
جمعآوری و نشر اطلاعات در حوزه آموزش و یادگیری، تأثیر میگذارند؟
هنوز اطلاعات زیادی درباره تأثیر این شبکهها روی فعالیتهای آکادمیک اساتید دانشگاهها وجود ندارد. همچنین به نظر میرسد بسیاری از اساتید از اهمیت کاربرد این شبکهها اطلاعات دقیقی ندارند و از این شبکهها استفاده زیادی نمیکنند. در تحقیقی که در سال 2011 در بین 1921 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاهی در امریکا انجام شد حدود 90% از آنان با شبکههای اجتماعی پژوهشی آشنایی داشتند که از این بین 11% آنها از این شبکهها تقریباً به طور روزانه برای پیگیری اهداف حرفهای خود استفاده میکردند، 45% هم برای اهداف تخصصی اما خارج از حوزه تدریسشان استفاده میکردند (موران و همکاران، 2011). بهرهگیری از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی روند روبهرشدی در جهان و ایران دارد و پیشبینی میشود با افزایش سن کاربران امروز اینترنت، در سالهای آینده استفادهکنندگان از این سایتها افزایش چشمگیری پیدا کنند. بنابراین لازم است درباره اثرات استفاده از این شبکههای اجتماعی تحقیقات جامعتری انجام شود تا مزایای استفاده از آنها بیشتر آشکار گردد.
در این تحقیق، محقق به بررسی تأثیر بهرهگیری از شبکههایاجتماعی علمی و پژوهشی بر عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی پرداختهاست.
ضرورت و اهمیت تحقیق
اگرچه هنوز زمان زیادی از ورود فناوری وب.2 به دنیای تکنولوژی نمیگذرد، این فناوری توانسته تأثیرات قابل توجهی بر ارتباطات انسان داشته باشد. بدون شک شبکههای اجتماعی یکی از تأثیرگذارترین بخشهای وب.2 است. در سالهای اخیر دسترسی میلیونها کاربر در سراسر جهان به شبکههای اجتماعی باعث شده تا این سایتها در کانون توجه جوامع مدرن قرار گیرند و از محبوبیت زیادی برخوردار شوند، به طوری که سال 2010 میلادی به نام سال شبکههای اجتماعی نامگذاری گردیدهاست. شناخت صحیح این رسانهها باعث میشود تا کاربران بیش از پیش بتوانند از این ابزارها استفاده مفید و مؤثر داشته باشند (عقیلی، جعفری، 1392). کاربران شبکه جهانی اینترنت علاقه زیادی در به اشتراکگذاری مطالب و عکسهای متنوع دارند. اما آنچه که مسلم است آن است که این موارد تنها کاربردهای این قبیل سایتها نیست، بلکه میتوان از این سایتها در به اشتراکگذاری مطالب علمی و آموزشی نیز استفادهکرد. در کشور ما هنوز اهمیت بکارگیری شبکههای اجتماعی در امر تحقیق و پژوهش به طور کامل روشن نشدهاست.
شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی، بستر بسیار مناسبی برای محققین ایجاد میکنند تا آنها بتوانند با افراد دیگری که در زمینههای مشابه آنان فعالیت میکنند آشنا شده و روند فعالیتهای علمی خود را سرعت بخشند. محقق امیدوار است نتایج این تحقیق بتواند به ایجاد آگاهی در زمینه استفاده از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی در کشور کمک کند.
متغیرهای تحقیق
متغیر مستقل: متغیر مستقل این تحقیق بهرهگیری از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی است.
متغیر وابسته: متغیر وابسته عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاهها در نظر گرفته شدهاست که شامل مؤلفههای عملکرد آموزشی، عملکرد پژوهشی و عملکرد خدماتی میباشد.
فرضیههای تحقیق
فرضیهها در این تحقیق به شرح زیر میباشند:
فرضیه اصلی
فرضیه اصلی در این تحقیق به شرح زیر میباشد:
بین بهرهگیری از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی و عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی رابطه وجود دارد.
فرضیههای فرعی
فرضیههای فرعی در این تحقیق به شرح زیر میباشند:
1- بین بهرهگیری از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی و عملکرد آموزشی اعضای هیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی رابطه وجود دارد.
2- بین بهرهگیری از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی و عملکرد پژوهشی اعضای هیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی رابطه وجود دارد.
3- بین بهرهگیری از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی و عملکرد خدماتی اعضای هیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی رابطه وجود دارد.
اهداف اساسی تحقیق
هدف کلی
هدف اصلی در این تحقیق افزایش عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی در فعالیتهای علمی و پژوهشی میباشد.
اهداف فرعی
اهداف فرعی در این تحقیق عبارتند از:
1- تبیین تأثیر استفاده از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی بر عملکرد اعضایهیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی
2- شناسایی و معرفی شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی
3- شناسایی مزایای استفاده از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی برای پژوهشگران
4- شناسایی پر کاربردترین شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی در میان اعضای هیأت علمی دانشگاههای دولتی و غیردولتی
5- شناسایی دیگر ابزار رسانههای اجتماعی مورد استفاده اساتید دانشگاهها و پژوهشگران
قلمرو تحقیق
قلمرو مکانی تحقیق
قلمرو مکانی این تحقیق دانشگاه تهران و دانشگاه علم و فرهنگ میباشد.
قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی این تحقیق، سالهای 1388 تا 1393 در نظر گرفته شدهاست.
قلمرو موضوعی تحقیق
عملکرد اعضای هیأت علمی از موضوعات مهم در حوزه «منابع انسانی» و «شبکههای اجتماعی» قلمرو موضوعی پژوهش میباشد.
جامعه و نمونه آماری
جامعه و نمونه آماری در این تحقیق به شرح زیر میباشند:
جامعه آماری
بر اساس مطالب عنوان شده در عنوان تحقیق، بیان مساله، اهداف و فرضیهها، جامعه آماری این تحقیق اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران و دانشگاه علم و فرهنگ میباشد که تعداد آنها مجموعاَ 1685 نفر است که 68 نفر از دانشگاه علم و فرهنگ و 1617 نفر از دانشگاه تهران میباشند. دانشگاه تهران به دلیل تنوع و بزرگی در جامعه آماری و وجود چندین دانشکده در زمینههای مختلف و در نتیجه تنوع در اعضای هیأت علمی به عنوان دانشگاه دولتی انتخاب شده است. همچنین دانشگاه علم و فرهنگ به دلیل سهولت دسترسی به اعضای هیأت علمی و تنوع دانشکده و نیز شاخص بودن دانشگاه در میان دانشگاههای غیرانتفاعی انتخاب گردید.
نمونه آماری
برای گردآوری اطلاعات از روش نمونهگیری هدفمند و جامعه در دسترس استفاده شدهاست و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 313 نفر تعیین گردید که از این مقدار 50 نفر از دانشگاه علم و فرهنگ و 263 نفر از دانشگاه تهران میباشند. همچنین دانشکدههای انتخاب شونده از دانشگاه تهران با دانشکدههای دانشگاه علم و فرهنگ سازگاری دارند.
شیوهها و ابزار گردآوری اطلاعات
شیوهها و ابزار گردآوری اطلاعات عبارتند از:
الف)کتابخانهای: برای گردآوری اطلاعات کتابخانه ای از ابزار فیشبرداری استفاده شده است.
ب)میدانی: برای گردآوری اطلاعات میدانی از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است.
روش انجام تحقیق
تحقیق حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس طرح تحقیق توصیفی و از نظر کنترل شرایط پژوهش یک بررسی پیمایشی است.
شیوههای تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این تحقیق، برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای زیر استفاده شدهاست:
1. آزمون کلموگروف-اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن دادهها
2. آزمون همبستگی پیرسون برای بررسی فرضیههای پژوهش
3. آزمون t گروههای مستقل
4. آنالیز واریانس یک طرفه
5.آزمون تعقیبی دانکن
6. آزمون فریدمن
تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS صورت گرفتهاست.
محدودیتهای انجام تحقیق
محدودیتهای تحقیق به شرح زیر میباشند:
– کمبود منابع فارسی
– محدودیتهای دسترسی به منابع علمی
– کمبود کار مشابه در زمینه تحقیق
– محدودیتهای توزیع پرسشنامه
تعریف واژههای کلیدی
شبکه اجتماعی مجازی (تعریف نظری): شبکه های اجتماعی مجازی سرویسهای تحت وبی هستند که به کاربران خود اجازه میدهند که: (الف) در یک سیستم بسته پروفایلهای عمومی یا نیمه عمومی بسازند (ب) لیستی از دیگر کاربران عضو شبکه را در اختیار داشته باشند و (ج) لیست ارتباطات خود و دیگران را درون این سیستم ببینند (بوید و الیسون، 2007).
شبکه اجتماعی مجازی (تعریف عملیاتی): در تحقیق حاضر منظور از شبکههای اجتماعی، وبسایتهایی است که کاربران با عضویت در آنها میتوانند با ساختن پروفایل شخصی خود با افراد دیگر در ارتباط باشند و اطلاعات، تصاویر، فیلمها، نرمافزارها و… را در حوزه علاقمندی خود به اشتراک بگذارند.
شبکه اجتماعی علمی و پژوهشی (تعریف نظری): در حوزه آموزش، شبکههای اجتماعی امکان برقراری ارتباط دو طرفه بین دانشجویان، فارغ التحصیلان، اساتید، معلمان و مدیران در داخل و خارج از موسسه فعلی خود را با اهداف علمی و پژوهشی فراهم میکنند (میلز، 2011).
شبکه اجتماعی علمی و پژوهشی (تعریف عملیاتی): در تحقیق حاضر منظور از شبکههای اجتماعی علمی و پژوهشی وبسایتهایی است که محققین، دانشجویان، اساتید و دیگر افراد علاقمند به پژوهش با عضویت در آنها از امکانات این قبیل سایتها مانند به اشتراکگذاری نتایج تحقیقات خود، مطلع شدن از فعالیتهای علمی دیگر افراد در زمینه پژوهش خود و تبادل اطلاعات استفاده میکنند.
فناوری وب.2 (تعریف نظری): فناوری وب.2 به تکنولوژیهایی گفته میشود که کاربر محور، قابل تغییر، مشارکتی، تعاملی و بر اساس به اشتراکگذاری دانش در ساخت محتوای وب هستند (گو و ویدن وولف،2011).
فناوری وب.2 (تعریف عملیاتی): در تحقیق حاضر وب.2 به معنای یک پلتفرم4 است که به موجب آن محتوا و برنامههای کاربردی توسط افراد خاص تولید و منتشر نمیشوند، بلکه به طور مداوم توسط همه کاربران و به طور مشارکتی اصلاح میشوند.
رسانهی اجتماعی (تعریف نظری): رسانههای اجتماعی گروهی از برنامههای کاربردی مبتنی بر اینترنت هستند که با اتکا به بنیانهای فناورانه وب.2 امکان ایجاد و تبادل محتوای تولید شده به وسیله کاربران را میدهند (کاپلان و هانلین، 2010).
رسانهاجتماعی (تعریف عملیاتی): در تحقیق حاضر منظور از رسانههای اجتماعی دستهای از انواع رسانههاست که شامل بلاگها، ویکیها، پادکستها5، انجمنهای گفتگو، اجتماعات محتوایی و میکروبلاگها6 میباشد که امکان برقراری ارتباط بین اعضای خود را با اهداف متفاوت فراهم میکنند.
عملکرد (تعریف نظری): به نحوه انجام وظایف و مسئولیتهای محول شده که در بر گیرنده فرایند و نتیجه امور است اطلاق میشود (عزتی،1391).
عملکرد (تعریف عملیاتی): در تحقیق حاضر منظور از عملکرد، انجام وظایف و مسئولیتهای آموزشی و پژوهشی محول شده به اعضای هیأت علمی دانشگاهها است.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
بخش اول:
شبکه های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی
مقدمه
شبکههای اجتماعی، به مجموعه ای از افراد که به صورت گروهی با یکدیگر در ارتباطند و مواردی مانند اطلاعات، نیازمندیها، فعالیتها و افکار خود را به اشتراک میگذارند، گفته میشود. شبکههای اجتماعی را میتوان به دودسته شبکههای مجازی و شبکههای غیرمجازی تقسیم کرد. شبکههای غیرمجازی در واقع شبکههایی هستند که توسط مجموعه ای از افراد و گروههای به هم پیوسته، در محیط اجتماعی عمل میکنند. شبکه اجتماعی مجازی یا شبکه اجتماعی اینترنتی، وبسایت یا مجموعهای از وبسایتهایی است که به کاربران امکان میدهد، علاقهمندیها، افکار، و فعالیتهای خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند؛ به عبارت دیگر، شبکههای اجتماعی سایتهایی هستند که با استفاده از یک موتور جستجوگر و افزودن امکاناتی مانند چت، پیامرسانی الکترونیک، انتقال تصویر و صدا و …، امکان ارتباط بیشتر کاربران را در قالب شبکهای از روابط فردی و گروهی فراهم میآورند (شاوردی، 1392).
امروزه شبکههاي اجتماعی مجازی سکاندار اقیانوس پرتلاطم اینترنتاند. شبکههایی که مبتنی بر فناوري “وب.2” فعالیت داشته و با اجتماعگرایی مجازي نقش اساسی در معادلات رسانهاي جهان بازي میکنند. این وبسایتها علاوه بر قابلیت شبکهسازي مجازي، امکان استفاده از فرصتهاي مختلف در فضاي اینترنت را اعم از جستوجو، خواندن و به اشتراكگذاري اخبار، آپلود عکس و فیلم، نوشتن یادداشتها و عضوی
