2012):
گفتگوی رسمی با همکاران
تعاملات غیررسمی با سرپرستان، همکاران و جوامع تحقیقی
نوشتن مطلب
فضای انعکاس نظر
درگیرشدن با جوامع بزرگ‌تر
به‌روز نگهداشتن خود
مزایای شبکه های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی
شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی به دانشجویان و اساتید، فارغ التحصیلان، چه در داخل و چه خارج مؤسسه فعلی خود امکان برقراری ارتباط می‌دهند. محققان شبکه‌های اجتماعی را به خاطر توانایی آنها در جذب، انگیزه‌بخشی و درگیرکردن دانشجویان در رفتارهای ارتباطی معنادار، تبادل محتوا و ایجاد همکاری تحسین می‌کنند (میلز، 2011).
از عمده مزایای استفاده از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی توسط محققان و اساتید دانشگاه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره‌کرد:
انعطاف‌پذیری
انعطاف‌پذیری به معنای پیش‌بینی‌کردن و پاسخ دادن به نیازهای مدام درحال‌تغییر مخاطبان، محققان، یادگیرندگان و اجتماعات است. این شبکه‌های اجتماعی به کاربران خود درباره نوع، مکان، زمان و چگونگی یادگیری و تحقیق حق انتخاب می‌دهند. این سایت‌ها از انواع مختلف یادگیری الکترونیکی پشتیبانی می‌کنند. انعطاف‌پذیری یکی از جذاب‌ترین عناصر یادگیری برخط در شبکه‌های اجتماعی است. رویکردهای ترکیبی که آموزش رودررو و برخط را در بر دارند، به آموزش برخط انحصاری ارجحیت دارند. کلاس‌های رو در رو در تحریک سطوح بالای احساس یادگیری محتمل‌ترند اما راحتی و انعطاف‌پذیری اجزای برخط می‌تواند به افراد برای تکمیل وظایف آموزشی انگیزه دهد (زیدیه، 2012).
تکرار پذیری
این خاصیتی‌ست که روش‌های سنتی آموزشی ندارند. شبکه‌های اجتماعی مجازی با داشتن این امکان اجازه می‌دهند افراد اطلاعات مورد نیاز خود را به‌سرعت یا در زمان دیگری استفاده کنند (زیدیه، 2012).
راحتی و در دسترس‌بودن
شبکه اجتماعی در امکان دسترسی، بازبینی، به‌روز رسانی و ویرایش نیازهای یادگیری، در هر زمان و مکانی سریع و آسان است (چونگ، 2002). علاوه بر این شبکه اجتماعی به کاهش میزان استرس و افزایش رضایت‌مندی کمک می‌کند و به هرکس اجازه می‌دهد با سرعت خود پیش برود. هر زمان می‌توان در بحث‌ها شرکت کرد یا با افراد دیگر ملاقات کرد (زیدیه، 2012).
دیگر مزایا نیز شامل موارد زیر می‌شود: (هیلتز و تروف، 2005؛ لیپکا2007؛ رزول،2008؛ عقیلی و جعفری،1392)
کمک به دریافت اطلاعات جدید و علمی
حفظ ارتباطات علمی قبلی و ایجاد ارتباطات جدید در سراسر دنیا
افزایش همکاری در خصوص موضوعات علمی و پژوهشی
بالارفتن تعداد ارجاعات به مقالات پژوهشی
ارتقاء رتبه علمی محققان
دسترسی آسان به مقالات از طریق موتورهای جستجو و امکان جستجوی راحت‌تر آنها
حمایت از تحقیق و توسعه53 .
ترویج انباشتگی سرمایه اجتماعی
افزایش انگیزه یادگیری
تبدیل اساتید و معلمان به مشاورانی بهتر
جاافتادن جانشینی روش‌های آموزش از راه دور
جلوگیری اختلاط مرزهای زندگی شخصی و حرفه‌ای با حضور در شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی اختصاصی
توسعه مشارکت‌های اجتماعی
افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادی
معایب شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی
چالش‌های موجود در خصوص شبکه‌های اجتماعی در آموزش را می‌توان به اختصار چنین بیان کرد:
حریم شخصی محقق
یکی از مهمترین نگرانی‌های کاربرانی که در این سایت‌ها ثبت‌نام می‌کنند موضوع حریم شخصی است. اطلاعاتی که کاربران در شبکه‌های اجتماعی قرار می‌دهند چقدر خصوصی‌است؟ چه کسانی به اطلاعات آنها دسترسی خواهند داشت؟ و از این اطلاعات به چه منظوری استفاده می‌شود؟ مسئولیت شناساندن حقوق حریم شخصی به کاربران با چه کسی است؟ این سوالات را همه از خود می‌پرسند. موضوع حریم شخصی یکی از موانعی است که در بحث کاربرد شبکه‌های اجتماعی در امر آموزش و پژوهش وجود دارد (زیدیه، 2012).
دوستی واقعی
از طریق شبکه‌های اجتماعی، یک فرد دوستان زیادی دارد اما کیفیت و میزان صمیمیت این نوع دوستی‌ها همیشه صحیح نیست. از طرف دیگر، داده‌های این شبکه‌های مجازی برای یک فرد همیشه 100% صادقانه و قابل استناد نیست و اطلاعات شخصی مانند سن و محل‌زندگی توسط این سایت‌ها تایید نمی‌شوند. وقتی سایت‌ها فرصتی برای هر فرد ایجاد می‌کنند تا تصویر شخصی مثبت از خود ارائه دهند، به همان مقدار پتانسیل استفاده نادرست از این فضای باز وجود دارد. بنابراین، داشتن دوستان زیاد از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌تواند بیشتر از مفید، مضر باشد. این امر نیز می‌تواند استفاده شبکه‌های اجتماعی در آموزش و پژوهش را تحت تأثیر قرار دهد.
زمان‌بر بودن
در مطالعه‌ای که توسط سایت آزوریم54 انجام شد میزان زمانی که توسط هر فرد با افراد دیگر به طور برخط سپری می‌شود را نشان داد. این زمان می‌تواند روی سلامتی افراد اثر بگذارد، زیرا گذراندن زمان زیاد برای جستجو در این سایت‌ها می‌تواند بر ژن‌های بدن انسان تأثیر بگذارد و سطح ایمنی و هورمون‌های بدن و عملکرد عروق بدن را تحت‌تأثیر قراردهد. علاوه بر این، استفاده از شبکه‌های اجتماعی در امر پژوهش به دلیل نشستن زیاد در مقابل کامپیوتر می‌تواند کمی کسل‌کننده باشد، به ویژه اگر هیچ‌گونه تصویر و صدایی در کار نباشد (رزول،2008).
عدم برقراری ارتباط به شکل صحیح
در ارتباطات اینترنتی نمی‌توان موقعیت‌های شفاف‌سازی و توضیح دادن که در تعامل رو در رو اتفاق می‌افتد را داشت. بعضی افراد در بیان دیدگاه‌ها و افکار خود به صورت نوشتاری مشکل دارند، همچنین بیشتر افراد ترجیح می‌دهند افکار و نظراتشان را به صورت زبانی بیان کنند، روشی که سالیان سال از آن استفاده کرده‌اند، درحالیکه کاربران اینترنتی برای بیان آزادانه عقاید خود، باید مهارت‌های نوشتاری کسب کنند. ارتباطات رو در رو به افراد اجازه می‌دهد تا نشانه‌های فیزیکی مانند تن‌صدا و زبان بدن دیده و فهمیده شود، اما در محیط‌های برخط این مزیت وجود ندارد.
هرچند در کنار نقاط مثبت شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی، تصور پیامدهای منفی آنها و چالش‌هایی که ایجاد می‌کنند دور از ذهن نیست، اما نباید با بدگمانی و برخورد انفعالی از نتایج مثبت آن جلوگیری کرد. بلکه می‌توان با فرهنگ‌سازی مناسب و نظارت کارشناسانه و مستمر بر فضای مجازی و آموزش‌های صحیح از مزایای این فناوری به بهترین نحو استفاده کرد.
معرفی شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی
آکادمیا55
سایت آکادمیا یک پایگاه برخط برای دانشگاهیان است تا آنان مقالات پژوهشی خود را به اشتراک بگذارند، دیگر دانشگاهیان را با علاقمندی یکسان دنبال کنند و آمار انتشارات هرکس را در پروفایلش ببینند. نتایج پژوهش مينوچا و پتر(2012) نشا‌ن‌می‌دهد که محققان، زندگی شخصی و حرفه‌ای خود را در رسانه‌های اجتماعی متمایز می‌کنند، به‌طوریکه درخواست همتایان حرفه‌ای خود جهت برقراری ارتباط در محيط‌هایی مانند فيس‌بوک را ردکرده یا نادیده می‌گيرند و به جای آن از شبکه‌های‌اجتماعی مانند آکادميا جهت برقراری ارتباط با آنها استفاده می‌کنند.
این سایت که در سال 2008 توسط ریچارد پرایس56 راه اندازی شد، تا سال 2011 ، 2.1میلیون کاربر داشت (لوی، 2012). در سال 2014 تعداد کاربران این سایت با رشد چشمگیر خود به 13 میلیون نفر رسید، که این افراد 3 میلیون مقاله و 1 میلیون موضوع تحقیقاتی به ثبت رسانده اند (آکادمیا، 2014). سایت اکادمیا طبق رتبه‌بندی سایت الکسا57 رتبه 1489 را در بازدید بین سایت‌های جهان دارد. طبق گفته ریچارد پرایس، “هدف سایت آکادمیا داشتن تمام مطالب منتشر شده در اینترنت به طور رایگان و شتاب بخشیدن به پژوهش‌های دنیاست.” وی بیان می‌کند آکادمیا ماهانه 800000 عضو جدید دارد که 25% این افراد هرماه به سایت سر می‌زنند که این رقم قابل مقایسه با سایت توییتر است. همچنین نتيجه مطالعه مادهاسادهان (2012) نشان‌داد که در ميان شبکه‌های‌اجتماعی آکادميک، آکادميا بعد از ریسرچ‌گيت58 در رتبه دوم قرارداشت و 25.51 درصد از محققان مورد بررسی، از این شبکه‌اجتماعی استفاده می‌کردند.
سایت آکادمیا از شرکت‌کنندگان در جنبش دسترسی باز59 است که در واکنش به نياز به توزیع آنی تحقيقات و وجود یک سيستم داوری که همزمان با انتشار اتفاق بیفتد -نه قبل از آن- ، ایجاد شده‌است (آردا، 2012). این سایت یک راه قدرتمند و کارآمد در اختیار محققان قرار می‌دهد و به آنها کمک می‌کند با استفاده از ابزار آماری تشخیص دهند چه کسانی در حال خواندن مقالاتشان هستند. همچنین در موتور جستجوی گوگل این سایت بسیار خوب عمل کرده‌است (کینکید، 2011).
ثبت‌نام در این سایت رایگان است و محققین از تمامی رشته‌ها می‌توانند در آن عضو شوند و تألیفات و علاقمندی‌های خود را در پروفایل تخصصی خود به ثبت برسانند (گیگلیا، 2011). همچنين محققان می‌توانند از طریق این شبکه‌اجتماعی، به متن کامل مقالات نيز دسترسی داشته باشند. آنها قادر خواهند بود از طریق فيس‌بوک و توئيتر، آشنایان و همتایان خود را یافته و آثار سایر محققان را نيز دنبال کنند (بتولی1، 1392).
یک ابزار مهم که این سایت در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد آمار دانلودهای صورت‌گرفته از مقالات هرفرد و تعداد بازدیدهای صفحه است، این امکان به اعضا اجازه می‌دهد بدانند با چه کلیدواژه‌هایی در گوگل جستجو شده‌اند (گیگلیا، 2011). درحالیکه سایت گوگل اسکولار60 پایگاه داده ارجاعات خود را برای افزایش دسترسی به تحقیق استفاده می‌کند، سایت آکادمیا اجازه به اشتراک‌گذاری مستقیم مقالات و کارهای تحقیقاتی را به کاربران خود می‌دهد. این سایت اجازه توصیف علایق تحقیقاتی کاربران را به زبان طبیعی به آنها می‌دهد. با دنبال‌کردن موضوعات از نویسندگانی خاص، صفحه اصلی این سایت یک سرویس اگاهی بخش می‌شود که می‌توان در آن هرچیزی را جستجو کرد. این سایت امکانات گروهی خوبی نیز برای محققان دارد که بسته به مؤسسه کاری آنها فرق می‌کند و می‌توان براساس نام مؤسسه در آنها عضو شد (اچ پون، 2013).
ریسرچ‌گیت
شبکه‌اجتماعی ریسرچ‌گیت یکی از مهمترین شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی می‌باشد، به‌طوری که ریسرچ‌گیت را “فیسبوکی برای دانشمندان” می‌دانند (جانسون، 2012).
نتیجه مطالعات مادهاسادهان61(2012) نشان داده است که از میان شبکه‌های اجتماعی عمومی، فیس‌بوک و از میان شبکه‌های اجتماعی تخصصی، ریسرچ‌گیت بیشترین استفاده را به عنوان شبکه‌اجتماعی محققان برای انجام فعالیت‌های دانشگاهی داشته‌اند. شعار این سایت “شناخته‌شده برای پژوهشگران و به وسیله پژوهشگران با این ایده که پژوهشگران می‌توانند از طریق همکاری کار بیشتری انجام دهند.” می‌باشد. هدف اصلی این سایت متصل‌کردن محققین برای تشویق آنها به همکاری با یکدیگر است (سایت ریسرچ گیت).
این شبکه‌اجتماعی که بیش از 5 میلیون کاربر دارد، در سال 2008 توسط دو ویروس‌شناس و یک متخصص کامپیوتر با هدف فراهم نمودن مجموعه‌ای از ابزارها جهت همکاری، اشتراک‌گذاری دانش و ایجاد شبکه‌کاری و اکتشافی در میان محققان، راه‌اندازی شد (گیگلیا،2011).
واضح است که سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیده‌اند که این شبکه‌اجتماعی ارزش پول آنها را دارد. آمارها نشان می‌دهد، امروز در دنیا تعداد بیشتر و بیشتری از محققان به این شبکه‌اجتماعی می‌پیوندند. سخنگوی این سایت بیان می‌کند که یک‌سوم کاربران حداقل ماهی یک‌بار از سایت استفاده می‌کنند. اما آنچه برای مؤسسین سایت اهمیت دارد، روند رو به‌رشد عضویت کاربران در این سایت است، در 50 ماه اول کار سایت، 2 میلیون مطلب بارگذاری شد اما امروز ماهی 2 میلیون مطلب بارگذاری می‌شود (سایت ریسرچ گیت). براساس گفته مؤسسان این سایت، ریسرچ‌گیت 2600 گروه دارد. همچنین 35 میلیون مقاله در پایگاه داده خود ذخیره‌کرده است (ریسرچ گیت، 2011).
ریسرچ‌گیت برای اعضای خود شماری از ابزارها و امکانات جهت همکاری‌های علمی جهانی فراهم می‌کند. ثبت‌نام در این شبکه رایگان است. این شبکه، محدود به یک رشته موضوعی خاص نیست و محققان از همه رشته‌ها می‌توانند ثبت‌نام کنند و سپس عناوین تألیفات، زمینه‌های علاقمندی و مهارت خود را از طریق
