جوانان رودبار جنوب عنوان میکنند که امروزه در اکثر تصمیمگیریهای شخصی نظر و دیدگاه بزرگان را نادیده میگیرند. از دید آن‌ها درگذشته افراد از هر لحاظ قدرت انتخاب و اختیار نداشتهاند. از دید جوانان نظام سنتی و خویشاوندی گذشته باعث شده بود که مردم قدیم از هر لحاظ قدرت انتخاب و اختیار نداشته باشند. در صورتی در دورهی کنونی جوانان به دنبال تحقق اهداف و فعالیت‌های خود میباشند. بر همین اساس یکی از افراد مورد مصاحبه در مورد حق انتخاب همسر درگذشته و مقایسه آن با دوره کنونی چنین میگوید:
“” در قدیم اصلاً دختر و پسر خبر نداشتند که قرار است باهم عروسی بگیرند. اصلاً نمی‌دانستند که قرار است عروسی کنند شناسنامههای پسر و دختر به دست پدران بود و عقد میبستند و شایدم تا شب عروسی همدیگر را ندیده بودند ولی امروزه پدران خبر ندارند و اگر چیزی بگویی خودشان بدون اجازه میرند عقد میکنند “
یکی از جوانان در مورد متکی بودن به خود عنوان میکند:
“الآن دوست دارم برای خودم بهترین زندگی را دست‌وپا کنم و این‌قدر از پدرم پول نگیرم، خداییش دیگر روم نمیشه الآن 25 سال دارم چه‌کار کنم دیگر…”.
از دیگر پیامد رسانههای جمعی، ترویج فرهنگ دنیاگرایی است که امروزه بیشتر جوانان را به خود جلب کرده است.
مادیگرایی
از دید بسیاری از جوانان رودبار جنوب یکی از عوامل مهم در زندگی آنان توجه فزاینده به امکانات مادی و دنیوی است. آنان معتقدند که با توجه به تغییر در زندگی کنونی و نیازهای فزاینده‌ی اقتصادی، تفکرات دنیوی به‌طور روزافزونی گسترش پیداکرده و توجه بیش اندازه به مسائل و نیازهای اقتصادی دنیوی پایه و اساس زندگی را تشکیل داده است.
” دوست دارم بهترین ماشین و بهترین خانه در بهترین مکان شهر داشته باشم، حیف که دستم نمیرسد “.
یکی از مشارکت‌کنندگان عنوان میکند:
” الآن دوره‌ای شده که باید به دنبال پول باشی، همه این‌جوری شدند و فقط کسای خاصی نیست. باید ببینی دیگران چه دارند چه می‌پوشند چه می‌خورند ماهم از آن‌ها تقلید میکنیم. دیگر بر هیچی کنترلی نداریم “.
به‌علاوه اینکه جوانان به دنبال امکانات مادی و توجه به زندگی دنیوی هستند از رفتارهای خاصی صحبت میشود که امروزه جوانان بیش‌ازپیش با آن‌ها درگیرند.
رفتار فراغتی
بر اساس مقولهی فوق جوانان تمایل به رفتارهای فراغتی و تفریحی دارند. رفتار فراغتی جوانان امروزی بیشتر مبتنی بر الگوهای جدید زندگی است. در این دوره رفتارهای فراغتی مذهبی و سنتی کمتر در نظر گرفته‌شده و فراغت بیشتر حالت فردی دارد. این‌گونه رفتارهای فراغتی در دوره مدرن، بسیار پرهزینه و مخرب است. درواقع میتوان گفت رفتار فراغتی جوانان امروزه با فعل پذیری توأم است و بیشتر فعالیت‌هایی را شامل میشود که تأثیر چندانی در آینده فرد ندارند و فرد برای گریز از فشارهای روحی و روانی به آن‌ها رجوع میکند. به‌طوری‌که در مصاحبههای خود مکرر اظهار میکردند که بیشتر تمایل به تماشای ماهواره، رفیق‌بازی، دنبال دوست‌دختر، پرسه زنی دارند. یکی از جوانان رودبار جنوب عنوان میکند:
“الآن میگویند دختربازی حرام، عروسی هم با توجه به هزینه‌های سنگین نمی‌توانیم بگیریم، پس چه خاکی به سرمان بریزیم؟ شما راهی نشان بده “.
یکی دیگر از جوانان اظهار میکند:
” در این دوره پول‌دار بودن ارزش دارد. باید جلو دختران کم نباریم. بیشتر دوست دارم خوش‌گذرانی کنم “.
در این دوره جوانان بیشتر به دنبال زندگی آسوده و بدون دردسری هستند و از را و روش اجدادی خود پیروی و اطاعت ندارند و بیشتر به دنبال چیزهای جدید و نو میگردند.
تمایل به مدرن شدن
بر اساس مقولهی فوق با توجه به درنتیجه ورود ماهواره و رسانههای ارتباطی دیگر، جوانان رودباری با الگو قرار دادن سبکهای به‌روز گرایش به نوع شدن و تنوع‌پذیر شدهاند. یکی از مشارکت‌کنندگان عنوان میکند:
” نمی‌دو نم چطور بعضیها لباسهای قدیمی میخرند، چند بار به پدرم گفتم که برای خرید لباس برای برادر کوچکم بروم ولی قبول نکرد “.
یکی دیگر از مشارکت‌کنندگان عنوان میکند:
” باید روزبه‌روز بهتر از دیروز باشیم، باید بچهها درس بخوانند و مدرسه و دانشگاه بروند چیزی جدیدی یاد بگیرند و بیایند به ما هم آموزش بدهند چه اشکالی دارد؟ “.
جوانان همچنین به دنبال رقابت با دیگران مخصوصاً هم سن و سالهای خودشان هستند
رقابتجویی
رقابت ازنظر جوانان رودبار جنوب نوعی احساس چشم‌وهم‌چشمی و نیاز به داشتن آن چیزیهایی است که دیگران دارند. با توجه به تغییرات اقتصادی در رودبار جنوب، ازنظر جوانان آن منطقه یک سری از افراد ازنظر مالی و سایر امکانات بر دیگران برتری داشته و باعث ایجاد رقابت در بین افراد دیگر شدهاند. جوانان رودباری بر این باورند ازآنجاکه قدیمیها درگذشته همه مثل یکدیگر می‌زیستند، مسئلهی خاصی در این زمینه وجود نداشت، بااین‌وجود، امروزه همه به یک اندازه نداشته و نوعی نابرابری دیده میشود؛ این امر باعث احساس رقابت و چشم‌وهم‌چشمی در بین آنان شده است. جوانان این احساس رقابت را عاملی در جهت افزایش بهبود اقتصادی خود میدانند:”
“مثلاً اگر کسی چیزی داشته باشد منم می‌خواهم مثل همانا باشم. قبلاً این‌جوری نبود و مال و ثروت چندان مهم نبود و همه مثل هم بودیم “.
در همین زمینه جوانان به دنبال رقابت هستند و معتقدند امروزه باید تلاش و کوشش کنیم تا خود و فرزندانمان در آینده آسوده زندگی کنیم. یکی از جوانان در همین خصوص عنوان میکند:
“امروزه رقابت و طمع زیاد شده و هرکسی به حد و اندازه خودش راضی نیست و می‌خواهند سرهمدیگر رو کلاه بزارند تا چیز بیشتری به دست بیاورند “.
این عوامل باعث میشود که جوانان نسبت به وضعیت موجود جامعه خود ابراز نارضایتی داشته باشند که میتواند پیامدهای جبران‌ناپذیری بر زندگی تمام افراد جامعه برجای بگذارد.
احساس نارضایتی
جوانان رودباری نسبت به وضعیت موجود احساس نارضایتی میکنند. آنان شرایط نابرابر مذکور را درک و ارزیابی کرده و بر تغییر وضعیت موجود نسبت به گذشته دارند. جوانان معتقدند امروزه با توجه به شرایط پیشرفت جامعه ما همچنان در فقر و فلاکت زندگی میکنیم. به‌طوری‌که گاهی باعث بروز رفتارهایی میشود که فرد را ناخودآگاه به آن کشیده میشود. به‌طوری‌که سعید که یکی از جوانان عنوان میکند:
“اگر کسی در این شرایط جای ما بود ساکت نمینشست، متأسفانه اینجا باید در فلاکت و بدبختی زندگی کنیم. وقتی میبینی کاری از دستمان بر نمییاد مجبوریم به کارهای خلاف و قاچاق روی بیاوریم و اون موقع میگویند چرا معتاد شدی؟”.
یکی دیگر از جوانان اظهار میکند:
“دولت امروز به جوانان توجهی ندارد و فقط به این خوشه که وزارت ورزش و جوانان داریم به نظر من باید اسمش را اداره جوانان و دخانیات بگذاریم “.
حال که مقولههای عمدهی تحقیق موردبررسی قرار گرفتند، در این بخش از نوشتار به مرحلهی بعدی کدگذاری، یعنی کدگذاری گزینشی پرداخته میشود.
با توجه به مفاهیم به‌دست‌آمده از ارزش‌های جوانان، مقولههای عمدهی تحقیق در قالب کدگذاری محوری موردبررسی قرار گرفتند و سپس در مرحلهی بعدی کدگذاری، یعنی کدگذاری گزینشی مقوله هسته انتخاب و به شرح آن پرداخته میشود. مقوله هسته انتخابی در بخش «ارزش‌های رفاهطلب» انتخاب‌شده است. با توجه به این مقوله میتوان گفت که مفهوم یا مقولهی ارزش‌های رفاهطلب مفهومی است که میتواند کلیهی سؤال‌ها و مباحث فوق را پوشش داده و نیز جنبه تحلیلی داشته باشد. برای پاسخ به این سؤال که جوانان ارزش‌های خود را چگونه درک و تفسیر میکنند، ارزش‌های جوانان به‌سوی ارزش‌های رفاهی جهت داده‌شده است. به‌این‌ترتیب که ارزش‌های سنتی و محلی که در منطقه موردمطالعه وجود داشته از جا کنده‌شده و تحت تأثیر یک سری شرایط که در ادامه بحث خواهد شد، دچار دگرگونی شدهاند.
جدول 4-2: مقولههای عمده و مقوله هسته ارزش‌های جوانان
ردیف
مقولههای عمده
مقوله هسته
1
رقابتجویی
2
رسانههای ارتباطجمعی
3
افزایش توقع خانوادهها
4
روحیه نوگرایی
5
مقایسه گرایی
ارزش‌های رفاهطلب
6
احساس نارضایتی
7
دنیاگرایی
8
رفتار فراغتی
9
استقلال‌طلبی
10
افزایش توقع خانوادهها
همان‌طور که در جدول فوق دیده میشود، ارزش‌های رفاهطلب به‌عنوان مقوله هسته انتخاب‌شده است. ارزش رفاهطلبی در بین جوانان رودبار جنوب متأثر از یک سری شرایط و بسترهاست. این شرایط و بسترها ازنظر جوانان رودبار جنوب عبارت بودند از: رقابتجویی، افزایش فردگرایی، تمایل به مدرن شدن، رسانههای ارتباطجمعی، مقایسه گرایی، افزایش توقع خانوادهها، دنیاگرایی، خوداتکایی، رفتار فراغتی، دنیاگرایی و احساس نارضایتی است. نقش و درک هرکدام از این عوامل و شرایط در رفاهطلب بودن ارزشها در بین جوانان رودبار جنوب از رویکرد جوانان آن منطقه موردمطالعه قرار گرفت. ازنظر جوانان، موارد فوق زمینهساز و شرایطی بودند که تحت تأثیر آن‌ها ارزش‌های سنتی در جامعه آنان دچار ضعف و دگرگونی شده است.
مدل 4-1: مدل زمینهای درک و تفسیر ارزش‌های جوانان در قالب ارزش رفاهطلب
مقولهی محوری فوق تحت تأثیر یک سری شرایط و بسترها شکل‌گرفته و تحت تأثیر مجموعهای از تعاملها و پیامدها پدید آمده است. بر همین اساس، مقولههای عمده تحقیق را میتوان به‌صورت زیر در ارتباط با یکدیگر تحلیل کرد.
شرایط و بسترهای چنین درک و تفسیری از ارزش‌های جوانان به‌مثابهی ارزش رفاهطلب عبارتنداز: فشار هنجاری سنت و نفوذ رسانههای جمعی. این دو عامل همان‌طور که در توضیح مطالب مورد قرار گرفت شرایط و بسترهای لازم برای تغییر در ارزش‌های سنتی را فراهم آوردهاند.
با توجه به شرایط و بسترهای خاصی که در منطقه موردمطالعه وجود دارد، جوانان به شیوههای خاصی در برابر شرایط و بسترها واکنش نشان دادهاند. این واکنشها عبارتنداز: رقابتجویی، مقایسه گرایی و افزایش سطح توقع خانوادهها.
در فرآیند مذکور و تحت تأثیر واکنشها، پیامدهایی در جامعه موردمطالعه محوریت دارد که عبارتنداز: دنیاگرایی، استقلال‌طلبی، تمایل به مدرن شدن و احساس نارضایتی. مقولههای عمده در قالب
مدل زمینهای 1 شامل شرایط/ بسترها، تعاملها/ واکنش و پیامدها حول مقوله هسته ترسیم و ارائه‌شده‌اند.
4-3 یافتههای سؤال دوم
سؤال دوم: بررسی و توصیف درک و تفسیر نسل گذشته نسبت به ارزش‌های خود چگونه است؟
حال که مقولههای عمدهی تحقیق در مورد ارزش‌های جوانان موردبررسی قرار گرفتند، در این بخش مرحلهی بعدی، یعنی ارزش‌های بزرگ‌سالان پرداخته میشود. مفاهیم و مقولههای به‌دست‌آمده در این بخش مطابق مرحلهی قبل ارزش‌های جوانان موردبررسی قرار گرفتند. به‌طوری‌که ارزش‌های بزرگ‌سالان در منطقه موردمطالعه از رویکرد بزرگان آن منطقه، موردبررسی قرار گرفتند.
با توجه به مرحله کدگذاری باز و ایجاد مفاهیم، در مرحله دوم کدگذاری باز، دو یا چند مفهوم ترکیب‌شده و منجر به ایجاد مقوله میگردد. بر اساس مفاهیم بالا 7 مقوله عمده از ارزش‌های بزرگ‌سالان به دست آمد که در جدول زیر نشان داده میشود.
جدول 4-3: مقولههای عمده مربوط به درک و تفسیر ارزش‌های بزرگ‌سالان
مقولهها
مفاهیم
فقدان آیندهگرایی
زندگی بخور نمیر گذشته، دگرگون شدن، کاهش ارزش مادی
خویشاوند گرایی
دیدن آشنایان، رفت‌وآمد با خویشاوندان، ازدواج فامیلی، اشتغال فامیلی
تمایل به حفظ ارزش‌های سنتی
لزوم حفظ ابا اجدادی، تلاش برای ماندگاری باورهای دینی، مخالفت با ورود ماهواره، عوض شدن فکر جوانان
خیرخواهی
یاریگر رساندن به دیگران، مسئول افراد دیگر بودن، وفاداری به جمع، متعهد بودن به انجام وظایف
همگرایی باارزش‌های دینی
حفظ ارزش‌های دینی، آموزش دینی افراد کم‌اعتقاد، یاد خدا، انجام واجبات دینی، برداشته شدن وسایل ضد دین.
ابراز ناخوشایندی از وضعیت موجود
کاهش توجه دولت به مردم، کاهش احترام به
