عبدالملک(خلیفه اموی) بود و لذا زمانی‌که زید به دربار ولید رفت مورد استقبال او قرار گرفت و یک‌بار هزار دینار به او عطا شد.
عبدالعظیم حسنی از نوادگان او (نسل حسن بن‌زید) می‌باشد. زید بسیار جلیل القدر، بزرگوار و بخشنده بود در فضائل او بسیار گفته‌اند زمانی‌که سلیمان بن‌عبدالملک مروان خلیفه شد از حاکم مدینه خواست او را از این کار عزل کند اما زمانی‌که عمربن عبدالعزیز به خلافت رسید مجددأ تولیت صدقات را به او واگذار کرد و به شغل سابق خود برگشت وی همیشه با بنی‌امیه از روی تقییه رفتار می‌کرد و کار را با مدارا می‌گذارند. و با آنان صلح و آشتی داشت و مناصب را هم قبول می‌کرد.
بعد از واقعه عاشورا و شهادت امام حسین که عبدالله بن‌الزبیر ادعای خلافت کرد با او بیعت نمود و نزد او رفت زیرا خواهرش ام الحسین همسر عبدالله بن‌الزبیر بود چون عبدالله بن‌زبیرکشته شد خواهر خود را برداشت و از مکه بیرون رفت.249
2- حسن بن‌حسن بن‌علی(عليه السلام) (حسن مثنی): مردی بزرگوار و رئیس و فاضل و پارسا متولی صدقات امیرالمومنین، مادرش خوله بنت منظور فزاری و همسرش فاطمه بنت الحسین(عليه السلام) بود.250 فاطمه بنت الحسین ثمره‌ی ازدواج ام اسحاق (دختر طلحه ) با امام حسین(عليه السلام) بود فاطمه از حسن مثنی فرزندانی به نام عبدالله، ابراهیم [دو پسر دیگر هم از او دارد] که همگی در زندان منصور در کوفه جان سپردند.251 فاطمه بنت الحسین بعد از حسن مثنی با عبدالله بن‌عمر وبن عثمان 0نوه عثمان) ازدواج کرد و محمد دیباج، رقیه، قاسم را آورد که نسل محمد دیباج و قاسم منقرض شد.252
همسر دیگر حسن مثنی رمله بنت سعیدبن زیدبن عمروبن نقیل بود وی مادر محمد بود همسر محمد تماضر بنت عبدالله بن‌عاصم بن‌عروة بن‌مسعود بن‌معتب بن‌مالک ثقفی بوده است.253
فرزندان حسن مثنی: جعفر، داوود، فاطمه، ملیکه، ام القاسم، از ام ولد بودند(همان) و ابراهیم الغمر و حسن مثلث و عبدالله المحض مادرشان فاطمه بنت الحسین(عليه السلام) بود.254
از دختران حسن مثنی زینب با وایدبن عبدالملک بن‌مروان (خلیفه اموی)ازدواج کرد و بعد از او جدا شد.255
ام کلثوم با محمدبن علی بن‌الحسین(عليه السلام) (از نسل امام سجاد) و فاطمه دخترحسن مثنی یک بار با معاویه بن‌عبدالله بن‌جعفر بنابیطالب256 و بار دیگر با ایوب بن‌مسلمة بن‌عبدالله بن‌ولید بن‌الولید بن‌مغیره بن‌عبدالله ازدواج کرد.257
ملیکه دختر حسن مثنی با جعفربن مصعب بن‌الزبیرازدواج کرد و فاطمه را آورد.258
ام القاسم دختر حسن مثتی با مروان بن‌ابان بن‌عثمان بن‌عفان ازدواج کرد و فرزندی به نام محمد آورد که همان محمد بن‌مروان است وی یعد از آن با پسر عمویش علی بن‌الحسین ازدواج کرد259.
در میان پسران حسن مثنی، گزارش ازدواج حسن مثلث، داوود بن‌حسن مثنی، ابراهیم بن‌حسن مثنی معروف به قتیل با خمرا، جعفربن حسن مثنی، عبدالله بن‌حسن مثنی معروف به عبدالله محض به دست آمده است گزارشی از ازدواج آنان با زنانی که نسلشان به خلفا برسد به دست نیامد.
همسران حسن مثلث
1ـ عایشه دختر طلحه بن‌عمربن عبیدالله بن‌معمر التیمی.260
2ـ ام عبدالله بنت عامربن بشیربن عامر.261
3ـ زینب دختر عبدالله بن‌حسن مثنی.262
همسر داوودبن حسن مثنی ام کلثوم دختر زین العابدین263
همسر ابراهیم بن‌حسن مثنی معروف به الغمر ذبیحه بنت محمدبن عبدالله بن‌عبدالله بن‌معاویة بن‌امیه بن‌المغیره مخزومی264
همسر جعفربن حسن مثنی عایشه بنت عوف بن‌الحارث بن‌الطفیل بن‌عبدالله بن‌سخبره(از قبیله ازد)265
همسر عبدالله بن‌حسن مثنی (عبدالله محض) که گفته شد از همه فرزندان بزرگ‌تر بوده است.266
هند بنت ابی‌عبیدة بن‌عبذالله بن‌زمعة267
خدیجه با اسماعیل بن‌عبدالملک بن‌الحارث بن‌الحکم بن‌ابی‌العاص بن‌معاویه (از بنی‌امیه)ازدواج کرد.268 و بعد از خدیجه، خواهر او حماده با این فرد ازدواج می‌کند.269 فاطمه دختر دیگر حسین الاثرم مادرش ام حبیب بنت عمر بن‌علی بنابیطالب، با جعفربن محمد بن‌علی بنابیطالب ازدواج کرد و اسماعیل و عبدالله و ام فروه را برایش آورد270
ام کلثوم دختر دیگر حسین الاثرم دوبار ازدواج می‌کند یک‌بار با علی بن‌عبدالله بن‌العباس که سلیمان و هارون را برایش آورد و با ر دیگر با حسین بن‌زیدبن علی بن‌الحسین ازدواج می‌کند271 و به نقلی دیگر ام کلثوم دختر حسین الاثرم با ابو محمدبن زید بن‌حسن272 و به نقلی دیگر با حسن بن‌حسن بن‌زید گزارش شده است.273
دختران
در تعداد دختران امام حسن اختلاف است ابن‌الصوفی از پنج دختر به نامهای فاطمه، ام الخیر یا رمله، ام الحسن، ام سلمه، ام عبدالله،274 ابن‌عنبه شش دختر275 و ابن‌سعد هشت دختر که پنج نفر از آنان در کودکی در گذشته‌اند به نامهای فاطمه (مادرش ام کلثوم بنت فضل بن‌عباس بن‌عبدالمطلب ) دو دختر از خوله بنت منطورفزاریه و دو دختر که فرزند جعده دختر اشعث بوده‌اند این پنج دختر در کودکی در گذشتند.سه دختر دیگر به نام ام سلمه (مادرش کنیزی به نام ظمیاء )و ام عبدالله که نام اصلی او را فاطمه می‌داند و مادرش کنیزی به نام صافیه بوده است (این زن مادر امام محمد باقر است) و ام الخیر و ام الحسن مادرشان ام البشیر دختر ابو مسعود نام برده است.276
شیخ مفید از هفت دختر به نامهای فاطمه مادرش ام اسحاق بنت طلحه، ام الحسن و ام الحسین مادرشان ام بشیر، ام عبدالله، ام سلمه و رقیه و فاطمه نام برده است.277
بنابراین بیشتر دختران امام حسن در کودکی و قبل از بلوغ در گذشتند و گزارش ازدواج چهار دختر امام حسن به دست آمدبقیه دختران امام حسن ازدواج نکردند و اگر هم ازدواج کردند خبری از آن بدست نیامده است.
یکی از دختران امام حسن ام عبدالله با امام سجاد ازدواج کرد و امام محمد باقر و عبدالله بن‌باهر و الحسن والحسین را آورده است بیشتر منابع گزارش این ازدواج را آورده‌اند.278
دختر دیگر امام حسن ام سلمه است در باره ازدواج ام السلمه دو گزارش متفاوت در منابع آمده است بعضی از منابع ازدواج ام السلمه با عمربن زین العابدین(پسر امام سجاد معروف به عمر الاشرف) را گزارش کرده‌اند.279 و بعضی منابع از ازدواج ام سلمه با عمروبن المنذربن الزبیر بن‌العوام گزارش کرده‌اند که فرزندی برایش نیاورد.280 منابعی که ازدواج ام سلمه با پسر امام سجاد را گزارش داده‌اند از ازدواج دختر دیگر امام حسن به نام رقیه با عمرو بن‌منذر بن‌الزبیر بن‌العوام گزارش داده‌اند و منابعی که از ازدواج ام سلمه با فرد گزارش نواده‌اند گزارش ازدواج رقیه را نیاورده‌اند.
لذا دراینجا گزارش منابعی را می‌پذیریم که ازدواج دو دختر امام حسن رقیه و ام کلثوم را گزارش داده‌اند. رقیه با عمروبن منذربن الزبیر العوام و ام کلثوم با پسر امام سجاد ازدواج کرده‌اند 281
دختر دیگر امام حسن، ام الحسین مادرش ام ولد بود وی با عبدالله بن‌الزبیر ازدواج کرد 282. به نقل از کتاب نسب قریش ام الحسین با عبدالله بن‌الزبیر ازدواج کرد و دو فرزند به نام بکر و رقیه آوردند که در کودکی در گذشتند.283
لذا چهار ازدواج گزارش شده از دختران امام حسن دو ازدواج با آل زبیر یکی با خلیفه زبیری و دیگری با برادر زاده زبیر به نام عمروبن منذربن زهرالعوام و دو ازدواج با علویان (یکی امام سجاد و دیگری پسر امام سجاد به نام عمربن زین العابدین انجام گرفته است.
گفتار چهارم: نوادگان امام حسن علیه السلام
الف) نوادگان پسری امام حسن
1ـ حسن بن‌زید بن‌حسن: نسل زیدبن حسن تنها از طریق حسن بن‌زید ادامه پیدا کرد.284
2ـ پسران حسن بن‌حسن بن‌علی(عليه السلام): عبدالله بن‌حسن وهمسرانش را هند دختر ابی‌عبیدة بن‌عبدالله بن‌زمعة بن‌المطلب بن‌اسید بن‌عبدالعزی-عاتکه دختر عبدالملک بن‌الحرث بن‌خالد المخزومی – رکیحه دختر ابی‌عبیدة بن‌عبدالله بن‌زمعة285
ابراهیم بن‌حسن – جعفر بن‌حسن و حسن بن‌حسن و فرزند دیگری به نام محمد داشته مانند رمله دختر سعیدبن زید بن‌عمرو بن‌نفیل بوده است و حسن همچنین با محمد بن‌علی بنابیطالب و دختر عمربن علی بنابیطالب [و دختر امام حسین] ازدواج کرد. ابن‌حزم 286از فرزندانی به نام علی بن‌حسن بن‌حسن حسن بن‌علی(عليه السلام) نام برده که با عبدة دختر امام سجاد ازدواج کرده همچنین داوودبن حسن بن‌حسن با ام الکلثوم دختر دیگر امام سجاد ازدواج کرده است.
همسران حسن بن‌حسن علی(عليه السلام)287
1ـ فاطمه دختر امام حسین 1ـ عبدالله بن‌حسن2ـ ابراهیم الغمر[و دو پسر دیگر] 3ـ حسن
بن‌حسن.
1ـ رمله دختر سعیدبن زیدبن عمرو بن‌نفیل از قبیله عمربن الخطاب و مادر محمد بود.288
2ـ ازدواج با دختر محمد بن‌علی بنابیطالب.
3ـ ازدواج با دختر عمر بن‌علی بنابیطالب.
دختران حسن بن‌حسن
1ـ زینب ازدواج با ولیدة بن‌عبدالملک بن‌مروان.289
2ـ ام کلثوم ازدواج با محمدبن علی بن‌حسین (پسر عمویش امام باقر)
3ـ فاطمه با معاویة بن‌عبدالله بن‌جعفر بنابیطالب و بعد از آن با ایوب بن‌مسلمة بن‌عبدالله بن‌الولیدبن الولیدبن المغیره ازدواج کرد.
4ـ ملیکه ازدواج با جعفر بن‌المصعب زبیر.290
ام القاسم ازدواج با مروان بن‌ابان بن‌عثمان بن‌عفان بن‌و بعد از آن با پسر عمویش علی بن‌حسین ازدواج کرد.291
دختر حسین بن‌الحسن بن‌علی(عليه السلام) به نام خدیجه با اسماعیل بن‌عبدالملک بن‌الحارث بن‌حکم بن‌ابی‌العاص بن‌امیه ازدواج کرد.292
ب)نوادگان دختری امام حسن
از ازدواج نوادگان دختری امام حسن گزارشی به دست نیامد
نتیجه
از مجموع سی و چهار ازدواجی که برای امام حسن فرزندان و نوادگانش گزارش شده و به دست آمده حداکثر گزارش هفت ازدواج با خاندان سه خلیفه نخست (ابوبکر – عمر- عثمان) و بنی‌امیه و آل‌زبیر ثبت شده است.
یک ازدواج با نوه‌ی ابوبکر – سه ازدواج با آل زبیر وسه ازدواج با خلیفه اموی این گزارشات قبل از بررسی و صحت و سقمشان است چه بسا که تعدادی از این گزارشات ناصحیح باشد و یا یک ازدواج برای برای دو نفر ثبت شده باشد بر هرحال آن‌چه که ما، در این جدول‌ها و نمودارها آوردیم گزارشات حداکثری است و هیچ گزارشی به‌علت ضعیف بودن در نمودارها حذف نشده است.
همسران امام حسن(عليه السلام)
1. سلمي با زينب دختر امرو القيس کندي
2. جعده دختر اشعث کندي
3. ام بشير دختر ابومسعود خزرجي
4. خوله دختر منظور فزاري
5. ام اسحاق دختر طلحه
6. هند دختر سهيل بن عمرو عامر قريشي
7. ام کلثوم دختر فضل بن عبدالمطلب
8. حفصه دختر عبدالرحمن بن ابوبکر
فرزندان امام حسن(عليه السلام)
1. زيد همسرانش لبابه بنت عبيدالله بن عباس
ام ولد
2. حسن همسرش فاطمه بنت الحسين رمله بنت سعيد بن زيد بن عمرو بن نفيل
ازدواج با دختر عمر بن علي(عليه السلام)
ازدواج با دختر محمد بن علي(عليه السلام)
3. ام الحسين همسرش عبدالله بن زبير
4. ام عبدالله همسرش امام سجاد (عليه السلام)
5. ام سلمه همسرش عمر بن زين العابدين
6. رقيه همسرش عمرو بن منذر بن زهر العوام
نوادگان امام حسن(عليه السلام)
1. نفيسه دختر زيد بن حسن ← وليد بن عبدالملک
2. زينب دختر حسن بن حسن ← وليد بن عبدالملک بن مروان
3. ام کلثوم دختر حسن مثني ← پسر عمويش محمد بن علي بن حسين(عليه السلام)
4. فاطمه دختر حسن مثني معاوية بن عبدالله بن جعفر بن ابي‌طالب
ايوب بن مسلمة بن عبدالله بن الوليد بن الوليد بن مغيره
5. مليکه دختر حسن مثني ← مصعب بن زبير
6. ام القاسم دختر حسن مثني مروان بن عثمان بن عفان
پسر عمويش علي بن الحسين
7. حسن مثلث عايشه دختر طلحة التيمي
ام عبدالله دختر عامر بن بشير بن عامر
زينب دختر عبدالله بن حسن مثني
8. داوود بن حسن مثني ← ام کلثوم دختر حضرت سجاد(عليه السلام)
9. عبدالله بن حسن مثني هند دختر ابي عبيدة بن عبدالله بن زمعة
عاتکه دختر عبدالملک بن الحارث بن مخزومي
رکيحه دختر ابي‌عبيدة بن عبدالله بن زمعة
10. علي بن حسن مثني ← عبدة دختر امام سجاد(عليه السلام)
همسران امام حسن(علیه السلام)
