و غير آن چه حکمى دارد؟
پاسخ: استفاده از آلات نوازندگى و موسيقى به نحو لهوى و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه به‌طور مطلق حرام است.
پرسش: چه آلاتى لهو محسوب مىشوند و استفاده از آنها به هيچ وجه جايز نيست؟
پاسخ: آلاتى که نوعاً در لهو و لعب بکار مىروند و منفعت حلالى دربرندارند (پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری، 1393)
2-10-5 مسابقات
2-10-5-1 استفتائات آیت الله سیستانی در مورد مسابقات
پرسش: حكم شركت در مسابقات (علمى يا ورزشى) كه در ابتدا از شركت‌كنندگان مبلغى مي‌گيرند و در انتها از همان پول جايزه‌اي به برندگان مى‌دهند تكليف چيست؟
پاسخ: مانعى ندارد.
پرسش: آيا در مسابقاتى كه بدون آلات قمار انجام مي‌شود گرفتن پول براى برگزارى مسابقه و نه برای جايزه مشكلى دارد و در اين صورت مسئولين برگزارى مسابقه چه وظيفه‌اى دارند؟
پاسخ: اگر مسابقه علمى باشد اشكال ندارد.
پرسش: آيا در مسابقات فوتبال که تيم برنده پول مي‌گيرد حلال است يا حرام؟
پاسخ: اگر با شرط باشد حرام است.
پرسش: آيا جام‌هايي که به عنوان جايزه مسابقات مي‌گذارند حلال است؟
پاسخ: اشکال ندارد.
پرسش: در مسابقات بين‌المللي قرائت قرآن يکي از قاريان خانم بود حکم معظم له در مورد قرائت قرآن توسط خانم چيست؟
پاسخ: اگر مهيج نباشد و مستلزم مفسده نباشد حرام نيست (پایگاه اطلاع‌رسانی آیت الله سیستانی، 1393).
2-11 کشورهای موفق در توسعه گردشگری حلال
همانطور که قبلاً ذکر شد سازمان جهانی گردشگری در سال 2010 فهرستی از کشورهای نخست در جذب گردشگران مسلمان را ارائه داد؛ که به ترتیب عبارت بودند از: مالزی، ترکیه، امارات متحده عربی، سنگاپور، روسیه، چین، فرانسه، تایلند، ایتالیا و سوریه. ما در این بخش به بررسی گردشگری چهار کشور نخست این فهرست و همچنین کشور عربستان به عنوان میزبان حجاج می‌پردازیم.
2-11-1 مالزی
مالزی کشوری آرام است که در آن نژادها و ادیان مختلف وجود دارد. همچنین در هر ایالت این کشور مقاصد و جاذبه‌های گردشگری زیادی وجود دارد. در سال 2009 گزارش شد که 284490 گردشگر عرب به دلایل مختلف از جمله خرید، تحصیل و تماشای جشن‌های فرهنگ‌های گوناگون به این کشور سفر کرده‌اند (لادرلاه و همکاران، 2011: 184).
مالزی یک کشور مسلمان معتدل در جنوب شرقی آسیا است. این کشور دارای تعداد بسیاری از زیرساخت‌های اسلامی، مساجد، میراث و آداب و رسوم اسلامی است. همچنین این کشور دارای فرهنگ‌ها و آداب و رسوم جذاب مسلمانان است. بنابراین، مالزی یک مقصد گردشگری اسلامی در دنیا به حساب می‌آید. گردشگری مالزی را به عنوان مقصدی امن با فرهنگی آشنا قادر به ارائه‌ی خدمات به مسافران مسلمان معرفی کرده است. منطقه اقتصادی ساحلی شرق55 شامل سه ایالت ساحلی شرقی مالزی به نام کلانتان، ترنگانو، پاهانگ و بخش‌هایی از جوهور می‌شود. این منطقه بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و صنعتی متمرکز شده است. مسجد دولتی و موزه اسلامی در کلانتان، مسجد دولتی پاهانگ، باتو برسورات، مسجد عابدین، مسجد تنگو تنگاه زهرا، مسجد کامپونگ توان و پارک تمدن اسلامی از مقاصد معروف گردشگری اسلامی در این منطقه است (تاج‌زاده، 2012: 2813).
گردشگری یکی از پردرآمدترین بخش های اقتصادی مالزی به حساب می‌آید. صنعت گردشگری با افزایش درآمدهای ارزی و فرصت‌های شغلی تأثیری مثبت بر اقتصاد مالزی داشته است. سازمان جهانی گردشگری در سال 2005 مالزی را در جایگاه چهاردهمین کشور از لحاظ ورود گردشگران بین‌المللی قرار داد. مالزی از لحاظ تعداد گردشگران ورودی پس از بریتانیا و کانادا رتبه سوم را در بین 53 کشور مشترک‌المنافع داراست. در سال 2005 صنعت گردشگری مالزی به 40 درصد از تراز پرداخت‌های کشور دست یافت (EPU,2006). بخش گردشگری در سال 2006، 1/10 درصد از صادرات معادل 1/18 میلیارد دلار آمریکا را به خود اختصاص داد و پس از بخش تولید در رده دوم به دست آورندگان درآمدهای ارزی قرار گرفت (WTTC,2006). پیش از استقلال کشور در سال 1957، اقتصاد مالزی به شدت وابسته به مواد اولیه عمده‌ای همچون قلع، لاستیک، روغن و نفت بود. پس از کاهش نفت کشور و رکود جهانی اقتصاد در اواسط دهه 1980 دولت مالزی به توسعه صنعت گردشگری توجهی جدی نشان داد. وزارت فرهنگ، هنر و گردشگری در سال 1987 تأسیس گردید و در سال 2004 به وزارت گردشگری تبدیل شد. دولت بخشی از صندوق بودجه را به صنعت گردشگری به منظور فراهم ساختن زیرساخت‌های اساسی کافی اختصاص داده است. دولت طبق برنامه نهم مالزی (2006-2010) 8/1 میلیارد رینگت به ارتقای مقاصد گردشگری و زیرساخت‌ها و همچنین تبلیغات بازاریابی در بازارهای اصلی اختصاص داد (همان، 2812).
اغلب کشورهای اسلامی، کشورهای جهان سوم هستند. گردشگری دومین منبع درآمد ارزی بزرگ در مالزی محسوب می‌گردد. مالزی عضو رسمی سازمان کشورهای اسلامی OIC است که این سازمان متشکل از 57 کشور می‌باشد. به علت اکثریت مسلمان، مالزی، کشوری مسلمان در نظر گرفته می‌شود. در مالزی دین رسمی اسلام است، اما سایر ادیان نیز آزاد هستند (لادرلاه و همکاران، 2011: 184).
در سال 2004، چهار مقصد بزرگ گردشگری در بین کشورهای اسلامی شناسایی شد که عبارتند از: «مراکش»، «مصر»، «مالزی» و «ترکیه» که چیزی حدود 17.5 ملیون گردشگر غربی را به خود جذب کرده‌اند. در سال 2006، به طور شگفت‌آوری مشارکت کشورهای اسلامی در گردشگری افزایش یافت، به گونه‌ای که 10 کشور اسلامی در میان 38 کشور برتر جهان در زمینه‌ی ظهور مقاصد جدید گردشگری از سوی سازمان جهانی گردشگری معرفی شدند (همان، 184).
اغلب کشورهای اسلامی، کشورهای کمتر توسعه یافته هستند. با این وجود بیشتر آنها از مواهب و زیبایی‌های طبیعی و خدادادی مثل کوهستان‌ها، جزایر، سواحل، دریاچه‌ها و پارک‌های زیبا بهره‌مند هستند. در مالزی مقاصد گردشگری زیادی وجود دارد که در وزارت گردشگری این کشور به ثبت رسیده‌اند (همان، 185).
دکتر « ین ین56»، وزیر گردشگری مالزی، اظهار داشت: « گردشگری اسلامی در مالزی یک محصول عمومی بود». بنابر این باید این محصول عمومی، به محصولی خاص برای بازار هدفی خاص تبدیل شود. بنابراین، وزیر گردشگری به سازمان توسعه‌ی اسلامی مالزی (JAKIM) دستور داده است تا در راستای ارتقای گردشگری اسلامی در این کشور نهایت تلاش خود را بکنند. در سال 2009، وزارت گردشگری مالزی نهاد گردشگری‌ای را با نام مرکز گردشگری اسلامی (ITC) تأسیس کرد تا گردشگری را در کشورهای اسلامی و جهان رونق بخشد (همان، 185).
مالزی قصد دارد تا با تولید محصولات و ارائه‌ی خدمات حلال، این بازار را در دست بگیرد. مالزی برای گردشگران مسلمان و غیر مسلمان از جذابیتی زیادی برخوردار است، به عنوان مثال دسترسی به غذای حلال و تسهیلات مورد نیاز مسلمانان در این کشور آسان است. فرهنگ مالزی نسبت به تمامی گردشگران بسیار انعطاف‌پذیر است و علت این امر، وجود نژاد های مختلف در این کشور است (همان، 185).
مالزی پیش‌بینی می‌کند که در سال 2020 حدود 36 ملیون گردشگر از این کشور بازدید کنند (همان، 188).
2-11-2 ترکیه
آمار گردشگری رسمی ارائه شده توسط وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه حاکی از آن است که ترکیه بیش از 28 میلیون گردشگر را در سال 2010 جذب کرده است. عواید گردشگری این کشور متجاوز از 21 میلیارد دلار بوده که به طور متوسط هر گردشگر حدود 630 دلار هزینه کرده است. برای مدت زمان طولانی، ترکیه یکی از ده مقصد برتر گردشگری ورودی بود. ثبات سیاسی این کشور در دهه 2000 تا 2010، باعث بهبود در بسیاری از قسمت‌های کشور، مانند زیرساخت‌ها، روابط بین‌المللی، و مدیریت شده است که همه این‌ها باعث بهبود گردشگری نیز شده است. بر اساس اظهارات مقامات این کشور، آنها خواهان افزایش شمار گردشگران به 63 میلیون نفر با درآمد 86 میلیارد دلاری تا سال 2023 هستند (دومن، 2011: 8).
صنعت گردشگری حلال که بیشتر محصولات و خدمات حلال را به مسلمانان محافظه‌کار ارائه می‌دهد، از سال 2002 با آمدن «طیب اردوغان و حزب سیاسی او» به بازار گردشگری ارائه شد. بعد از انتخابات سال 2002 دولت و روی کار آمدن این حزب (AKP)، شمار هتل‌های کنار دریا که خدمات حلال ارائه می‌کنند از 5 به 39 افزایش یافت. افزایش گرایش به گردشگری حلال در ترکیه به علت پیشرفت اقتصادی و سیاسی مسلمانان ترکیه است. حزب اردوغان ادعا می‌کند که راهی جایگزین برای زندگی غربی با استفاده از اصول اسلامی ارائه کرده است (همان، 10).
گردشگری حلال در موقعیت‌های بین‌المللی مختلفی مطرح و مورد بحث قرار گرفته است. مباحث مربوط به گردشگری حلال حمایت کشورهای عضو سازمان کنفراس اسلامی را به خود جلب کرده است. یکی از محل‌هایی که این نوع گردشگری در آن مطرح شد، در کنفرانسی در سال 2007 پیرامون گردشگری حلال اسلامی بود. بزرگی بازار گردشگری اسلامی در بازار گردشگری در لندن در سال 2007 ذکر و مورد تأکید قرار گرفت (همان، 10).
2-11-2-1 تسهیلات اقامتی ترکیه
تسهیلات اقامتی صنعت گردشگری ترکیه را می‌توان به دو قسمت بخش‌بندی کرد. این تسهیلات از دهه‌ی گذشته مورد استقبال قرار گرفته‌اند و نمایانگر مفهومی جدید در صنعت گردشگری ترکیه هستند. همانطور که قبلاً ذکر شد، شمار این تسهیلات طی 5 سال از 5 به 39سال افزایش یافته است و این روند همچنان ادامه دارد. گروه دیگر شامل تسهیلات چشمه‌های آب معدنی است که هم جز گردشگری سلامت و هم گردشگری تفریحی است. این تسهیلات سالهاست که در ترکیه ارائه می‌شوند (دومان، 2011: 11).
همانگونه که در تصویر نشان داده شده است، شرکت‌های مهمان‌پذیر که از گردشگری حلال استفاده می‌کنند، حدود 6/5 درصد از ظرفیت تختخواب‌های ترکیه را به خود اختصاص داده‌اند. این تصویر محدود به گردشگران مسلمان در ترکیه است (همان، 11).
شرکت‌های مهمان‌پذیر حلال 6/5%
33781 تختخواب در 64 محل اقامتی
شرکت‌های مهمان‌پذیر در ترکیه 100%
600000 تختخواب در 2600 محل اقامتی
شکل (2-4): دسته‌بندی سرمایه‌گذاری‌های مهمان‌نوازی بر اساس مشخصات مشتری
منبع: دومن، 2011: 12
2-11-2-2 تسهیلات کنار دریای ترکیه
14 مورد از اماکن اقامتی که در مجاورت آلانیا واقع شده‌اند، اماکنی معروف و بالای 3 ستاره هستند. بزرگترین این اماکن «ایهلاس آرموتلو» در «یالووا» است که به بازار بزرگ استانبول نزدیک است (دومان، 2011: 12).
2-11-2-3 تسهیلات چشمه‌های آب معدنی ترکیه
ترکیه از نظر چشمه‌های آب معدنی کشوری غنی است. از نظر رده‌بندی در این زمینه جز هفت کشور اول دنیا و در اروپا کشور اول است. از نظر فرهنگی، استفاده از این چشمه‌ها به قرون گذشته برمی‌گردد. 51 شهر در این کشور گردشگری چشمه‌های آب معدنی را توسعه داده‌اند. استراتژی گوناگونی گردشگری در ترکیه باعث تأسیس تسهیلات در 22 چشمه‌ی آب معدنی جدید شد و شمار آنها را به 240 با حدود 30000 تختخواب افزایش داد.20 مورد از این تسهیلات با حدود 11080 تختخواب خدمات حلال را در ترکیه ارائه می‌کنند (دومن، 2011: 12).
یکی از دغدغه‌های گردشگران در ارتباط با هتل‌هایی است که پذیرای همه نوع گردشگر هستند. افزایش تقاضا برای گردشگری حلال هتل‌ها را تشویق کرده است که رویه‌ی خود را تغییر دهند هرچند ممکن است تمامی اصول اسلامی را اجرا نکنند (همان، 12).
اسلام و گردشگری، مفاهیمی چندبخشی هستند. بنابراین یک تحقیق جدی و عمیق در این زمینه ضروری است. در زمینه‌ی اسلام، مسلمانان، و اصول آنان اطلاعات زیادی وجود دارد و اقدامات آکادمیک و علمی، می‌تواند در برجسته کردن اطلاعات مفید موثر باشد. همایش جهانی حلال که در کولالامپور مالزی برگزار شد، کشورها را برای بحث پیرامون صدور مجوز و استانداردسازی در صنعت حلال گرد هم جمع کرد. فعالان این عرصه برای درک بهتر انتظاران مصرف‌کنندگان حلال باید در کنار به انجام تحقیقات و پژوهش‌های بیشتری مبادرت ورزند (همان، 12).
2-11-3 امارات متحده عربی
امارات به 7 منطقه‌ی شیخ‌نشین تقسیم می‌شود: ابوظبی، شارجه، عجمان، ام‌القیوایین، راس‌الخیمه و فجیره.
