به ترتیب به ازدواج این سه عضو از خاندان پبامبر (حضرت علی، امام حسن، امام حسین) در آورد.208
این واقعه احتمالأ در زمانی بود که مسلمانان در اوائل خلافت عمر فلسطین را فتح کرده بودند حسن(علیه السلام) در سال سوم و حسین(علیه السلام) در سال چهارم هجری متولد شدند و جوان‌تر از آن بودند که این ازدواج بلافاصله انجام پذیرد چیز دیگری درباره سلمی گفته نشده است
ذهبی در کتاب تاریخ اسلام محیاة دختر امروالقیس مرد مسیحی را از زنان علی(علیه اسلام) دانسته که برای او فرزندی آورد که در کودکی مرد.209
2ـ جعده دختر اشعث بن‌قیس کندی210
امام حسن در دوران حضور علی(علیه اسلام) در کوفه با جعده دختر اشعث بن‌قیس کندی ازدواج کرد. این زن معمولأ متهم است که به تحریک معاویه امام حسن را مسموم کرد وی بعد از رحلت امام حسن با یعقوب از پسران طلحه ازدواج کرد و برای او فرزندانی آورد.211
3ـ ام بشیر دختر ابی‌مسعود عقبةبن عمرو بن‌ثعلبه خزرجی انصاری.212
دختر یکی از مسلمانان صدر اسلام که قبل از هجرت در عقبه با پیامبر بیعت کرده بود.
احتمالأپس از ورود به کوفه و پیش از واقعه صفین امام حسن با ام بشیر(و بنابر روایاتی دیگر ام بشیر) دختر ابی‌مسعود عقبة بن‌عمرو بن‌ثعلبه خزرجی انصاری ازدواج کرد. ابو مسعود سال‌ها بود که در کوفه سکونت داشت و از جمله کسانی بود که با شورشیان کوفه علیه عثمان مخالفت کرد امام علی در زمان غیبت خود در کوفه که در صفین می‌جنگید او را به امارت کوفه منصوب کرد اما ابو مسعود بی طرف ماند و سد راه فعالیت‌های جنگی علی شد به‌طوری‌که نقل شده علی بعد از بازگشت به کوفه او را سرزنش کردو ابو مسعود با حالتی خشمگین به بهانه حج از او جدا شد.213
ام بشیر برای امام حسن بزرگ‌ترین پسر او یعنی زید را به دنیا آورد(البته نمی‌توان این را نادیده گرفت که یکی از پسران امام حسن که از ام ولد بود پیش از زید به دنیا آمد.) و دختری بنام ام الحسین را (در بعضی منابع او را ام الحسن یا رمله یا ام الخیر ذکر کرده‌اند.) بنا به نقل شیخ مفید امام حسن دختر دیگری به نام ام الحسن داشت.214 که صحیح به نظر نمی‌رسد چرا که ظاهرأ ام الحسن و ام الحسین نام یک فرد می‌باشد که بعضی منابع ام الحسن و منابع دیگر ام الحسین نوشته‌اند.
ام الحسین با عبداله بن‌الزبیر(خلیفه زبیری) ازدواج کرد و از او صاحب فرزندانی شد(در بعضی منابع نام او را ام الخیر یا رمله یا ام الحسن) ذکر کرده‌اند در انساب الاشراف بلاذری از ام الحسین دختر امام علی نام برده شده است که باعبداله بن‌الزبیر ازدواج کرد و از طرف دیگر ام الحسین فرزند امام حسن با عبداله بن‌الزبیر ازدواج می‌کند که محل بحث و تردید است.
4- خوله دختر منظوربن زبان فزاری.215
امام حسن پس از کناره‌گیری از خلافت و بازگشت به مدینه با خوله ازدواج کرد وی قبلأ زن
محمد فرزند طلحه بود که در جنگ جمل به قتل رسید. عبداله بن‌الزبیر(خلیفه زبیری) با خواهر
خوله به نام تماضر ازدواج کرده بود.216 بنابراین امام حسن و عبداله بن‌الزبیر با این وصلت با جناق
شدند.
امام حسن(عليه السلام) از خوله فرزندی بنام حسن داشت.217 و معلوم نیست، که هنگام رحلت امام حسن(عليه السلام)، خوله هنوز همسر او بود یا قبلأ او را طلاق داده بود. پس از امام حسن با شخص دیگری ازدواج نکرد و روبند از صورت [ بر نداشت]218
5ـ ام اسحاق یا ام الحق دختر طلحة بن‌عبیداله.219
نام او را عاتکه و مادرش را جرباء بنت قسامه از قبیله طی گفته‌اند پسری بنام طلحه داشت که بدون هیچ فرزندی از دنیا رفت.[ام اسحاق تا هنگام شهادت امام حسن(عليه السلام) همسر او بود]
امام حسین بنابر سفارش امام حسن(عليه السلام) با ام اسحاق ازدواج کرد(بنا به نقل شیخ مفید در کتاب الارشاد220 ام اسحاق مادر حسین الاثرم و فاطمه از فرزندان امام حسن(عليه السلام) نیز بود اما به نقل از زبیری و بلاذری مادر این دو فرزند ام ولد بود.) او برای امام حسین دختری به نام فاطمه و پسری به نام عبداله آورد.221 ظاهراً ام اسحاق بعد از شهادت امام حسین(عليه السلام) با عبداله بن‌محمدبن عبدالرحمن بن‌ابوبکر(ابن عقیق) ازدواج کرد و برای او نیز دختری به نام آمنه آورد.222 لذا آمنه و فاطمه و طلحه از یک مادر هستند و پدر دو تای آنان امام حسن و امام حسین و پدر دیگری از نوادگان ابوبکر بوده است.
6- هند دختر سهیل بن‌عمرو بن‌عامر قریشی.223
امام حسن(عليه السلام) در مدینه با هند دختر سهیل بن‌عمرو بن‌عامر قریشی ازدواج کرد 224. امام حسن هیچ فرزندی از هند نداشت. هیثم بن‌عدی هند را به قتل امام حسن متهم کرده است و از این روایت چنین استنباط می‌شود که این زن در هنگام شهادت امام حسن هنوز همسر او بوده است.
ظاهراً این ازدواج مصلحتی بوده و برای آن بوده که از هوسرانی یزید جلوگیری شود این فرد زن عبداله بن‌عامر بود دوباره هم زن او شد.
7- ام کلثوم دختر فضل بن‌عباس بن‌عبدالمطلب.225
8ـ حفصه دختر عبدالرحمن بن‌ابی‌بکر (نوه‌ی خلیفه اول)226
امام حسن در مدینه با حفصه دختر عبدالرحمن بن‌ابی‌بکر ازدواج کرد. منذر بن‌زبیر بن‌العوام دلباخته‌ی او بود تهمتهایی بر این زن زد که سب شدن امام حسن او را طلاق دهد سپس عاصم پسر عمر بن‌خطاب با او ازدواج کرد. و نذر این‌بار هم حفصه را متهم کرد و پسر عمر او را طلاق داد و حفصه در نهایت به ازدواج با منذر رضایت داد و مردم دانستند که انگیزه منذر از این اتهامات به دست آوردن حفصه بوده است.227
9- عایشه خثعمیه228
10- زینب بنت سبیع229
11-زنی از بنی‌اسد230
12-زنی از بنی‌شیبان ال همام بن‌مره231
13-زنی از ثقیف232
نتیجه
برای امام حسن حداکثر سیزده همسر نام برده شده است که تنها یک ازدواج با دختر خاندان خلفا ثبت شده است و آن حفصه دختر عبدالرحمن ابن‌ابی‌بکر بوده است. عبدالرحمن بن‌ابی‌بکر دختر دیگری بنام اسماء داشته که با پسر عمویش قاسم بن‌محمدبن ابی‌بکر ازدواج می‌کند و حاصل این ازدواج ام فروه مادر امام جعفر صادق است.
بنابر این دو فرزند ابوبکر به نام‌های عبدالرحمن و محمد(در دامان حضرت علی بزرگ شد) نسبت خویشاوندی با فرزندان حضرت علی برقرار می‌کنند.
یکی حفصه دختر عبدالرحمن همسر امام حسن شد و دختر دیگرش اسماء مادر بزرگ امام صادق است.(عبدالرحمن بن‌ابی‌بکر در سال 58 هجری اندکی بعد از خواهر خود عایشه ام المومنین وفات کرد.)
گفتار سوم: فرزندان امام حسن(علیه السلام)
در تعداد فرزندان امام حسن در منابع اختلاف است ابن‌سعد (م 230ق) بیست و پنج فرزند شانزده پسر و نه دختر233 مصعب بن‌الزبیر (م 236ق) سیزده فرزند هشت پسر و پنج دختر234 بلاذری (م 279ق) ده فرزند نه پسر و یک دختر235 ابن‌حزم ( 456 ق) دوازده پسر، 236 ابن‌صوفی (م 46ق) شانزده فرزند، یازده پسر و پنج دختر237 فخر رازی (م 606 ق) و ابن‌عنبه هریک نوزده فرزند سیزده پسر و شش دختر238، شیخ مفید (م 413ق) پانزده فرزند، هشت پسر و هفت دختر239 نام برده‌اند.
شاید علت اختلاف روایات در تعداد فرزندان امام حسن به‌خاطر این باشد که بعضی از روایات ماند ابن‌حزم فقط اسامی پسران و بعضی دیگر ماند ابن‌سعد فرزندانی را که در کودکی در گذدشته‌اند نیز ذکر کرده‌اند.
ابن حزم از دوازده پسر به نام‌های
1ـ حسن بن‌حسن(علیه السلام) مادرش خوله بنت منظور بن‌زبان الفزاریه.
2ـ زیدبن الحسن(علیه السلام) مادرش ام بشیر بنت مسعود انصاری البدری.
3ـ عمرو، الحسین، قاسم، ابوبکر، طلحه مادرش ام اسحاق دختر طلحه بن‌عبیداله.
4ـ عبدالرحمن و عبداله و محمد و جعفر، حمزه که نسل آنان ادامه پیدا نکرد نام برده است.240
محمدبن سعد در کتاب طبقات الکبری اسامی را به این ترتیب آورده است:
1ـ محمد اصغر ـ جعفرـ حمزه ـ فاطمه همگی در کودکی در گذشته‌اند و مادرشان ام کلثوم دختر فضل بن‌عبدالمطلب بوده است.
دو دختر امام حسن از همسرش خوله بنت منظور فزاریه و دو دختر دیگرش از جعده دختر اشعث در کودکی و قبل از بلوغ در گذشته‌اند.
2ـ اسماعیل و بعقوب مادرشان جعده بنت اشعث بود.
3ـ زید، ام الحسن، ام الخیر، مادرشان ام بشیر دختر ابو مسعود بود.
4ـ عبدالله، قاسم، ابوبکر، مادرشان کنیزی به نام نفیله بود که همراه امام حسین کشته شدند و نسلی از آنان باقی نماند.
5ـ حسین الاثرم، عبدالرحمن، ام سلمه مادرشان کنیزی به نام ظمیاء بود.
6ـ عمرو مادرش کنیزی بوده و از او نسلی باقی نماند.
7ـ ام عبداله که نام اصلی او فاطمه است مادرش کنیزی به نام صافیه بود این زن همسر امام سجاد و مادر امام باقر است.
8ـ طلحه مادرش ام اسحاق دختر طلحه بن‌عبیداالله تیمی است و نسلی از او باقی نمانده
است.
9ـ عبداله اصغر مادرش زینب دختر سبیع بن‌عبدالله بود.241
از مجموع گزارشات چنین بر می‌آید که بیشتر فرزندان امام حسن در طفولیت و قبل از بلوغ در گذشتند مانند (محمد اصغر، جعفر، حمزه، فاطمه دو دختر از خوله بنت منظور فزاریه و دو دختر دیگر از جعده بنت اشعث)
از عبدالله –قاسم – ابوبکر – عبدالرحمن که همراه عموی‌شان در کربلا شهید شدند نسلی باقی نمانده است.242 هم‌چنین از طلحه فرزند دیگر امام حسن هم نسلی باقی نماند.
به نقل از الفخری نسل امام از دو پسر و یک دختر ادامه پیدا کرد1ـ حسن2ـ زید3ـ ام عبدالله مادر امام محمد باقر243 و به نقلی از ابن‌صوفی نسل امام حسن از چهار پسرش 1ـ حسن 2ـ زید 3ـ عمرو 4ـ حسین الاثرم ادامه یافت244.
نتیجه
برای امام حسن بیشترین تعداد فرزند بیست و پنج و کمترین آن ده فرزند گفته شده است از این تعداد هشت فرزند در طفولیت از بین رفته‌اند و چهار فرزند در کربلا همراه عموی‌شان امام حسین شهید شدند گزارش ازدواج یا عدم ازدواج فرزندان دیگر بدست نیامد بنابر این نسل امام حسن تنها از طریق یک دختر ام عبدالله ودو پسر حسن و زید ادامه پیدا می‌کند.
همسر زیدبن حسن لبابه دختر عبداله بن‌عباس و یک همسر دیگرش ام ولد بود.
گزارش ازدواج دو پسر امام حسن بدست آمد که هیپچ کدام با خاندان خلفا (فرزندان و نوادگان) آنان نبوده است.
پسران
الف) ازدواج پسران امام حسن با خاندان خلفا
از ازدواج پسران امام حسن با دخترانی از نسل خلفا گزارشی به دست نیامد.
ب) ازدواج درون خاندانی پسران امام حسن (عليه السلام)
1- زیدبن حسن(علیه السلام) از همه فرزندان امام بزرگ‌تر بود و شاهزاده و کریم الطبع و متولی صدقات رسول خدا بود مردم از اطراف به او توجه داشتند.245 زیدبن حسن در سن نود سالگی در گذشت.246
مادر زیدبن حسن ام بشیر بنت مسعود انصاری بدری بود. زیدبن حسن دارای فرزندانی بود از جمله محمد که مادرش ام ولد بود و فرزندی از او نماند و نفیسه دختر زیدبن حسن که با ولیدة بن‌عبدالملک ازدواج کرد و در خانه او از دنیا رفت مادر نفیسه، لبابه دختر عبداله بن‌عباس بود (این زن قبلأ عروس ابی‌سفیان، همسر ولیدة بن‌عتبة بن‌ابی‌سفیان بوده است.)
فرزند زیدبن حسن، حسن بن‌زید والی منصور در مدینه و مردی فاضل بوده است.247 زیدبن حسن پسری بنام طاهر داشت که با عبیدة دختر قاسم بن‌حسن بن‌زیدبن الحسن (دختر عمویش)ازدواج کرد.248
بنابر این از همسران زیدبن حسن(علیه السلام) ام ولد، لبابه دختر عبداله بن‌عباس(از بنی‌عباس) گزارش شده است.
نتیجه
لذا گزارش دو ازدواج برای زیدبن حسن بدست آمد که هردوی آنان با غیر از خاندان خلفا بوده است.
از فرزندان زید بن‌حسن(علیه السلام) محمد که مادرش ام ولد بود و فرزندی به جای نگذاشت و نفیسه دختر زیدبن حسن(علیه السلام) با ولیدبن عبدالملک (خلیفه اموی ) ازدواج کرد و پسری به نام طاهر آورد که با دختر عمویش ازدواج کرد.
از دو گزارش به دست آمده یک ازدواج با خلیفه و یک ازدواج درون خاندانی بوده است.
پسر دیگر زبدبن حسن، حسن بود که کنیه‌اش ابو محمد است ودر زمان منصور دوانقی چند سال حاکم مدینه بود و بعدأ عزل شد وبه زندان افتاد و بعد از منصور از زندان آزاد شد و تا زمان مهدی و هادی و هارون الرشید هم زنده بود.
فرزند دیگرش نفیسه که مدتی همسر ولیدبن
