بدین صورت میل به جاودانگی و کمال‌خواهی خویش را به آیندگان نشان دهد. ماهی یکی از نقش‌های مورد استفاده در هنرهای دستی از جمله فرش، سفال، کاشی، معرق، تزیینات دیواری، فلزکاری ودیگر هنرها به شمار می رود.
در فلات تشنه‌ی ایران، هنرمندان آرزوی آب را با نماد ماهی بر کوزه‌ها نقش بستند. نقشی که یادآور برکت‌ورزی است. افزون بر این، نزد ایرانیان، آب، باد، آتش چهار عنصر مقدس هستند و نقش ماهی نماد آب با ایزدبانوی آب ها- آناهیتا- همراه می‌گردد و به عنوان مظهری از برکت و باروری نقشی مقدس می‌یابد. در جایی با زرتشت همراه می‌گردد و به ترویج دین او می‌پردازد. بدینسان نقوش ماهی علاوه بر نقش تزیینی، مفاهیمی سمبلیک می‌یابند که در جای‌جای ایران زمین و در ادوار مختلف بر اشیای گوناگون نقش می‌گردند(ملک،1390)
در ایران ماهی نماد زندگی و خوشبختی است از این رو بر سر سفره ی هفت سین نوروزی نیز ماهی را در ظرف بلورین پر از آب می‌گذارند تا زندگی و خوشبختی و روشنایی را یک جا فراهم آورند.
یکی از نقش‌های فراوان فلزکاری عصر سلجوقی، دسته‌هایی از ماهی‌ها می‌باشند که اغلب با چرخشی، زینت بخش داخل بسیاری از کاسه‌های فلزی یا سفال بوده‌اند. در بین علائم منطقه‌البروج یا صور فلکی دوازده‌گانه، برج حوت- دو ماهی به صورت سر و ته و متصل به یکدیگر از ناحیه‌ی دم- نقشی است که برای تزیین ظروف و کاشی و … در این دوره استفاده‌ی فراوان شده است.
با استفاده از این نقوش، به طراحی و ساخت نمونه‌هایی از زیورآلات پرداخته شد. دو نمونه دستبند با تزیین قلم‌زنی و سیاه قلم را در زیر مشاهده خواهیم کرد. طرح مورد نظر را بر روی فلز مس چسبانده، برش داده و پشت کار را قیر گرفته و سپس بر‌روی آن نقش طراحی شده را انداخته و با تکنیک قلم‌زنی تزیین گردیده است. بعد از جدا کردن فلز از قیر، آن را با دوده، سیاه قلم می‌کنیم تا نقش، خود را نشان دهد.
دو نمونه دیگر از زیورها، جفت گوشواره و آویزهایی است با نقش ماهی. نمونه‌ی اول از علامت برج حوت، گرفته شده که بعد از پیاده شدن بر فلز مس و برش آن، با نقشی از نقوش گیاهی که بر روی فلز برنج انداخته و برش داده شد، برای تزیین آن استفاده گردید و سپس بر‌روی طرح اصلی جوش داده شد.
نمونه‌ی دوم، استفاده از نقوش هندسی با طرح ماهی می‌باشد. تنه و باله‌های ماهی از نقش هندسی مربع استفاده شده و چشم و دم آن از نیم کاسه‌ها با تکنیک ورق و چکش‌کاری توسط قلم و خوشه ساخته شدند. به طور کلی تکنیک ساخت این گروه از نمونه‌ها ورقه‌ای می‌باشد که به روش قلم‌زنی، سیاه‌قلم، استفاده از دو فلز و خراش تزیین شده‌اند.
نمونه‌ای دیگر از تکنیک‌ها با نقش ماهی، استفاده از روش قالب‌گیری توسط کف دریا می‌باشد. سطح کف دریا را صاف و طرح مورد نظر را بر روی آن پیاده کرده، یک راهگاه در مناسب‌ترین قسمت آن تراش می‌دهیم به طوری که مواد مذاب هنگام ورود بتواند در تمام قسمت‌ها حرکت کند. در این تکنیک شیء تو‌پر است و می‌تواند دو طرفه یا یک طرفه باشد. در شیء دو طرفه، طرح بر روی دو قطعه کف دریا پیاده می‌شود. دو کفه را به هم چسبانده، دور آن را با گل سفال پوشانده و با مفتول آن را بسته و محکم می‌کنیم. سپس در مکانی ثابت قرار می‌دهیم، فلز مذاب را از راهگاه به داخل قالب ریخته، آن را داخل آب سرد قرار می‌دهیم و شیء را خارج می‌کنیم.
« در ایران اسلامی، پس از ساسانیان روح، به مرغ و پرنده همانند شده است و همانگونه که مفهوم درخت زندگی پس از ساسانیان گسترش کیفی پیدا کرد، مرغ نیز با همانند شدن با روح، دارای معنایی بسیط شد و برای ادیب و نقاش، این امکان پیش آمد که با استفاده از نام و تصویر آن از یک نشانه‌ی کلامی یا تصویری به یک نماد یا میدان گسترده‌ای از مفاهیم، تاریخ و اسطوره دست پیدا کند.» (رضی،1379،431)
« معنای سمبلیک پرنده: آرزو، آزادی، آسمان، ابر، الهام، باد، تنفس، پیشگویی، پیام‌رسانی، تناسخ روح، جاودانگی، حاصل‌خیزی، خورشید، ذات الهی، روح زندگی، روح هوا، رشد، عجله و شتاب کودک می‌باشد.» (گرترود،1370،140)
با این اوصاف در دوره‌ی سلجوقی یکی از نقش‌هایی که مورد توجه زیادی قرار داشت، نقش پرنده می‌باشد که برای تزیین ظروف فلزی به کار برده شده، یا به صورت حجمی مثل عودسوز، بخوردان و … ساخته شده‌اند. نقش پرنده‌ها معمولا از حالت طبیعی خود خارج گشته‌اند. در اینجا با توجه به شناختی که از تکنیک‌های ساخت در بخش نظری به دست آمده، به ساخت نمونه‌هایی از زیورآلات با استفاده از این نقش، موجود در سفالینه‌های دوره‌ی سلجوقی پرداخته شد.
در نمونه‌ای دیگر از کار با تکنیک ملیله کاری آویزی با نقش پرنده ساخته شد. روش کار به این ترتیب انجام گرفت: گوارسه‌های نقره را حرارت داده به شکل شمش در می آوریم.
مرحله‌ی 1 مرحله‌ی 2
بعد از چکش‌کاری اطراف شمش برای مکعبی کردن آن، آن را نورد کرده و به صورت مفتول در آورده. قسمتی از مفتول را که برای دیواره نیاز است، با قسمت مسطح نورد، صاف کرده و بقیه‌ی آن را از شماره‌های مختلف حدیده گذرانده تا به اندازه‌ی مناسب برسد. سپس آن‌ها را تاب داده و برای ساخت ملیله‌ها از نورد گذرانده و آماده می کنیم. در حین حدیده‌کشی برای نرم شدن مفتول باید آن را گاه گاهی حرارت داده و به موم آغشته کنیم تا از شکسته و قطع شدن آن جلوگیری شود.
مرحله‌ی 3 مرحله‌ی 4 مرحله‌ی 5
بعد از آماده شدن مفتول‌ها، روی یک ورقه‌ی آهن را موم گیری کرده و دیواره‌ای را که شکل طرح مورد نظر را به خود گرفته بر روی موم قرار داده، آن را فشار می‌دهیم تا درون موم جای گیرد. سپس به چینش درون آن می‌پردازیم.
پس از تمام شدن، دور کار را با مفتول آهنی بسته، محکم می کنیم. ابتدا از زیر، سپس از رو، آن را حرارت می دهیم تا کاملا موم سوخته و پاک شود. پودر لحیم را روی کار پاشیده و عمل جوش‌کاری را انجام می‌دهیم. در حین این عمل با سیم چین مفتول‌های آهنی را باز کرده و از کار جدا می‌کنیم. در مرحله‌ی آخر کار اسید کاری، سوهان‌کاری و پولیش انجام می‌گیرد.
مرحله‌ی 6 مرحله‌ی 7
مرحله‌ی 7 مرحله‌ی8
طرح از کاسه‌ی دوره‌ی سلجوقی
نمونه‌ی دیگر از تکنیک برجسته‌کاری با اسید نیتریک ساخته شده است. طرح مورد نظر که از نقوش گیاهی دوره‌ی سلجوقی می‌باشد را الگو قرار داده و بر روی مس انداخته، قسمت‌هایی را که قرار است برجسته بماند با لاک پوشانده و اجازه می‌دهیم تا کامل خشک شود. سپس پشت مس را چسب زده و درون اسید قرار می دهیم، آن را آرام تکان می دهیم تا قسمت‌های بدون لاک خورده شود. سپس آن را شست و شو می‌دهیم. برای تزیین بیشتر از روش قلم‌زنی استفاده شده است.
طرح دوره‌ی سلجوقی
نمونه‌های زیر با استفاده از تکنیک برجسته‌کاری توسط قالب خوشه ساخته شده است. به این ترتیب که فلز مس یا برنج را به شکل دایره در آورده، بر قالب خوشه قرار داده و با قلم های مخصوص، آن را چکش‌کاری کرده و به شکل نیم کره در می‌آوریم. برای ساخت کره دو نیم‌کره را به هم جوش می‌دهیم. برای تزیین به روش قلم‌زنی باید قبل از جوش‌کاری آن را انجام داد.
پس از ساخت تمام نمونه‌ها، اسیدکاری و تمیز و صاف‌کاری می‌شوند. این نمونه‌ها تنها قسمت کوچکی از هنر فلزکاری و جواهرسازی را به نمایش گذاشتند. در پایان می‌توان گفت: هر منطقه‌ای از دنیا با شناخت از میراث و گذشته‌ی خود و به کارگیری آن در فن و هنر موجود، می‌تواند باعث پیشبرد صنعت شود.
