
سوالات بيشتر شود، ميزان آلفاي کرونباخ بيشتر خواهد شدو بالعکس.
(2) هر قدر واريانس ميانگين سوالات بيشتر شود آلفاي کرونباخ کاهش پيدا خواهد کرد.
(3) افزايش تعداد سوالات تاثيرمثبت و يا منفي (بسته به نوع همبستگي بين سوالات) بر ميزان آلفاي کرونباخ خواهد گذاشت.
(4) افزايش حجم نمونه باعث کاهش واريانس ميانگين سوالات، در نتيجه باعث افزايش آلفاي کرونباخ خواهد شد.
بديهي است هر قدر شاخص آلفاي کرونباخ به 1 نزديکتر باشد، همبستگي دروني بين سوالات بيشتر و در نتيجه پرسشها همگنتر خواهند بود. کرونباخ ضريب پايايي بین ۵/۰ تا ۷/۰ را متوسط و قابل قبول، و ضريب ۷/۰ به بالا را زياد پيشنهاد کرده است. بديهي است در صورت پايين بودن مقدارآلفا، بايستي بررسي شود که با حذف کدام پرسشها مقدارآن را ميتوان افزايش داد.
3-4- مقیاس اندازه گیری
فرآیند اندازهگیری یا رتبه بندی وجود ویژگیها و صفتهای کمی را مقیاس یا فاصله کردن مینامند، که دلیل اهمیت فاصلهها یا شاخص اندازههای کمی را امکان پردازش و تفسیر آن میدانند. فاصله یا مقیاس، اندازه ترکیبی یک مفهوم است، اندازه ترکیبی از دادههای برآمده از چند سوال و معرف نگرشسنج یا عقیدهسنج بیشتر از فاصلهها یا فاصلهها برای سنجش نگرش افراد استفاده میشود، بدین جهت به آنها نگرشسنج میگویند.
نگرش سنج، ابزاری است که برای اندازهگیری و سنجش نگرش، عقیده یا باور و احساس افراد، بکارگرفته میشود.
3-4-1- انواع فاصلهها
فاصلهها به انواع ذیل تقسیم میشوند:
1- فاصلههای چندگویهای که از شاخصها یا سوالاتی گوناگونی برای سنجش (اندازهگیری) ویژگی یا صفت یک موضوع (یک مفهوم) استفاده میشود. بدین جهت، از سوءگیریها و تحریفها و طبقهبندیهای ناروا کاسته میشود.
2- فاصله تک گویهای که از یک شاخص، یا سوال، برای سنجش (اندازهگیری) ویژگی یا صفت یک موضوع (یک مفهوم) استفاده میشود، و این امر بدلیل مسائلی همچون استفاده از واژههای ابهامدار و جملهبندی نادرست، و پرسیدن یک سوال اشتباه، میتواند ابزار سنجش را از درجه اعتبار ساقط کند.
3- فاصلههای ترکیبی33 که عبارتند از؛ فهرستها و سنخسنجی
3-4-2- روشهای فاصله گذاری34
برای مقایسه فاصلهها روشهای مختلفی مطرح است، که در سه گروه به شرح ذیل تقسیم بندی میشوند.
1- روشهای فاصلهسنجی مقایسهای یا روشهای فاصله سنجی غیرمتریک که عبارتند از:
– فاصله، مقایسهای دو به دو (زوجی)35
– فاصله، آرایش رتبهای
– فاصله، مجموع ثابت
– فاصله، فاصله اجتماعی بوگاردس36
– فاصله، گاتمن37
2- روشهای فاصله سنجی غیرمقایسهای یا روشهای فاصلهسنجی متریک38 که عبارتند از
– فاصله لیکرت
– فاصله استاپل
– فاصله افتراق معنای یا برش طبیعی
– فاصله تکمیل عبارت
– فاصله ترستون
– فاصله درجهبندی
3- فاصلههای ترکیبی
3-4-3-فاصله لیکرت39
فاصله لیکرت، فاصله ی است از پاسخ دهندگان میخواهند، ارزیابی خودشان نسبت به عقیده، یا باور، یا رفتار، یا احساس و غیره را بر اساس ملاکهای عینی و ذهنی که دارند، در یک دامنه پاسخ بین موافقت و عدم موافقت ابراز دارند. ابتدا متغیري که براي اندازهگیري موردنظر است، بایستی به صورت عملیاتی تعریف شود.
این گزارهها بایستی هم جنبه مثبت و هم جنبه منفی را در نظر بگیرد، و تعداد این گزارههاي مثبت و منفی حتیالمقدور در فرم نهایی پرسشنامه برابر باشد. در مقابل هر کدام از گزارهها فاصله به پاسخگو ارائه میشود که در برگیرنده موافقت کامل تا عدم توافق کامل است
ویژگیهای این فاصله به شرح ذیل است:
این فاصله میتواند در سطوح 3 یا 4 یا 5 یا 7 یا 9 مقولهای (امتیازی) استفاده شود.
– چنانچه این فاصله در سطح 3 مقولهای انجام گیرد، دادههای ارزشمندی حاصل نمیشود .
– طبق تحقیقات دادههای سطح 5 و 7 و 9 مقولهای (امتیاز) دارای ویژگیهای مشابه از لحاظ چولگی، میانگین، واریانس، کشیدگی از خود نشان داده اند، پس مشابه یکدیگر عمل می نمایند.
– بایستی از رویه نمره دهی منسجمی در لیکرت استفاده شود، یعنی اینکه پاسخ کاملاً موافق به یک عبارت مثبت و پاسخ کاملاً مخالف با یک عبارت منفی (سوال معکوس) بایستی هر دو ارزش 5 تعلق گیرد.
– اجرای این فاصله برای محقق آسان میباشد، و درک آن نیز برای پاسخ دهندگان ساده میباشد.
– قابلیت اجرا به صورت مصاحبه، پرسشنامه، تلفنی وحضوری یا الکترونیکی دارد.
– نسبت به دیگر فاصلههای جز به جز مقایسهای، وقتگیرتر است. زیرا پاسخدهندگان بایستی جملات طولانی را به جای جملات کوتاه بخوانند.
– امکان تفسیر اشتباه از سوی پاسخ دهندگان وجود دارد.
– امکان فاصله سازی دوقطبی از نوع لیکرت وجوددارد.
– پاسخگویان ممکن است دچار سوگیری میانی شوند، و از استفاده از مقولههای کرانی خودداری نمایند، که در این صورت برای رفع این مشکل میتوان از لیکرت چهارتایی استفاده کرد، تا جامعهای که سوگیری مرکزی دارد را به یکی از کرانها سوق داد.
– پاسخ دهندگان ممکن است دچار سوگیری تصدیق شوند، یعنی به صورت ناخودآگاه، هرآنچه که در قالب گویه شرح داده شده را کلاً موافقت یا کلاً مخالف ابراز نماید.این مشکل با طراحی سوالات معکوس قابل حل است. تا پاسخ دهنده در هنگام پاسخ دادن به سوالات ،توجه خود را متمرکز نماید.
– پاسخدهندگان ممکن است ارزیابیهای خود را از موضوع، به صورتی ارائه نمایند که از نظر جامعه مطلوب است، خودشان را در قالب مطلوبتری نشان دهند، بدین سان دچار سوگیری جامعه پسندی شوند.
– دادههای این فاصله از نوع، فاصلهای میباشد.
– میتوان تحلیلهای آماری سادهای از نوع میانه، درصد، مجذور خی و واریانس و غیره روی آنها انجام داد.
3-4-4- دلیل انتخاب فاصله لیکرت
فاصله لیکرت به دلیل سهولت ساخت، نمرهگذاري و تفسیر نمرات با استقبال فراوانی مواجه شده است.
همبستگی نتایج نگرشسنجی از طریق فاصله لیکرت با سایر فاصلهها به میزان بسیار بالایی گزارش شده است.
ساخت فاصله لیکرت به لحاظ زمانی و اقتصادي بسیار مقرون به صرفهتر از سایر فاصلهها است. لذا در این تحقیق این فاصله مورد استفاده قرار میگیرد.
3-5- جامعه و نمونه آماری
جامعهي آماري در اين بررسي شامل تمامي كاركنان اداره شعب جنوب تهران بانک ملی ایران میباشد که حجم نمونه به صورت تصادفی از رابطه زیر انتخاب شده است:
(۳-۲)
در اینجا n حجم نمونه مورد نیاز (حداقل تعداد پرسش شوندگان)، N حجم کل جامعه آماری شما، α سطح اطمینان ۹۵%، P نسبت موفقیت و d خطای اندازه گیری قابل قبول میباشد که معمولا در تحقیق ۵ درصد در نظر گرفته میشود. به عبارتی با این حجم نمونه که از این فرمول محاسبه میشود صحت اطلاعات در سطح اطمینان ۹۵ درصد و خطای ۵ درصد قابل صحت و اعتبار خواهد بود.
در این رابطه p نسبت موفقیت است. مقدار p را مانند واریانس از اطلاعات گذشته یا از پیش آزمون به دست میآوریم، و اگر هیچ یک از اینها مقدور نباشد، مقدار آن را ۰٫۵ در نظر میگیریم. زیرا بیشترین مقدار واریانس برای نسبت وقتی است که P معادل ۵/۰ باشد (عادلآذر، مؤمنی، ۱۳۸۰).
3-6- مدل تحقیق
در این تحقیق به بررسی تعیین عوامل موثر بر افزایش بهرهوری نیروی انسانی در بانک ملی ایران پرداخته میشود. بر اساس تئوریهای موجود که در فصل اول به آن اشاره شده است، عوامل موثر بر بهرهوری نیروی انسانی را به طور کلی حمایت سازمانی، بازخورد عملکرد و مشارکت دانستهاند، و همچنین تحقیقات و مطالعات صورت گرفته نیز بیانگر آن است که مهمترین عوامل موثر بر بهرهوری، شامل؛ مشارکت کارکنان و توجه به نیازهای آنان میباشد.
لذا در این پژوهش توجه به نيازهاي اساسي كاركنان، مشاركت كاركنان در تصميم گيريها و سبك رهبري مشاركتي به عنوان عوامل موثر بر افزايش بهرهوری کارکنان بانک ملی ایران در نظر گرفته شده، كه در شكل ذيل نمايش داده شده است.
نمودار(3-1)- مدل تحقیق
3-7- روش تجزیه و تحلیل
پس از تعیین حجم نمونه، با توجه به اینکه موضوع تحقیق از نوع همبستگی است، دادههای جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS به لحاظ همبستگی و یا به عبارتی فرضیههای تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با توجه به اینکه این مدل از نوع چند متغیر و از سوی دیگر متغیرها کیفی بوده، لذا از مدل ساختاری برای برآورد مدل بهره گرفته شده است.
البته قبل از برآورد مدل نیز اعتبار سنجی سوالات پرسشنامه با استفاده از ضریب الفای کرونباخ مورد بررسی قرار گرفت و پایایی سوالات پرسشنامه مورد تایید قرار گرفت. در نهایت پس از برآورد مدل نهایی با استفاده از آزمون فریدمن مشخص میگردد در میان عوامل اثرگذار بر بهرهوری کدامیک دارای بیشترین تاثیر میباشد.
3-7-1- مبانی تئوریک معادلات ساختاري
مدل معادلات ساختاري40، از روشهاي جدید آماري و یکی از قويترین روشهاي تجزیه و تحلیل چندمتغیره است، که برخی هم به آن تحلیل ساختاري کواریانس و الگوسازي علی اطلاق میکنند. کاربرد اصلی آن در موضوعات چند متغیرهاي است که نمی توان آنها را به شیوه دو متغیري با در نظر گرفتن هربار یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته انجام داد. تجزیه و تحلیل چندمتغیره به یک سري روشهاي تجزیه و تحلیل اطلاق میشود، که ویژگی اصلی آنها، تجزیه و تحلیل همزمان چند متغیر مستقل با چند متغیر وابسته است (اسماعیلیان، ۱۳۸۵).
به عبارت دیگر وقتی متغیر وابسته به عنوان مثال بزه کاري را با متغیرهاي مستقلی همچون انگیزه فردي، روابط خانوادگی، سابقه بزهکاري، موقعیت اجتماعی اقتصادي و از این قبیل پیشبینی شود. در این مرحله بایستی به طراحی یک مدل علی و ارزیابی آن پرداخت، که با استفاده از مدلیابی معادلات ساختاري میتوان به آن دست یافت. بنابراین در این تحقیق برخی از موارد را به طور مستقیم اندازهگیري میشود، (بخش اندازهگیري مدل) که عموماً همان گویههاي پرسشنامه است، و برخی از موارد را با ترکیب این گویهها بدست آمده و روابط آنها را سنجیده میشود ( بخش تحلیل مسیر مدل) تا بتوان مدل نهایی رسم شود.
مدل معادلات ساختاري یک تحلیل چند متغیري بسیار نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیري، و به بیان دقیقتر بسط مدل خطی کلی GLM است، که به محقق امکان میدهد مجموعه اي از معادلات رگرسیون را به طور همزمان مورد آزمون قرار دهد. تحلیل مدل معادلات ساختاري را میتوان توسط دو تکنیک انجام داد:
– تحلیل ساختاري کوواریانس یا روابط خطی ساختاري
– حداقل مربعات جزئی
تکنیک معادلات ساختاري آمیزه دو تحلیل است:
– تحلیل عاملی تأییدي
– تحلیل مسیر تعمیم تحلیل رگرسیون
منظور از اندازهگیري، سنجش روابط بین متغیرهاي مشاهده شده (گویههاي پرسشنامه) متغیرهاي مکنون توسط سازههاي متغیرهاي مکنون (عوامل استخراج شده است). به بیان دیگر این مدل مشخص میکند که متغیرهاي مکنون چگونه با متغیرهاي قابل مشاهده مرتبط اند، و از طریق آنها سنجیده می شوند و هریک از شاخصها تا چه حد متضمن مفهوم ابعاد متغیر مکنون هستند.
3-7-2- اندیشه اساسی زیربناي مدل یابی ساختاري
یکی از مفاهیم اساسی که در آمار کاربردي در سطح متوسط وجود دارد، اثر انتقالهاي جمع پذیر و ضرب پذیر در فهرستی از اعداد است. یعنی اگر هر یک از اعداد یک فهرست در مقدار ثابت K ضرب شود میانگین اعداد در همان K ضرب خواهد شد. و به این ترتیب، انحراف معیار استاندارد در مقدار قدر مطلق K ضرب میشود. نکته این است که اگر مجموعهاي از اعداد x با مجموعه دیگري از اعداد y از طریق معادله مرتبط باشند در این صورت واریانس y باید ۱۶ برابر واریانس xباشد و بنابراین از طریق مقایسه واریانسهاي x و y می توانید به گونه غیرمستقیم این فرضیه را که y و x از طریق معادله با هم مرتبط هستند را بیازمایید. این اندیشه از طریق تعدادي معادلات خطی از راههاي مختلف به چندین متغیر
