بیشتر هتل‌های خاورمیانه تاکنون برخی از امکانات و ویژگی‌های مذکور را فراهم آورده‌اند. این امکانات شامل سالن‌های بزرگتر برای مراسم‌های مسلمانان، وجود علامت نشان دهنده قبله در اتاق‌ها و قرار دادن قرآن و سجاده در هر اتاق برای پذیرایی از مهمانان مسلمان می‌شود. با این حال، این هتل‌ها را نمی‌توان کاملاَ اسلامی به حساب آورد، چرا که تمامی نیازهای ذکر شده را برآورده نمی‌سازند (روزنبرگ، 2009: 3).
2-7-1 استفتائات مراجع تقلید در مورد اقامتگاه‌ها
به منظور دستیابی به اطلاعات بیشتر در مورد احکام اسلامی در زمینه‌ی اماکن اقامتی به استفتائات مراجع عظام رجوع گردید و مورد زیر مشاهده شد.
2-7-1-1 استفتائات مقام معظم رهبری در مورد اقامتگاه‌ها
پرسش: سفر برای تفریح یا خرید مایحتاج زندگی با فرض فراهم نبودن مکانی برای نماز و مقدمات آن در مسافرت، چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر بداند که در مسافرت مبتلا به ترک بعضی از واجبات نماز می‌شود، احوط این است که به آن سفر نرود، مگر آن‌که ترک آن برای او ضرر یا مشقت داشته باشد. در هر صورت جایز نیست نماز را در هیچ حالی ترک نماید (پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری، 1393).
2-8 مفهوم حلال در صنعت حمل و نقل
حمل و نقل حلال می‌تواند به وسیله یک خط هوایی حلال که ارائه‌دهنده‌ی غذای حلال، اعلام وقت نماز، قرآن در جلوی صندلی‌ها، برنامه‌های سرگرمی مذهبی و بخش‌های جداگانه برای مردان و زنان باشد، با استفاده از مدل تأسیس خط هوایی واتیکان در سال 2007 برای انتقال زائرین، ایجاد شود (ایمانی، 2010: 123).
برای برجای گذاشتن تجربه ی مطلوب در ذهن گردشگران مسلمان در خطوط هوایی، می‌توان در ایرلاین‌ها هنگام اذان را اعلام کرد و یا برنامه‌های مذهبی اسلامی به عنوان نوعی سرگرمی پخش کرد. وجود نسخه‌های متعدد قرآن در پروازها می‌تواند نوعی ارزش افزوده ایجاد کند (سموری39،2013: 119).
مالزی به عنوان کشوری با جمعیت غالب مسلمانان مقصدی کامل و مناسب است. این کشور تمامی نیازهای گردشگران مسلمان را از قبیل غذای حلال، اقامت و کیفیت خوب خدمات برآورده می‌سازد. برای مثال در فرودگاه بین‌المللی کوالالامپور40 یک گردشگر مسلمان از خاورمیانه قادر به دیدن تمامی تابلوها به زبان عربی در هر جایی است و همچنین این فرودگاه دارای کارمندانی عرب زبان برای راهنمایی مسلمانان است. در واقع مالزیایی‌ها به مردمانی مهربان و یاری‌دهنده مشهور هستند (همان، 119).
هنگامی که شرکت تابعه خطوط هوایی مالزی یعنی تأمین غذای 41MAS برای نخستین بار برنامه حلال خود را در سال 1978 آغاز کرد، نمی‌دانست که چه تغییر بزرگی در صنعت جهانی خطوط هوایی ایجاد خواهد کرد. پروسه‌های حلال این شرکت توجه بزرگترین تأمین کننده غذای پرواز دنیا، هلدینگ خدمات لوفتانزا42 را به خود جلب کرد. پس از آن در سال 2003، این شرکت هلدینگ به همراه فرانشایز بین‌المللی براهیم43 بیش از 70 درصد کترینگ MAS را خریداری کردند تا در یک حرکت استراتژیک بر کسب و کار غذای حلال در پرواز حکمفرما شوند (مجله حلال، 2006: 23).
هم‌اکنون شرکت LSGB44 یک شبکه تأمین غذای گران جهانی را در بیش از 48 کشور و 173 فرودگاه راه‌اندازی کرده است. این شرکت مسئول تأمین غذای حلال 25 خط هوایی از جمله فدکس، امارات، تایلند است و 8 درصد درآمد آنها نیز از خطوط هوایی مالزی به دست می‌آید (همان، 23).
همچنین این شرکت هرگونه درخواستی را از کشورهای خارجی برای راه‌اندازی آشپزخانه‌های حلال بر عهده می‌گیرد. این گروه تاکنون 12 آشپزخانه کاملاَ حلال در سرتاسر جهان راه‌اندازی کرده‌اند، درحالی سایر آشپزخانه‌ها دارای بخش حلال هستند(همان، 23).
مهد زکی عمر قائم مقام مدیر کل LSGB می‌گوید: به نظر من این شراکت حرکتی استراتژیک برای LSG و خطوط هوایی مالزی بود. LSG بزرگترین شرکت تأمین غذای خطوط هوایی است و قصد دارد بازار حلال را به خود اختصاص دهد. یکی از بهترین راه‌ها دستیابی به دانش و فناوری تأمین غذای براهیم و MAS بود (همان، 23).
MAS از سال 1978 به تأمین غذای حلال پرداخته است. LSGB با دستیابی تجربیات آنان تبدیل به مرکز اصلی غذای حلال برای 200 آشپزخانه موجود خود در سرتاسر جهان شد. مارک براهیم نیز از لحاظ کیفیت در سراسر جهان مشهور است و جوایز بسیاری را نیز به خود اختصاص داده است (همان، 23).
2-8-1 استفتائات مراجع تقلید در مورد حمل و نقل عمومی
به منظور دستیابی به اطلاعات بیشتر در زمینه اعمال حلال و حرام در صنعت حمل و نقل به استفتائات مراجع عظام تقلید مراجعه شده و موارد زیر آورده می‌شود.
2-8-1-1 استفتائات مقام معظم رهبری در مورد حمل و نقل عمومی
پرسش: نماز و روزه خلبانان هواپیماهای جنگی که بیشتر روزها از پایگاه‌های هوایی‌شان اقدام به پرواز کرده و مسافتی بسیار بیشتر از مسافت شرعی را می‌پیمایند و مرتب این عمل را تکرار می‌کنند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: حکم آن همان حکم سایر رانندگان و ملوانان و خلبانان هواپیماهاست، یعنی نماز آنها در سفر تمام و روزه‌شان صحیح است (پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری، 1393).
2-8-1-2 استفتائات آیت‌الله سیستانی در مورد حمل و نقل عمومی
پرسش: اگر راننده اتوبوس به مسافر فرصت کافی برای خواندن خارج از اتوبوس ندهد، آیا مسافر جایز است که نماز واجبش را در حالی که در اتوبوس نشسته است به جای آورد؟
پاسخ: آری، لیکن خواندن نماز در حالت ایستاده بر آن مقدم است. در هر دو صورت اگر ممکن باید در همه حالات نماز رو به قبله باشد و الا در صورت تمکن در حالت تکبیره‌الاحرام وگرنه شرط رو به قبله بودن ساقط می‌شود. همچنین اگر بتواند رکوع و سجود اختیاری به جای بیاورد (مانند آن‌که از راهرو میان اتوبوس استفاده کند) واجب است که چنین کند و اگر نتواست آنها را به جای آورد، در صورتی که می‌تواند به مقداری که عنوان رکوع و سجود صدق می‌کند خم شود، باید چنین کند. در سجود نیز گذاشتن پیشانی بر سجده‌گاه را رعایت کند، گرچه با بالا آوردن سجده‌گاه باشد و اگر این مقدار نیز نتوانست خم شود، بدل از آنها اشاره کند.
پرسش: در قطار و یا اتومبیل چگونه نماز بخوانیم؟ تنها خم شدن کافی است و یا بر چیزی باید سجده کرد؟
پاسخ: نماز را تا حد توان، باید آن‌گونه خواند که شخص مختار می‌خواند. پس لازم است در همه حالات نماز، قبله و سایر شرایط را رعایت کند و در صورت عدم امکان، در تکبیره‌الاحرام. و اگر در آن حال هم میسر نباشد شرط رو به قبله بودن ساقط می‌شود. در صورت امکان باید رکوع و سجود کامل کرد مثلاً در راهرو قطار و اتوبوس نماز گزارد و اگر میسر نشد به اندازه‌ای که اسم رکوع و سجود صدق کند خم شود کافی است و اگر آن هم نشد مختصر خم شدن کفایت می‌کند.
پرسش: نماز را در هواپیما که نه قبله معلوم است و نه طمأنینه حاصل است چگونه باید خواند؟
پاسخ: سمت قبله را می‌توان از کاپیتان و یا مهماندار که پاسخ‌هایشان غالباً اطمینان‌بخش و ظن‌آور است پرسید و بنابر گفته آنان عمل کرد و طمأنینه، در صورت عدم امکان آن ساقط می‌شود و به هر حال نماز را از وقت خود نباید عقب انداخت و آن را با رعایت سایر شرایط، باید خواند (پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله سیستانی، 1393).
2-9 مفهوم حلال در صنعت غذا و نوشابه
مبحث بازار حلال و تقاضای مربوط به غذای حلال، همواره موضوعی جذاب برای مقاله‌های غیر آکادمیک بوده است. از سوی دیگر منابع آکادمیک موجود پیرامون صنایع غذایی حلال موضوعی مهجور مانده است. طبق اظهارات شفیعی و عثمان45 (2006)، موضوع حلال، مفهومی اسلامی است. حلال تنها مقوله‌ی غذا را در برنمی‌گیرد، بلکه به طریقه‌ی زندگی اسلامی اشاره دارد. الحران و لو 46(2008) تصریح کردند که قوانین اسلامی در رابطه با مسلمانان است و مسلمانان آینه‌ی ارزش‌ها و تفکرات اسلام هستند. به منظور اجرای هرچه بهتر تعالیم اسلام، چانگ47 (2006) اظهار داشت که موضوع حلال، در سراسر دنیا به عنوان نوعی الگوی مقایسه‌ای برای کیفیت، بهداشت و ایمنی بیشتر اهمیت می‌یابد (مارزوکی48،2012: 2).
بازار جهانی حلال، بازاری رو به رشد است. بازار غذای حلال در سال‌های اخیر 16 درصد از کل صنعت غذای جهانی را شامل شده است و می‌تواند در آینده 20 درصد از محصولات غذایی را در تجارت جهانی به خود اختصاص دهد. آسیا، آفریقا و اروپا به ترتیب 63%، 24%، و 10% از این بازار جهانی را در اختیار دارند. شمار متقاضیان محصولات غذایی اسلامی که از نظر شرعی حلال هستند، رو به افزایش است. مرکز تحقیقات پیو49 تخمین می‌زند که تعداد مسلمان در جهان 1.62 میلیارد خواهد بود که 23.4% از جمعیت 6.9 میلیاردی جهان را در سال 2010 تشکیل می‌دهد. اروپا تقریبا 44.1 میلیون نفر از جمعیت مسلمان دنیا را در خود جای داده است (2.7%). در واقع مسلمانان بخش بزرگی از بازار صنایع غذایی را تشکیل می‌دهند (اشپیگل50 و همکاران، 2010: 109).
تا پیش از این، بازار صنایع غذایی به این بخش بزرگ توجهی نمی‌کرد، اما امروزه بازار صنایع غذایی حلال در حال رشد است. این موضوع به ویژه در کشورهای آسیایی که در زمینه‌ی تعیین استانداردهای حلال، سیستم‌های جستجوگر و مراکز علمی پژوهشی حلال پیشرو هستند، نمود بیشتری دارد. امروزه صنایع غذایی اروپا نیز در تهیه و تولید مواد غذایی حلال اقداماتی را انجام داده‌اند. برخی تولیدکنندگان اروپایی در محصولات خود، تولید گوشت حلال تازه و صادرات آن به کشورهای مسلمان را در دستور کار خود قرار داده‌اند. اکثر محصولات حلال از طریق هلند به اروپا، خاورمیانه و آفریقا انتقال داده می‌شود. هلند اولین کشوری است که تسهیلات لازم را برای نگهداری محصولات حلال در جهان دارد (همان، 109).
پیروی از قوانین غذایی اسلامی، نماد ایمان و اعتقاد یک مسلمان به دین خویش است. با در نظر داشتن این نکته، زندگی یک فرد مسلمان پیرامون مفهوم حلال و حرام خواهد بود. بر طبق قوانین مربوط به مواد غذایی اسلام، سه نوع غذای اصلی برای یک فرد مسلمان وجود دارد: حلال، حرام و شبهه. حلال به غذاهایی اطلاق می‌شود که شرعی بوده و مسلمانان در مصرف آنها مجاز هستند و طبق منابع قانونی، در قرآن، حدیث و فقه وجود دارند. حرام غذاهای غیر شرعی و ممنوع هستند. شبهه غذاهایی هستند که مشکوک بوده و بنابراین باید از آنها دوری کرد شوند (مرزوقی، 2012: 4).
طبق تحقیقات ریاض و چادری51(2007) 5 اصطلاح ویژه در رابطه با استفاده از غذاها وجود دارد:
• حلال که به معنای مجاز و قانونی است.
• حرام که ممنوع و متضاد حلال است.
• شبهه که به غذای مشکوک گفته می‌شود، ممکن است علت این امر اختلاف نظر بین علما باشد یا عدم توانایی در تشخیص محتویات مواد غذایی.
• مکروه که در ارتباط با انزجار فرد نسبت به محصول است، اگرچه به وضوح حرام نیست، اما نزد مسلمانان منزجرکننده است.
• ذبیحه که اصطلاحی است که مسلمانان ایالات متحده امریکا به کار می‌برند تا بین گوشت‌های ذبح شده‌ی اسلامی تفاوت قائل شوند (همان 4).
به علت رشد سریع و جهانی محصولات غذایی، به ویژه محصولات حلال، مسلمانان به شدت خواستار این هستند که محصولات غذایی حلال دارای مجوز باشند تا اعتماد و آرامش خاطر بیشتری داشته باشند. به عنوان یک خدمت تجاری غذایی مهم است که رستوران‌ها نسبت به نیازها و خواسته‌های مشتریان خود آگاهی داشته باشند. به طورکلی مشتریان برای تکرار خرید خود از یک رستوران دلایل خاص خود را دارند. اگرچه بازار مصرف‌کنندگان مسلمان مانند هر بخش دیگری از بازار هستند، اما آنها خواستار غذاهای سالم و باکیفیتی هستند که از نظر شرعی مجاز باشند. علاوه بر این مشتریان مسلمان مانند سایر افراد هستند، و خرید مجدد آنها از یک رستوران به کیفیت آن بستگی دارد (همان، 3).
تمامی مواد غذایی تولید شده برای رفع نیازهای مصرف‌کنندگان مسلمان باید مطابق با ضوابط و معیارهای حلال بودن باشد (اشپیگل و همکاران، 2012: 110):
1- شامل مواردی که از نظر قوانین اسلامی غیر شرعی هستند، نباشند.
2- درهنگام تولید، انتقال و انبار کردن،
