داشت.
ت) شاخص بازده نقدی: شاخص بازده نقدی که نماد تیدکس منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازده نقدی پرداختی شرکت‌ها است و مقدار آن از تقسیم پایۀ شاخص کل قیمت بر پایۀ شاخص قیمت و بازده نقدی بدست می‌آید. فرمول (2-5) بیانگر نحوه محاسبه شاخص تیدکس است.
TEDLX_t= D_t/(RD_t )*1653.80 (2-5)
2-4 متغیرهای توضیحی پژوهش
2-4-1 نقدشوندگی
2-4-1-1 مفهوم و اهمیت نقدشوندگی
نقدشوندگی مفهوم پیچیدهای است و به طور مستقیم قابل مشاهده نمیباشد. تعاریف و استنباطهای گوناگونی در ارتباط با نقدشوندگی ارائه شده است. از سوی دیگر نقدشوندگی و عدم نقدشوندگی دو روی یکه سکه هستند که در بسیاری از موارد برای اشاره به یک مفهوم به کار گرفته شده است. نقدشوندگی یک دارایی در سادهترین تعریف توانایی بازار برای جذب حجم عظیم معاملات بدون ایجاد نوسانات شدید در قیمت سهام تعریف شده است. برای اینکه یک دارایی از نقدشوندگی برخوردار باشد، وجود یک بازار نقدشونده برای آن دارایی ضروری میباشد. بازارهای نقدشونده به خاطر ایجاد برخی مزایا از قبیل، تخصیص بهتر و کارایی اطلاعاتی، مطلوب تلقی می‌شوند. سرمایه‌گذاران با افق سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، سهام با قدرت و درجه نقدشوندگی بالا را بر سهام کم نقدشونده ترجیح میدهند. منظور از نقدشوندگی، صرفاً سهولت در خرید و فروش سهام مورد نظر است. نقدشوندگی به معنای توانایی خرید و فروش یک سهام موجود با هزینهای پایین و بدون تأثیر قابل توجه بر روی قیمت آن دارایی میباشد. شیوه اصلی که از طریق آن بازارهای ثانویه به کاهش هزینه سرمایه کمک می‌کنند، ایجاد نقدشوندگی میباشد.
به دلیل پیچیدگی عامل نقدشوندگی در هر پژوهشی برای تخمین نقدشوندگی یک سهام میباید جنبههای مختلف از چند معیار در نظر گرفته شوند. همچنین از آنجا که ابعاد مختلف دارد نمیتوان آن را با یک معیار نشان داد (آمیهود2002، 33).
نقدشوندگی اوراق بهادار در بازار سرمایه یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر کارکرد صحیح بازار است. نقدشوندگی موفقیت عرضههای اولیه را افزایش، فاصله بین قیمت پیشنهادی خرید و فروش را کاهش و کشف قیمت را بهبود بخشیده است. بازار سرمایه نقد، کارایی اطلاعاتی و تخصیصی را ارتقاء میبخشد. مدت زمان زیادی نیست که در بازار کشورمان، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را براساس معیارهای ششگانه77 رتبه بندی و نتایج آن را به صورت 50 شرکت برتر اعلام کردهاند. یکي از مسائلی است که مسئولان بازار سرمایه به آن توجه زیادی داشته و به دنبال عوامل مؤثر بر آن هستند. هر چه نقدشوندگي سهام بیشتر باشد، موفقیت عرضههای اولیه افزایش، فاصله بین قیمتهای پیشنهادی تقاضای خرید و فروش سهام کاهش و کشف قیمت سهام بهبود خواهد یافت. دارایيهای مالي نقدشوندهتر هزینه معامله کمتری دارند، با سهولت بیشتری معامله ميشوند و داد و ستد تعداد زیادی از این اوراق، تأثیر بسیار اندکي بر قیمت بازار آن دارد. با افزایش نقدشوندگي، قیمت اوراق بهادار با دقت بیشتری تعیین ميگردد، زیرا افراد بیشتری در فرآیند تعیین قیمت نقش خواهند داشت (شرکت کارگزاری بانک تجارت). لذا سرمايهگذاران شركتهايي را انتخاب ميكنند كه داراي درجه نقدشوندگي بالايي باشند. توجه سرمايهگذاران به سهامهايي با قدرت نقدشوندگي بالا باعث جذب سرمايههاي بيشتر به سمت اين شركتها ميگردد.
نقدشوندگي يكي از معيارهاي مهم تعيين ارزش شركت است .اگر ريسك ثابت فرض شود، براي سهامي كه نقدشوندگي كمتري دارد، نرخ بازده مورد انتظار بيشتر خواهد بود و همين امر فرصتهاي سرمايهگذاري سودآور را كاهش خواهد داد. هر چه قدر نقدشوندگي سهام در بازار بيشتر باشد، هزينه سرمايهگذاری براي شركتها كمتر خواهد بود كه اين امر، عملكرد شركتها را از نظر توان جذب فرصتهاي سرمايهگذاري مناسب تحت تأثير قرار ميدهد. به عبارت ديگر يكي از معيارهاي كه در تعيين ارزش شركت مورد توجه قرار ميگيرد، عامل نقدشوندگي سهام است(بيدگلي و سارنج1387).
نقدشوندگي دغدغههاي كساني است كه اقدام به معامله سهام ميكنند يا زيرساختهاي معاملاتي را مديريت مينمايند. يكي از مهمترين شاخصها در بررسي وضعيت بازار، قابليت نقدشوندگي اوراق بهادار موجود در آن است. بالا بودن ميزان نقدشوندگي در بورس اوراق بهادار نشاندهنده موفقيت آن بازار در شفافسازي اطلاعات و نزديكي قيمت اوراق بهادار به ارزش ذاتي آنها است. صندوقهاي سرمايهگذاري مشترك كه از آغاز به كار آنها در بازار سرمايه كشور بيش از2 سال نميگذرد، داراي ويژگيهاي منحصر به فردي هستند كه، پس از تصويب قانون مالياتي مربوطه تبعاً بخش عمدهاي از بازار اوراق بهادار را به خود نسبت دادهاند. اين صندوقها ابزاري بسيار ساده و امن براي سرمايهگذاري فردي است. از مهمترين ويژگيهاي آنها اين است كه دارندگان واحد سرمايهگذاري اين صندوقها در پايان هر روز ميتوانند به مدير صندوق مراجعه و واحد سرمايهگذاري را ابطال و وجه نقد خود را دريافت كنند. اين ويژگي باعث ميشود صندوقهاي سرمايهگذاري در تشكيل سبد سرمايهگذاري خود به نقدشوندگي سهام در كنار ريسك و بازده آن توجه خاصي داشته باشند. بنابراين صندوقهاي سرمايهگذاري به دنبال شاخصي براي پيشبيني نقدشوندگي سهام به اين منظور هستند. سهام داراي قابليت نقدشوندگي بالا، طبيعتاً ريسك نگهداري كمتري دارد، زيرا سرعت تبديل به نقد آن بالا است. بنابراين سرمايهگذاران به دليل داشتن ماهيت ريسكگريزي78 سعي در انتخاب سهامي دارند كه قابليت نقدشوندگي بالايي داشته باشد تا در مواقع لزوم، فروش سهم را با سرعت بالا و در زمان كم و با كمترين تغيير قيمت انجام دهند. در اين صورت پيشبيني ميزان نقدشوندگي يك سهم با استفاده از اطلاعات مربوط به ميزان نقدشوندگي ماههاي قبل آن بسيار مفيد خواهد بود .مسأله نقدشوندگي سهام در بورس اوراق بهادار تهران كه به دليل فقدان ساز وكارهاي فراهم آورنده نقدشوندگي، در رديف بورس‌هاي غير نقد جهان قرار ميگيرد، يكي از دغدغههاي اصلي سرمايهگذاران است.
2-4-1-2 تعاریف تشریحی از نقدشوندگی
از دیدگاه مالی نقدشوندگی درجهای است که معاملات در اندازههای بزرگ با حداقل تأثیر بر قیمت سهام ودر مدت زمان قابل قبول به انجام میرسند. واژههای بزرگ و قابل قبول به دلیل اینکه کاملاً کیفی هستند به سختی قابل تعریف و کمی کردن میباشند و عموماً معیارهایی ذهنی هستند که بسیار وابسته به نظر افراد میباشند. به همین علت نمیتوان معیار استاندارد و مطلقی را برای نقدشوندگی تعریف کرد بلکه میتوان مقیاسهایی را برای سنجش آن ایجاد کرد.
قابليت نقدشوندگي يك ورقه سهام به معناي امكان فروش سريع آن است. هر چقدر سهمي را بتوان سریعتر و با هزينه کمتری به فروش رساند، ميتوان گفت كه آن سهم از نقدشوندگي بيشتري برخوردار است. اوراق بهاداري كه به طو ر روزانه و به دفعات مكرر معامله ميشوند، نسبت به اوراق بهاداري كه به دفعات محدود و يا دفعات كم معامله ميشوند، قابليت نقدشوندگي بيشتر و در نهايت ريسك كمتري دارند.
قابليت نقدشوندگي ميزان نزديكي دارايي مالي به پول نقد را بيان ميكند. قابليت نقدشوندگي يك دارايي مالي از طريق قابليت تبديل آن دارايي به وجه نقد در هر زمان و بدون تحمل زيان ارزيابي ميشود. اوراق بهادار قابل معامله را ميتوان از طريق فروش كافي در بازار در هر زمان به وجه نقد تبديل كرد، اما تضميني در قبال زيان وجود ندارد.
نقدشوندگی، به معنای سرعت تبدیل سرمایه‌گذاری یا داراییها به وجوه نقد یا اعتبار نزد بانک میباشد. اوراق بهاداری که در بورس معامله می‌شوند، مصداق خوبی در رابطه با سرعت نقدشوندگی است (جمشیدی1382، 24).
میزان نقدشوندگی سهم به سهولت خرید و فروش سهم در کمترین زمان، بدون نوسان قابل ملاحظه در قیمت آن اشاره داشته است. افزایش قدرت نقدشوندگی، موجب کاهش ریسک سهم می‌گردد.
نقدشوندگي اوراق بهادار عبارت است از توانايي معامله سريع حجم بالايي از اوراق بهادار با هزينه پايين و تأثير قيمتي كم؛ تأثير قيمتي كم به اين معني است كه قيمت سهام در فاصله ميان سفارش تا خريد، تغيير چنداني نداشته باشد (بيدگلي و سارنج؛ 1387).
نقدشوندگي سهام ميزان سهولت در خريد و فروش يک سهم بدون تغيير قابل ملاحظه در قيمت آن است (گلستن و ميلگروم1394، 73-71).
نقدشوندگي بيانگر توانايي مبادله سريع حجم بالايي از سهام با هزينه اندك و بدون تأثيرپذيري با اهميت در قيمت آن است (دی چیو79 2002، 225-193). متغيرهاي جايگزين بسياري براي نقدشوندگي سهام معرفي شده‌اند كه از آن جمله ميتوان به ارزش سهام معامله شده ، تعداد سهام معامله شده، حجم سهام معامله شده، نسبت گردش سهام و اختلاف قيمت پيشنهادي خريد و فروش سهام اشاره نمود.
نقدشوندگي، قابليت خريد و فروش مقادير قابل توجهي از اوراق بهادار به سرعت و با تأثير بسيار اندك در قيمت است. تسهيل، تسريع و كاهش هزينه در فرايند تبديل دارايي مالي به وجه نقد و برعكس يعني تبديل وجه نقد به دارايي مالي، يكي از كاركردهاي مهم بازارهاي مالي و به ويژه بورس اوراق بهادار است كه از اين ويژگي به نقدشوندگي ياد ميشود.
3-1-4-2 راهکارهایی برای افزایش نقدشوندگی بازار سرمایه
یکی از مزیتهای عمده سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار در مقایسه با سایر فرصتهای سرمایه‌گذاری، قابلیت نقدشوندگی بالای سهام است، این قابلیت توجه سرمایه‌گذاران را به سمت بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌های موجود در آن رهنمون می‌کند.
نتایج مطالعات در بین 21 بازار نوظهور انجام شده است به این نکته اشاره می‌کند که شرکت‌های با میزان سهام شناور آزاد بیشتر، از نقدشوندگی بیشتری نیز برخوردارند. این مسئله به وضوح در کشورهای لهستان و رومانی مشاهده شده است. از این رو حداقل میزان سهام شناور آزاد 25 درصد در نظر گرفته شده است که البته این رقم در کشورهای مختلف متفاوت است. تحقیق به عمل آمده تأکید می‌کند که بین میزان سهم شناور و قدرت نقدشوندگی سهام رابطه مثبتی وجود دارد. در بین 21 کشور مورد بررسی، مالزی با داشتن به طور متوسط 30 درصد سهام شناور کمترین میزان سهام شناور را داراست. چرا که بسیاری از شرکت‌های مالزیایی تحت کنترل گروه کوچکی از شرکای وابسته قرار دارند و توسط مدیران مالک اداره می‌شوند. در بیشتر بازارهای نوظهور مورد بررسی میزان تمرکز در مالکیت سهام بالا است، به نحوی که، اکثریت سهام شرکت‌های بورسی در اختیار سهامداران کنترل کننده میباشد که تمایل ندارند حجم زیادی از سهام شرکتشان به صورت آزادانه مبادله شود، از دلایلی که برای این موضوع اعلام می‌شود، آسیبپذیری آنها در تصاحب شرکت است.
از جمله راهکارهایی که بازار سهام را نقدشوندهتر میسازد میتوان به عوامل ذیل اشاره کرد:
تصویب و اجرای قوانینی که امکان حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بورس را فراهم سازد و از این طریق درجه نقدشوندگی بازار افزایش یابد
