کرد و او حاکم مدینه را عزل کرد وی را در سال 104 دانسته‌اند344 به همین جهت فاطمه پس از حسن بن‌حسن با عبدالله بن‌عمرو بن‌عثمان بن‌عفان ازدواج کرد.345
ثبت ازدواج‌های سکینه در منابع
منبع
عبدالله بن‌حسن
مصعب بن‌زبیر
عبدالله بن‌عثمان
زید بن‌عمر و بن‌عثمان بن‌عفان
ابراهیم
اِصغ
نسب قریش، مصعف بن‌الزبیر، متولد(156ـ236 ه.ق) ص59
×
*
*
*
*
*
المجدی ابن‌الصوفی، (466ه.ق)
×
*
×
×
×
×
المنتظم ابن‌الجوزی وفات (597ه.ق)
*
*
*
*
*
*
2. فاطمه بنت الحسین
فاطمه یکی از دختران امام حسین(عليه السلام) است مادرش ام اسحاق دختر طلحة(کسی که همراه زبیر بود و جزء اولین یاران حضرت علی(عليه السلام) بودند) می‌باشد ام اسحاق قبل از امام حسین همسر امام حسن(عليه السلام) بود به رغم خوی بدی که به ام اسحاق نسبت دادند امام حسین(عليه السلام) بنا به شفارش برادر که هنگام شهادت به او فرمود: برادر! من از این زن راضی هستم بگذارید که او از خانه‌هایتان خارج شود با ام اسحاق ازدواج کرد او برای حسین دختری به نام فاطمه و پسری به نام عبدالله آورد.346 ظاهراً ام اسحاق بعد از آن با عبدالله بن‌محمد بن‌عبدالرحمن بن‌ابوبکر(از نوادگان خلیفه اول) ازدواج کرد و برای او دختری به نام آمنه آورد.347 فاطمه بنت الحسین یکی از زنان پاکدامن و با فضیلت تاریخ است وی به همراه دختران حضرت علی(عليه السلام) در کربلا حضور داشت.348 وی دارای فضایل و مقاماتی است از جمله او راوی روایت از پیامبر می‌باشد.349
شیخ مفید می‌نویسد: حسن بن‌حسن(حسن مثنی) از عموی خود امام حسین(عليه السلام) یکی از دخترانش را خواستگاری کرد و آن حضرت فرمود: من دخترم فاطمه را برای تو اختیار کردم زیرا شباهت بیشتری به مادرم فاطمه دختر رسول‌الله دارد. فاطمه از حسن مثنی ابراهیم، حسن و عبدالله را آورد.350
از فاطمه بنت الحسین نقل شده است که: روز عاشورا غارتگران به خمیه ما یورش آوردند در حالی‌که من دختر کوچکی بودم و پاهایم خلخالی از طلا بود مردی خلخال از پایم بیرون کشید و گریه هم می‌کرد به او گفتم چرا گریه می‌کنی ای دشمن خدا گفت: چگونه گریه نکنم در حالی‌که دارم اموال دختران رسول خدا را غارت می‌کنم، گفتم پس غارت نکن گفت می‌ترسم دیگری بیاید و این‌ها ار بگیرد فاطمه می‌گوید: آن‌گاه آن‌چه که بود همه را به یغما برد تا اینکه رو پوش را هم گرفتند. راوی گوید پس از آن‌که فاطمه به همراه اسیران کربلا به کوفه وارد شد خطبه‌ای خواند که بعد از آن فریاد گریه و زاری مردم بلند شد و گفتند: بس است ای دختر پاکان که قلب‌های ما را آتش زدی و دل‌های ما را کباب کردی و آن حضرت ساکت شد.351
این روایت نمی تواند از فاطمه بنت الحسین باشد چرا که فاطمه در زمان حیات امام حسین از پدرش خواستگاری شد و امام حسین او را که به مادرش حضرت زهرا شبیه تر بود برای حسن مثنی برگزید.همچنین خطبه هایی که منسوب به فاطمه بنت الحسین است نشان می دهد که ایشان در کربلا صغیر نبوده است.
همچنین از فاطمه بنت علی هم نمی تواند باشد زیرا امام علی حدودأ سال چهل هجری به شهادت رسیدندو شهادت امام حسین سال شصت و یک هجری بوده و این فاصله حدودأ بیست ساله نشان می دهد که فرزندان امام علی در کربلا صغیر نبوده اند.
حسن بن‌حسن(حسن مثنی) در سن سی و پنج سالگی از دنیا رفت352 فاطمه خیمه‌ایی در سر قبر او زد روزها را روزه می‌گرفت شب‌ها به عبادت مشغول بود وی پس از یک‌سال که در این منوال گذشت به غلامان خویش دستور داد هنگامی که تاریکی شب فرار رسید این خیمه را جمع کنند وقتی هوا تاریک شد، شنید گوینده‌ایی می‌گوید آیا گمشده خود را یافتید؟ دیگری گفت بله، ناامید شده برگشتند.353 فاطمه پس از من حسن مثنی با عبدالله بن‌عمرو بن‌عثمان ازدواج کرد و محمد دیباج (خوش‌چهره) و قاسم و رقیه را آورد محمد گرایش هاشمی داشت و در زندان منصور کشته شد.354
ابن الصوفی در کتاب المجدی چنین نقل می‌کند که: حسن مثنی در حال احتضار به فاطمه گفت ای دختر عمو بعد از من تو از مال و فرزند به حد کفایت داری از ازدواج بر حذر کن پس اگر خواستی ازدواج کنی با عبدالله بن‌عمرو بن‌عثمان بن‌عفان ازدواج نکن چرا که او دشمن من و پدرش دشمن پدر من و جدش دشمن جد من و قبیله‌اش دشمن قبیله من است پس هنگامی که حسن مثنی مرد فاطمه با عبدالله عمرو بن‌عثمان ازدواج کرد و فرزندی به نام محمد مقلب به دیباج آورد. (فلما قبل لها فی ذلک قالت: ماکنت بذیاً ولا الحن بنیاً)355
احتمال اینکه این روایت برای بد نام کردن نفس زکیه توسط بنی امیه ساخته شده باشد زیاد است .
ازدواج‌های فاطمه بنت الحسین در منابع
منبع
حسن مثنی
عبدالله بن‌عمرو بن‌عثمان
فرزندان
ابن الصوفی
*
*
ص281
نسب قریشی، مصعف بن‌الزبیر 156ـ236
ابراهیم، عبدالله، حسن
قاسم، محمد، رقیه، محمد دیباج در زندان منصور مرد یا کشته شد.
ص114
همسران امام حسین(عليه السلام)
1. شهربانو
2. ليلي دختر ابي‌مرة بن عروة‌بن الثقفي
3. ام اسحاق دختر طلحة بن عبيدالله التيمي
4. رباب
فرزندان امام حسین (عليه السلام)
1. حضرت سجاد ← ام عبدالله دختر امام حسن
2. سکينه
عبدالله بن حسن
مصعب بن الزبير
عبدالله بن عثمان بن عبدالله بن حکيم بن حزام
اصبغ بن عبدالعزيز بن مروان بن حکم اموي (برادر عمر بن عبدالعزيز)
زيد بن عمرو بن عثمان بن عفان
ابراهيم بن عبدالرحمن بن عوف
3. فاطمه
حسن مثني
عبدالله بن عمرو بن عثمان بن عفان
همسران امام حسين(عليه السلام)
0
فرزندان امام حسين(عليه السلام)
فصل پنجم:
روابط سببی امام سجاد(عليه السلام)
و فرزندانش با خلفا
گفتار اول: همسران امام سجاد(عليه السلام)
علی بن‌الحسین بن‌علی بن‌ابی‌طالب ملقب به سجاد و ذوالثفنات در سال 38 یا 36 هجری در مدینه متولد شدند. مادر امام سجاد را «شاه زنان» و یا شهربانو گفته‌اند امیرالمؤمنین علی(عليه السلام) هنگام خلافت خود حدیث بن‌جابر حنفی را در یکی از شهرستان‌های شرقی حاکم کرد و او دختران یزدگرد را خدمت آن حضرت فرستاد و حضرت یکی از آنان را به فرزندش حسین و دیگری را به محمد بن‌ابی‌بکر بخشید و حضرت سجاد و قاسم از این دو خواهر متولد شدند.356
در کتاب النسب و المصاهرة بین اهل البیت و الصحابة از ازدواج پنج دختر یزدگرد با عبدالرحمن بن‌عوف، عبدالله بن‌عمرو محمد بن‌ابی‌بکر و حسین بن‌علی(عليه السلام) ولید بن‌عبدالملک گزارش کرده که از آنان فرزندانی به‌نام‌های عثمان، سالم، القاسم، علی، یزید به‌دنیا آمده‌اند این گزارش درست به نظر نمی‌رسد چرا که به نقل از اعلام الوری357 و ارشاد شیخ مفید358 تنها دو دختر یزدگرد اسیر شدند و حدیث بن‌ابر حنفی بکری کارگزار خراسان آن‌ها را برای حضرت علی(عليه السلام) فرستاد.
(1) .المدرسی،علاءالدین،النسب و المصاهرات بین اهل البیت و الصحابه، ص350.
ظاهراً خلید بن‌قرة یر بوعی به خراسان رفته و حُریث بن‌جابر حنفی بکری در این سفر همراه او بوده است طبق نقلی دیگر فلید دو دختر کسری را که از کابل آمده بودند و آن‌ها را امان داده بود برای حضرت علی(عليه السلام) فرستاد حضرت به آنان فرمود: شما را به ازدواج در آورم؟ آن‌ها گفتند نه مگر آن‌که ما را به‌عنوان همسران دو فرزندت انتخاب کنی زیرا ما کفو وهمانندی جز آن‌ها برای خود نمی‌بینیم علی فرمود: هر کجا که می‌خواهید بروید.359
طبق نقل طبری حضرت آن‌ها را به خراسان بازگرداند «نرسا» که غلامی ایرانی بود و به عادات و رسوم پادشاهان ایرانی و خانواده‌ی آن‌ها آشنایی داشت همراه آنان شد و در ظرف‌هایی طلایی غذا و آب می‌داد و جامه‌های پادشاهی به آنان پوشاند.360
درباره‌ی مادر امام سجاد(عليه السلام) شهربانو افسانه‌ها گفته شده است که صحت ندارد از جمله آن‌که پس از عاشورا از دست دشمن فرار کرد و چون دشمن در تعقیب او بود در بین راه به کوه معروف بی‌بی شهربانو رسید و کوه شکافته شد و او را در خود جای داد کسانی که نام یکی از همسران امام را شهربانو دختر یزدگرد ثبت کرده‌اند اذعان کردند که پس از تولد امام سجاد با فاصله اندکی از دنیا رفت.361 آن حضرت خلافت 5 خلیفه‌ی اموی یزید بن‌معاویه و معاویة بن‌یزید و مروان بن‌حکم و عبدالملک بن‌مروان و ولید بن‌عبدالملک را درک کردند و در سال 95 هجری در زمان خلافت ولید بن‌عبدالملک بن‌مروان وفات کردند.362
امام سجاد در دوران حیات 57 ساله خود(95ـ38 هجری) ام عبدالله363 ظاهراً یک همسر آزاد، و چندین کنیز داشته وی دختر عمویش(دختر امام حسن) را به همسری انتخاب کرد.
بعضی از منابع مثل الشجرة المبارکه از دو زن ثقفیه هم نام برده‌اند اما اکثر منابع مادر فرزندان امام را کنیز دانسته‌اند.364 مادران عبدالله، حسن، حسین، زید، عمر، حسین اصغر، عبدالرحمن، سلیمان، خدیجه، محمد اصغر کنیز بودند و گزارشی از ازدواج امام سجاد(عليه السلام) با دختران خلفا و یا نوادگان خلفا به‌دست نیامد.365
گفتار دوم: فرزندان امام سجاد(عليه السلام)
ابن‌حزم و الفخدی شش پسر و هشت دختر366 بلاذری پنج پسر و شش دختر367 و شیخ مفدی یازده پسر و چهار دختر برای امام سجاد نام برده‌اند.368 درباره‌ی نام فرزندان اما سجاد بیشتر منابع اتفاق نظر دارند اختلاف در نام بسیار ناچیز است
اسامی فرزندان آن حضرت
1ـ محمد باقر و عبدالله ارقط مادرشان ام عبدالله دختر امام حسن مجتبی بود.369
2ـ حسن، حسین، زید، عمر، حسین اصغر، عبدالرحمن، سلیمان، خدیجه، حمد اصغر مادرشان کنیز بودند.370
3ـ فاطمه، علیا و ام کلثوم371
الفخری نام دختران امام و همسران آنان را چنین آورده است.372
1ـ خدیجه همسر محمد بن‌عمر الاطرف پسر عموی خود شد و برایش عبیدالله و عبدالله را بزاد.373
2ـ ام الحسن همسر داود بن‌علی بن‌عبدالله بن‌عباس بن‌عبدالمطلب شد و موسی را آورد. بعدها والی مدینه شد(132) و در سال 133 به نفرین امام صادق مرد.374
3ـ عبدة با محمد بن‌معاویه بن‌عبدالله بن‌جعفر ازدواج کرد و دو دختر بعد از آن همسر حسین الاثرم از خاندان نسی شد و حسن و محمد را برایش آورد بعد از آن همسر نوح بن‌ابراهیم بن‌محمد‌بن طلحه بن‌عبیدالله تیمی شد.375
4ـ فاطمه همسر داوود بن‌حسن مثنی (نوه‌ی عمویش امام حسن) شد و عبدالله و ملیکه و حماده و سلیمان را آورد.376
5ـ علیه همسر علی بن‌الحسین الاثرم (از بنی‌الحسن) و بعد از آن همسر عبدالله بن‌عبدالله
بن‌جعفر بن‌ابی‌طالب(نوه‌ی جعفر‌بن ابی‌طالب برادر امام علی) شد و فرزندی برایش نیاورد.377 الفخری
از دو دختر دیگر به نام ام جعفر و زینب نام برده اما رسمی از شوهران آنان و مادانشان نیاورده
است.378
نتیجه
امام سجاد حداکثر 3 همسر و حداقل یک همسر آزاد داشته نام دو همسر آزاد او برده نشده و بیشتر منابع از یک همسر آزاد که ام عبدالله دختر امام حسن(عليه السلام) بوده است نام برده‌اند بیشتر فرزندان امام از کنیز بوده‌اند و با تمام تلاشی که انجام گرفت گزارشی از ازدواج امام سجاد با دختران خلفا و یا نوادگان آنان به‌دست نیامد در میان فرزندان امام نام چهار دختر تا هشت دختر آورده شده است و گزارش ازدواج 5 دختر امام در منابع آمده است که هیچ یک از آنان با پسران خلیفه و یا نوادگان آنان ازدواج نکرده‌اند یک مورد ازدواج عبدة با نوح بن‌ابراهیم بن‌محمد بن‌طلحة بن‌عبیدالله تیمی ثبت شده است که اگر چه نوه‌ی طلمه است اما جزء خاندان خلفا نیست.
علیه دختر دیگر امام سجاد و ازدواج یکی با بنی‌الحسین و یکی با نوه‌ی جعفر بن‌ابی‌طالب (برادر امام علی) داشته است و سه دختر دیگر هر کدام یک ازدواج درون خاندانی (نوه‌ی علی(عليه السلام) نوه‌ی عباس بن‌عبدالمطلب) داشته‌اند.
بنابراین گزارشی از ازدواج امام سجاد و دختران آن با خاندان خلفا به‌دست نیامد.
ازدواج دختران امام سجاد با خارج از خاندان خلفا
توجه: گزارشی از ازدواج دیگر دختران امام سجاد به‌دست نیامده.
(1) کتاب النسب و المصاهرة بین اهل
