد و از آنجا که مبانی اخلاقی از ذات وجودی انسان‌ها بدون غلبه قوای حیوانی، سرچشمه می‌گیرد در کلیه جوامع اهداف و مبانی ذاتی اخلاقی همسان می‌باشد. در کتاب اخلاق ناصری در این رابطه چنین آمده است:
“آدمی را خاصیتی است که بدان ممتاز است از دیگر موجودات و افعال و قوت‌های دیگر است که در بعضی، انواع حیوانات با او شریکند و در بعضی اصناف نباتات و در بعثضی معادن و دیگر اجسام، اما آن خاصیت که در آن غیر را با او مداخلت نیست، معنی نطق است که او را به سبب آن ناطق گویند و آن نه نطق بالفعل است چه اخرس(گنگ و لال) را آن معنی نیز هست و نطق بالفعل نه، بلکه آن معنی قوت ادراک معقولات و تمکن از تمیز و رؤیت است که بدان جمیل از قبیح و مذموم از محمود بازشناسد و برحسب اراده در آن تصرف کند و به سبب این قوت است که افعال او منقسم می‌شود به خیر و شر و حسن و او را وصف می‌کنند به سعادت و شقاوت، به خلاف دیگر حیوانات و نباتات.پس هر که این قوت را چنانکه باید به کار دارد و به اراده و سعی به فضیلتی که او را “متوجه بدان آفریده‌اند”برسد خیر و سعید بود و اگر اهمال مراعات آن خاصیت کند به سعی در طرف ضد و اعراض،شریر و سقی باشد.”و این همان عامل اشتراک روحی بین انسان‌هاست که در ضمیر درونی هر فرد جا دارد و ملاک و معیارهای اخلاقی را در جامعه تشکیل می‌دهد.آنچه این عامل درونی و مبانی مشترک را در جوامع مختلف دچار تغییر می‌نماید غلبه‌های نفسانی و شهوانی است که چون حجابی مسیر راه اجتماعی را منحرف می‌نماید و سعادت را در آن جامعه به شقاوت مبدل می کند(رسولی،1389).
2-10- رهنمودهای اخلاقی در حسابداری و حسابرسی
رهنمودهای اخلاق حرفه‌ای، شامل دو بخش اصول بنیادی و احکام‌است. اصول، مسئولیت حرفه‌ای را در مقابل جامعه، صاحب کار و اعضا بیان می کند و احکام، کاربرد عملی اصول است. عمده‌ترین اصول مطرح شده در اخلاق حرفه‌ای حسابداری و حسابرسی، عبارتند از:
1( توجه به منافع ذی نفعان: حسابدار حرفه‌ای باید منافع همه ذی نفعان اعم از جامعه، صاحب کار، اعتباردهنده و کارکنان را مدنظر قرار دهد؛
2( مسئولیت‌پذیری: درک عمیق از مسئولیت‌های حرفه‌ای، اخلاقی و قانونی، ضرورت کار در این حرفه است؛
3) درستکاری: یعنی پایبندی حسابدار حرفه‌ای به اصول اخلاق عمومی؛
4) بی‌طرفی در داوری: حسابدار حرفه‌ای باید قضاوتی دور از تضاد منافع و نفوذ دیگران داشته باشد و پیش‌داوری نکند؛
5) حفظ استقلال: یعنی توانایی حسابدار حرفه‌ای در حفظ بی‌طرفی. حسابرس مستقل نباید منافع مستقیم و یا منافع غیر مستقیم با اهمیتی در واحد مورد رسیدگی داشته باشد؛
6) رازداری: اطلاعات مربوط به صاحب کار باید محرمانه تلقی شود. حسابرس حق ندارد اطلاعات محرمانه صاحب کار را بدون اجازه او فاش نماید و افشای این‌گونه اطلاعات، فقط در مراجع ذی صلاح و قانونی مجاز می‌باشد؛
7) رعایت دامنه و نوع خدمت: این اصل، بیانگر آن است که محدودیت‌های ارائه خدمات رعایت شود و دامنه کار، هماهنگ با نقش حرفه‌ای باشد؛
8) صلاحیت حرفه‌ای: حسابدار حرفه‌ای باید اطلاعات کافی از روش‌ها و فنون در کار حرفه‌ای داشته و همچنین، از تحصیلات، مهارت‌ها و تجربیات لازم برخوردار باشد؛
9) رعایت اصول و ضوابط فنی: رعایت استانداردهای پذیرفته شده حسابداری و حسابرسی الزامی است. حسابدار حرفه‌ای موظف است تا در انجام کار، مراقبت‌های حرفه‌ای را لحاظ نماید. از جمله رعایت قانون، شکل گزارش، به موقع بودن گزارش، دقت در ارقام مندرج، روش‌های صحیح کار، استانداردهای کیفیت و سایر استانداردهای پذیرفته شده؛و
10) رعایت رفتار حرفه‌ای: رعایت‌شان و منزلت حرفه و شخصیت حسابدار حرفه‌ای، امری الزامی است. حسابدار نباید مرتکب رفتاری شود که به اعتبار حرفه خدشه وارد کند(منوریان،1389).
2-11- آیین رفتار حرفه‌ای
در سال 1996کمیته اخلاق حرفه‌ای فدراسیون بین‌المللی حسابداران، آیین رفتار حرفه‌ای را تدوین نمود. در سال‌های 1998 و 2001 میلادی،آیین رفتار حرفه‌ای تدوین شده مورد تجدید نظر و اصلاح قرار گرفت و الزاماتی به آن افزوده شد. همچنین،در ژانویه سال 1998، شورای فدراسیون بین‌المللی حسابداران بیانیه‌ای تحت عنوان سیاست شورا در مورد به کارگیری و اجرای الزامات اخلاقی توسط انجمن‌های عضو فدراسیون صادر کرد که در آن ضمن تصریح الزام انجمن‌های عضو به تدوین آیین رفتار حرفه‌ای و به اجرا گذاشتن آن، رهنمودهایی در مورد چگونگی اجرای الزامات اخلاقی و تشکیل هیئت انتظامی و تنبیه انضباط اعضای مختلف، ارائه شده بود. علاوه بر این،کمیته اخلاق حرفه‌ای در ژانویه سال 2003، متن پیشنهادی جدیدی برای آیین رفتار حرفه‌ای حسابداران تهیه کرد و به نظرخواهی گذاشت. در ایران، تهیه اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی و تدوین موازین اخلاق حرفه‌ای، براساس مفاد اساسنامه قانونی مصوب 7 شهریور 1366 سازمان حسابرسی، بر عهده سازمان مذکور است. ازاین‌رو، کمیته فنی سازمان حسابرسی، آیین رفتار حرفه‌ای را در اسفندماه سال 1377 تدوین و به تایید هیئت عامل و تصویب مجمع عمومی سازمان رساند(بیات،1388).
در نخستین بخش آیین رفتار حرفه‌ای یادشده، مفاهیم واژه‌ها و اصطلاحات شامل تشکل حرفه‌ای، حسابدار حرفه‌ای، حسابدار حرفه‌ای مستقل، حسابدار حرفه‌ای تحت استخدام خدمات حرفه‌ای،آگهی، تبلیغات و گزارشگری حرفه‌ای، تعریف شده است. سپس، منافع عمومی حاصل از ارائه خدمات حسابداری و حسابرسی و اهداف حرفه حسابداری بیان شده است. از دیدگاه آیین رفتار حرفه‌ای، اصلی‌ترین هدف حرفه، تامین منافع عمومی است و تحقق آن، مستلزم حرفه‌ای بودن، رعایت کیفیت و اطمینان از کلیه خدمات ارائه شده است. مطالب اصلی این مجموعه، در دو بخش اصول بنیادی و احکام طبقه‌بندی گردیده است. اصول بنیادی، جنبه کلی دارد و مسئولیت حرفه را در مقابل جامعه، صاحب کار و اعضا بیان می کند و احکام،کاربرد عملی اصول بنیادی است(ذاکری،1384).
2-12- اصول بنیادی
اصول بنیادی در آیین رفتار حرفه‌ای حسابداران عبارتند از:
درستکاری.
بی‌طرفی و استقلال.
صلاحیت0و مراقبت حرفه‌ای.
رازداری‌حرفه‌ای.
رفتار حرفه‌ای.
اصول و ضوابط حرفه‌ای.
منظور از درستکاری، پایبندی حسابدار به اخلاق عمومی و داشتن برخورد منصفانه و صادقانه در کار حرفه‌ای است. بی‌طرفی در اصول بنیادی، به معنای دوری از اصطکاک و تضاد منافع است. به منظور حصول بی‌طرفی، حسابدار حرفه‌ای باید از روابطی که موجب اعمال نفوذ دیگران می‌شود، پرهیز نماید و اطمینان یابد که همکاران تحت نظر نیز به اصل بی‌طرفی پایبند هستند .صلاحیت و مراقبت حرفه‌ای به مفهوم درک عمیق از فرایند کار حرفه‌ای و موضوع رسیدگی است(بیات،1388).
حسابدار حرفه‌ای باید از سطح مناسبی از دانش،مهارت و تجربه حرفه‌ای برخوردار بوده و همچنین صلاحیت اخلاقی لازم را دارا باشد. از جمله صلاحیت‌های حرفه‌ای، موارد زیر است:
1) شناخت روش‌های کاری و فنون حرفه‌ای،
2) شناخت سازمان و بنگاه اقتصادی،
3) آشنایی با رایانه در حد نیاز کاری،
4) آشنایی با اطلاعات مهندسی و فنی کار،و
5) شناخت کامل اصول و استانداردهای حرفه حسابداری.
رازداری عبارت است از محرمانه تلقی نمودن اطلاعات صاحب کار. حسابدار حرفه‌ای باید از رعایت اصل رازداری توسط کارکنان تحت نظر اطمینان داشته باشد و مسئولیت حفاظت از اطلاعات گرداوری شده را بپذیرد. رفتار حرفه‌ای، عبارت از انجام فعالیت‌های سازگار با حرفه حسابداری. حسابدار حرفه‌ای باید به گونه‌ای عمل کند که با حسن شهرت حرفه‌ای او سازگار باشد و خدشه‌ای به اعتبار حرفه وارد نسازد. اصول و ضوابط حرفه‌ای، عبارت است از رعایت استانداردها و ضوابط. حسابدار حرفه‌ای باید درخواست‌های صاحب کار را با مهارت و دقت انجام دهد(علی مدد،1383).
2-13- احکام
اگرچه اصول اخلاق حرفه ای جنبه کلی دارد، اما احکام جنبه کاربردی اصول است و به طور کلی احکام به سه بخش تقسیم می‌شود:
1) احکام قابل اجرا در مورد کلیه حسابداران حرفه‌ای،
2) احکام قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه‌ای شاغل،و
3) احکام قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه‌ای غیر شاغل(عزیزی،1391).
2-14- ضمانت اجرای آیین رفتار حرفه‌ای
ضمانت اجرای احکام اخلاقی، باید در اساسنامه تشکل حرفه‌ای لحاظ گردد.
مسائل اخلاقی، باید به گونه‌ای مسالمت‌آمیز حل شود. چنانچه موضوع قابل حل نباشد، احکام تنبیهی زیربنا به سطح تخلف صادر می‌شود:
اخطار:(شفاهی یا کتبی)
توبیخ،
آموزش،
جریمه،جبران هزینه،و استرداد حق الزحمه،
جلوگیری از فعالیت حرفه‌ای،
تعلیق عضویت،و
اخراج از تشکل حرفه‌ای(علی مددی،1383).
2-15- اثربخشی حسابداری در سطوح و عوامل اساسی تکامل اخلاق
سطوح و عوامل اساسی تغییر و تکامل مفاهیم اخلاقی در جامعه و نقش و تأثیر حسابداری در آنها مقوله‌ایست که همواره مدنظر دست‌اندرکاران این حرفه بوده است. به‌طور کلی هر حرفه یا شغل یا هر عمل فرد در جامعه باید دو جنبه داشته باشد که هر دو انگیزه‌ای است برای حرکت فرد در جامعه‌ای هدفمند، 1-جنبه درونی که موجب ارضای نیازهای درونی فرد است و جهت آن حرکت به سوی تکامل فردی و منبعث از جهان‌بینی و ایدئولوژی اوست. به عنوان مثال کسب درآمد، قرار گرفتن در سطح بالاتر اجتماعی، تأمین نیازهای مادی و جسمی و مانند آن را می‌توان نام برد.2- جنبه بیرونی و یا اثربخشی حرکت فرد بر رفاه، آسایش و سعادت جامعه و ارزیابی تأثیر حرکت او بر توسعه و پیشبرد جامعه به سوی تکامل. تعادل و توازن بین این دو جنبه، شاخصه یک انسان متعادل است. اما با توجه به تفاوت دیدگاه افراد یک جامعه به خصوص در جوامعی که دارای یک ایده و اعتقاد قوی و مشترک نیستند، برقراری تعادل و توازن بین این دو جنبه را تا حدودی قانون معین می کند. طبقه‌بندی مشاغل و درجه احترام و تکریم جامعه به آنها مبین نظام ارزشی آن جامعه می‌باشد(بیات،1388).
رهبران اجتماعی در تعیین اهداف اساسی و سمت‌وسو دادن جامعه در آن راستا، تصمیم می‌گیرند و برای اتخاذ تصمیم درست و آگاهانه که پایدار و منطبق با فرهنگ رفتاری جامعه باشد
